عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد با تاکید بر اینکه اصفهان بیش از ۱۰ سال برای تأمین آب فرصت ندارد، گفت: در طراحی خطوط مترو موضوع فرونشست در نظر نگرفته نشده، همچنین در اصفهان می‌توان اثرات نامطلوب این پدیده را بر تأسیسات شهری ازجمله لوله‌های گاز را مشاهده کرد.

بهرام نادی درباره تأثیر نشست زمین بر خطوط آب و گاز و خطوط مترو، اظهار کرد: سازه‌های مختلفی بر روی دشت اصفهان قرار دارد که به‌طور متوالی تحت اثر فرونشست زمین قرار دارند و لازم است اثرات فرونشست بر روی آنها بررسی شود.

وی توضیح داد: به طور مثال خط یک مترو اصفهان در محدوده دروازه شیراز تا خیابان امام خمینی(ره) را در نظر بگیریم، در میدان آزادی با توجه به نزدیکی به بستر سنگی، نشست ناچیز است، اما با حرکت به سمت شمال شهر شاهد افزایش ضخامت لایه‌های عمق خاک تا حدود ۱۸۰متر خواهیم بود و محاسبات در حالت خوش‌بینانه نشان‌دهنده نشست تقریبی ۸۵ سانتیمتری در بخش شمالی اصفهان است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد افزود: درحالی‌که طی سال‌های اخیر، اثرات نامطلوب افت شدید آب زیرزمینی و درنتیجه فرونشست زمین بر وقوع سیلاب، سازه‌ها، تأسیسات زیرزمینی و شریان‌های حیاتی ازجمله راه‌ها، راه‌آهن، فرودگاه و لوله‌های انتقال سوخت مشاهده می‌شود، اما آیین‌نامه ملی و بین‌المللی برای طراحی سازه‌ها در برابر فرونشست زمین تدوین نگردیده است و شاید دلیل مهم آن الزام به کنترل آب زیرزمینی و عدم تخریب محیط‌زیست به جای مهار اثرات آن است.

تاثیر فرونشست زمین بر لوله‌های انتقال آب

وی درباره اینکه آیا فرونشست می‌تواند بر لوله‌های انتقال آب یا فاضلاب اثرگذار باشد، گفت: این پدیده می‌تواند اثرگذار باشد. ممکن است اثر پدیده فرونشست سبب ایجاد تغییر شکل، جدایش و شکست اتصالات و در نتیجه نشتی لوله‌های آب و یا فاضلاب شود. باید توجه داشت که خط لوله فاضلابی که از منطقه شهری به سمت شمال شهر می‌رود همواره از یک سری مقاطع منفک تشکیل شده که در طول مسیر ممکن است درزها باز شود و با نشستی آب و فاضلاب، فرونشست موضعی در سطح زمین رخ دهد.

نادی تأکید کرد: تا جایی که مطلع هستم در طراحی خطوط مترو موضوع فرونشست در نظر نگرفته نشده و از سوی دیگر آیین‌نامه‌ای نیز برای آن تاکنون تدوین نشده است.

وی تصریح کرد: نمونه بازر این اتفاقات را در شهر دامنه مشاهده می‌شود که در مواردی لوله‌های گاز آن‌چنان تحت تنش قرار می‌گیرد که در صورت عدم تنش‌زدایی لوله‌ها و بریده شدن آنها نشتی گاز سبب وقوع انفجار گاز می‌شود.

این دکتری عمران و ژئوتکنیک گفت: تغییر شکل‌های زیاد ناشی از فرونشست، موجب بریده شدن اتصالات لوله‌های گاز منازل می‌شود آن‌چنان‌که در برخی موارد راهکاری به‌غیراز ایجاد انشعاب جدید نمی‌ماند.

وی افزود: در اصفهان نیز می‌توان اثرات نامطلوب فرونشست بر تأسیسات شهری ازجمله لوله‌های گاز را مشاهده کرد که لازم است پایش دقیقی در این خصوص انجام شود.

نادی تأکید کرد: اکنون تمام ساختمان‌ها، راه‌ها، راه‌آهن، فرودگاه، لوله‌های آب و گاز و ... تحت‌فشار فرونشست قرار دارند.

وی درباره برخی صحبت‌ها درباره نشست مدرسه چهارباغ اصفهان، اظهار کرد: محاسبات و تحلیل‌های صورت گرفته نشان‌دهنده اثر نامطلوب فرونشست بر ساختمان‌ها ازجمله بر سازه‌ها و بناهای تاریخی است، اطلس فرونشست زمین در مناطق مختلف اصفهان بر مبنای مقادیر اندازه‌گیری شده سالانه نرخ فرونشست توسط سازمان نقشه‌برداری و سازمان زمین‌شناسی تهیه شده است و همچنین جهت تخمین میزان فرونشست کلی زمین در نقاط مختلف اصفهان ازجمله بافت تاریخی از مدل‌های عددی استفاده شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد با اشاره به مشاهده نشانه‌های نشست زمین در مدرسه امام جعفر صادق در خیابان چهارباغ، گفت: در این بنا شاهد یک ترک با امتداد شمالی، جنوبی هستیم که ناشی از نشست نامتقارن است. متأسفانه اثرات نامطلوب و مخرب افت آب زیرزمینی و فرونشست به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر تمامی ارکان شهر در حال وقوع است.

مصرف ۶۵ درصد منابع آب زیرزمینی دشت اصفهان- برخوار

وی با بیان اینکه محاسبات نشان داده که از حدود ۱۱ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی ۶۵ درصد منابع در دشت اصفهان- برخوار را مصرف شده است، گفت: از زمانی که برداشت آب‌های زیرزمینی با افزایش تعداد و عمق چاه‌ها افزایش یافت، افت سطح آب و کاهش منابع آب زیرزمینی سبب وقوع پدیده فرونشست و بروز اثرات نامطلوب آن بر محیط‌زیست و  ساکنین شده است.

نادی گفت: به‌عنوان‌مثال متوسط سطح تراز آب زیرزمینی در مناطق شمالی شهر اصفهان همچون حبیب‌آباد ۱۶۳ متر در سال ۱۴۰۰ اندازه‌گیری شده است و این میزان افت آب سبب بروز فرونشست با نرخ بالای ۱۸.۵ سانتیمتر در سال شده است.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه برای کشاورزی، تأمین آب شرب و ... وابستگی شدیدی به منابع آب‌های زیرزمینی وجود دارد در صورت عدم مدیریت بر مصرف آب و تداوم برداشت بی‌رویه آب سبب بروز مشکلات حاد و عدیده تا ده سال آینده ناشی از تخلیه کامل آبخوان خواهد شد.

ین دکتری عمران و ژئوتکنیک با اعتقاد بر اینکه در ساختمانی که ترک خورده می‌توان زندگی کرد، اما در ساختمانی که آب نیست امکان زندگی وجود ندارد، بنابراین لازم است ضمن پذیرش واقعیت‌ها و هشدارهای جدی کاهش منابع و وابستگی شدید به آب‌های زیرزمینی، سرمایه‌گذاری لازم جهت بهینه‌سازی مصرف آب و ایجاد منابع جدید تأمین آب صورت پذیرد.

وی تصریح کرد: یا امروز یا هیچ‌وقت، اصفهان بیش از ۱۰ سال برای تأمین آب فرصت ندارد بنابراین لازم است در مدت‌زمان باقیمانده بسیج عمومی و سرمایه‌گذاری کلان برای تأمین منابع آب انجام شود.