دریا قدرتی پور: ما برای آمدن «سونامی پیری»، در اصفهان آماده نیستیم و  راه نرفته در حوزه سالمندان زیاد داریم.  سالمندانی که نیاز به پیاده رو، پارک، فضاهای شهری مناسب و ناوگان های حمل و نقل دارند که حالا قطعه گمشده در پازل برنامه ریزی های شهری به شمار می رود. این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان، مناسب سازی در شهر فقط شامل حال سالمندان نمی شود، بلکه علاوه بر این افرادی مانند معلولان، مادران باردار، زنانی که فرزندان خود را در کالسکه حمل می کنند و کسانی که از دردهای جسمانی رنج می برند هم برای تردد در برخی اماکن، پیاده روها، پارک ها و خیابان ها دچار مشکل می شوند که در مجموع جمعیت قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهند و باید برای مشکلات آنها چاره ای اساسی اندیشید.

اصفهان یکی از شهرهایی است که درصد زیادی سالمند دارد و نسبت به میانگین کشوری نرخ سالمندی در این استان بالاتر است.  به گفته مدیر کل سازمان ثبت احوال استان اصفهان، نرخ رشد جمعیت در سال 1375 به 1/9 رسید و این روند کاهشی نرخ جمعیت تا سال 95 ادامه داشت که این عدد به 0/97 درصد رسید و پنجره جمعیتی استان در سال 95 با جمعیت 5 میلیون و 750 هزار نفر بسته شد. با این روند در سال 1425 حدود 30 درصد از جمعیت استان اصفهان بالای 65 سال خواهند بود و ما با استانی پیر روبه رو خواهیم بود.

پیری بی حساب و کتاب

حال سئوال اینجاست که آیا برای پیری بی حساب و کتاب و شتابنده آماده هستیم؟ و آیا می توانیم تا آن زمان شهر را به شکلی ساماندهی کنیم که برای سالمندان و معلولان مناسب باشد؟

به گفته کارشناسان تا یک دهه دیگر شکاف زیادی بین جمعیت ایجاد می شود، جمعیت پیری که توانایی هایشان محدودتر شده و نیازمند برنامه ریزی برای زندگیشان هستند.

اما هنوز ما با استانداردهای پیاده روها و حاشیه های خیابان و حتی رمپ های مناسب بیگانه ایم، با توجه به اینکه مناسب سازی تنها به ساخت استاندارد پیاده روها و ایجاد رمپ هایی که در حاشیه پلکان برخی ادارات و فروشگاه هاست ختم نمی شود و ما نیازمند ساخت خانه هایی برای دسترسی مناسب سالمندان به همه امکانات هم هستیم.

به گفته احمد نظری، که خودش یک معلم بازنشسته است و پایش را در سن 60 سالگی گذاشته، وضعیت اصفهان اکنون برای سالمندان چندان مناسب نیست و تنها بخشی از شهر است که می تواند به سالمندان خدمات بدهد اما در بسیاری از مکان ها خبری از خدمات دهی به این قشر وجود ندارد.

حال اگر همین رویه ادامه یابد و مدیران شهری به فضا و معماری شهر و خانه ها توجه نکنند، به بن بستی  می رسیم که عایدی جز انزوا و تنهایی و خانه نشینی برای قشر بزرگی از جامعه به ارمغان نخواهد آورد.

افشین طباطبایی، کارشناس خانواده و روانشناسی است که در مورد فضاهای شهری و تأثیر آن روی سالمندان تحقیقات بسیاری انجام داده است. به اعتقاد او شاید بتوان با آموزش های ساده مثل کار با اینترنت، کمی از تردد سالمندان در شهر کاست، اما ما نمی توانیم در مورد معماری خانه ها هم همینطور عمل کنیم. در حال حاضر معماری و فضای آپارتمان هایی که به شکل انبوه ساخته می شود، امکانات مناسبی برای سالمندان ندارد تا آنها در زمان ناتوانی مجبور نباشند دچار زحمت شوند.

دو سال پیش زمانی که تفاهمنامه شهر دوستدار سالمند با جمعیت سازمان ملل متحد در اصفهان امضا شد، مدیریت شهری ملزم شد که بسیاری از نواقص شهر را ترمیم کند و اصفهان را برای یک شهر سالمند دوست آماده کند اما با وجود اینکه دو سال از این موضوع گذشته است همچنان به ساختمان هایی پروانه ساخت داده می شود که در زمینه استانداردهای مربوط به مناسب سازی خانه ها و ساماندهی فضاهای شهری کاری از پیش نبرده است و این عدم توجه و اهتمام به حقوق سالمندان و معلولان در مبلمان شهری، برنامه‌های فرهنگی، نهاد‌های مدنی و سیاست‌های رفاهی به طور واضح قابل مشاهده است.

به گفته کارشناسان، شهری سالمندپذیر است که محیط آن برای سالمندان آماده باشد و فضای شهر باید توانایی پذیرش افراد و تأمین خدمات رفاهی برای کلیه اقشار جامعه را داشته باشد، در غیر این صورت می‌توان گفت که عدالت شهروندی رعایت نشده است، چرا که همه‌ شهروندان نمی‌توانند به راحتی از این فضاها استفاده نمایند.

بر اساس برآورد سازمان ملل، کل جمعیت ایران در سال 2050میلادی چیزی در حدود 104 میلیون نفر خواهد شد. اگر این عدد را با برآوردهای مرکز آمار ایران مطابقت دهیم