دریا قدرتی پور: اقليم شناسان مي گويند حالِ هواي اصفهان خوب نيست و ممکن است تا چند سال ديگر مردم مجبور به مهاجرت شوند. سال گذشته اصفهان در فهرست کم بارش ترين کلانشهرهاي کشور قرار گرفت. امسال نيز ميانگين بارندگي اش پايين تر از نرمال گزارش شد. در کنار اين مسائل جاري نبودن زاينده رود، خشک شدن گاوخونی و پايين رفتن سفره هاي زيرزميني دلايلی شده که شايعات بسياري را به شکل رسمي و غيررسمي در محافل مي چرخاند. اين شايعات مي گويند تا چند سال آينده ديگر شهری با عنوان اصفهان در روي نقشه ايران نخواهد بود و گرد و غبار، طوفان شن، بياباني شدن سهم اين کلانشهر خواهد شد.

اين موضوع را با نويد حاجي بابايی، معاون توسعه و پيش‌بيني اداره کل هواشناسي استان اصفهان در ميان گذاشتيم. به نظر او برآيندها نشان مي دهد که اکنون توان اکولوژي در فلات ايران تغيير کرده و نگران کننده است اما تغيير اقليم در نقاط مختلف يکسان نيست و آسيب پذيری اين مناطق نسبت به هم متفاوت است و نمي توان به قطع يقين گفت که چنين اتفاقي ممکن است بيافتد.

آيا قرار است تابستان بي رحمي در پيش داشته باشيم؟

در کل تغيير آب و هوا و گرم تر شدن هواي کشور يکي از مهمترين معضلاتي است که مي‌تواند باعث تشديد خشکسالي و تنش آبي شود؛ بنابراين، لازم است در اين زمينه برنامه‌ريزي‌هاي جدي در سطح ملي صورت گيرد. متأسفانه خشکسالي امسال زودتر از هر سال خودش را نشان داد. گرماي بي سابقه در ابتداي بهار، سدها را ته نشين کرده و بارش هاي معمولي هم حتي کمتر از نرمال بوده است. ضمن اينکه در زمستان نيز ميزان بارش ها به شدت کاهش پيدا کرده و همين مسئله باعث شده که اصفهان در شرايط خشکسالي شديد قرار بگيرد. پيش بيني مي کنيم که  با گرد و غبار و افزايش دماي بالاتر از نرمال روبه رو باشيم به اين خاطر که امسال خشکسالي به شکلي بي‌سابقه‌اي و در بدترين وضعيت خود رخ نموده و به نظر مي‌رسد تابستان بسيار سختي در انتظار ما باشد. البته خشکسالي پديده جديدي نيست اما همانطور که گفتم امسال در شکل و شمايل بدتري خودش را نشان داده و به نظر مي رسد که بايد تمهيدات و پيش بيني لازم براي روبه رو شدن با آن انجام شود.

آيا اصفهان نسبت به شهرهاي ديگر رتبه بالاتري در خشکسالي دارد؟

در بهار امسال همه شهرهاي کشور منهاي شهرهاي شمالي تقريباً به شکل يکساني در معرض بي بارشي و خشکسالی قرار گرفتند اما در سال گذشته اصفهان به عنوان کم بارش ترين کلانشهر کشور ثبت شد.

شايعاتي هست که مي گويد اصفهان تا پنج سال ديگر خالي از سکنه خواهد شد آيا اين شايعات با توجه به کم شدن بارش ها و بياباني شدن هواي اصفهان به واقعيت نزديک است؟

ما با اين بدبيني به اين مسئله نگاه نمي کنيم و اميدواريم که وضعيت بهتر شود البته نمي توانيم محتاطانه هم عمل نکنيم به اين علت که اصفهان استاني کم آب و کم بارش است و هر سال وضعيت بدتر از سال پيش مي شود و به همين دليل بايد با مديريت درست با اين معضل برخورد کنيم. البته مقايسه اصفهان با استان هاي ديگر کار درستي نيست ولي به نسبت ديگر کلانشهرها تغييرات اقليمي روي اين شهر تأثير بيشتري گذاشته است اما سناريوهاي اقليمي که براي اين شهر پيچيده مي شود بيشتر گمانه زني است و ما مدل محکمي در دست نداريم که بتوانيم با قاطعيت بگوييم اصفهان خشک مي شود به اين علت که اثرات تغيير اقليم در نقاط مختلف يکسان نيست و آسيب پذيري اين مناطق نسبت به هم متفاوت است. در واقع اقليم شناسي بايد تمام مؤلفه‌هاي مربوط در اين زمينه را مورد بررسي قرار دهد. بر اساس اطلاعات موجود، همه کشورها برنامه اقدام ملي و در سطح محلي برنامه سازگاري براي مقابله با اثرات تغييرات اقليم را دارند که در اين راستا ايران هم بايد تدابير اصولي بينديشد.

قبول داريد که تغيير اقليم نبايد زمينه اي براي فرار از مسئوليت باشد و به همين خاطر به هر حال سازمان ها و ادارات، شرکت ها، بخش کشاورزی و صنعت و مردم بايد همه تغيير موضع بدهند و به نوعي با اين خشکسالي کنار بيايند؟

بله دقيقاً. ما در کشوري خشک زندگي مي کنيم و در گذشته مردم با روش هاي مختلف توانسته بودند با اين خشکسالي کنار بيايند. بقيه بخش ها هم مثل صنعت، کشاورزي و... نيز بايد به شکلي رفتار کنند که ما دچار بحران نشويم. مشکل اينجاست که بسياري از مردم گمان مي کنند بارش هاي خوب و مناسب سال گذشته مشکلات خشکسالي و منابع آبي را برطرف کرده است اما اين در حالي است که حفره‌هاي آبي ما در سال‌هاي گذشته با تبخير و تعرق، گرمايش و مصرف بيش از حد در صنعت، زندگي و کشاورزي ايجاد شده و با بارش‌هاي جزئي مديريت نشده که بيشتر به صورت روان آب و مخرب است، نمي‌توانيم اعلام کنيم که از خشکسالي رهايي يافته و وارد ترسالي شده ايم. با توجه به اينکه ميزان بارش ها در استان اصفهان حدود 150 ميليمتر است و وضعيت خشک و نيمه خشک در 80 درصد مساحت استان غلبه دارد.

طی نيم قرن اخير گويا اين خشکسالي پيشرفت هاي بيشتري هم داشته است و بحراني تر بوده، اين در حالي است که در فضاي مجازي همواره اين ادعا شايع شده که ايران بعد از دوران خشکسالي وارد ترسالي شده است.

ميانگين دماي هواي ايران و استان اصفهان در 50 ساله اخير حدود 2 درجه سانتيگراد افزايش پيدا کرده و ميزان بارش‌ها هم در اين مدت با شيب 1/2 ميليمتر کاهش يافته است. تبخير و تعرق هم در اين زمينه فاکتور مهم و بسيار با ارزشي است که از آن غافليم و گاهي اوقات به فراموشي سپرده مي‌شود و تنها به ميزان بارش‌ها اشاره مي‌شود. ميزان تبخير و تعرق هر ساله با شيب 5/9 ميليمتر افزايش پيدا مي‌کند و بيش از مقدار دريافت بارش‌ها، درگير تبخير و تعرق هستيم. پس اين اشتباه است که بگوييم ما بخاطر بارندگي هايي که نسبتاً در سال گذشته خوب بوده وارد ترسالي شده ايم. متأسفانه بعضي از کارشناسان در فضاي مجازي و مردم معتقدند که خشکسالي تمام شده و وارد ترسالي شده ايم اما اين در حالي است که بارش‌هاي سال گذشته در استان نسبت به سال مشابه هيچ‌گونه افزايشي پيدا نکرده و حدود 4 درصد کاهش نسبت به بلند مدت داشته و امسال نيز با روند کاهشي بارش ها روبرو بوديم. بيشتر نقاط استان در 30 ماهه گذشته تا کنون بارش کمتر از نرمال و منفي دارند؛ آمار و اعداد و ارقام ثبت شده در هواشناسي نشان مي‌دهد که استان اصفهان همچنان درگير خشکسالي از نوع آب شناسي است و قضاوت عجولانه اي است که اعلام کنيم وارد ترسالي شده‌ايم.

با اين حساب آيا ممکن است ما وارد جنگ آب بشويم و با بحران کم آبی روبه رو شويم؟

 اين گمانه زني‌ها هيچ مستندي ندارد و به عنوان مثال فقط با توجه به افزايش جمعيت خاورميانه و وضعيت بارش‌ها اعلام مي‌شود که در آينده با بحران آب مواجه خواهيم شد و اينکه خاورميانه و منطقه در آينده با بحران آب مواجه مي‌شود با پيش بينی های 10 يا 20 ساله آينده هواشناسی فرق دارد.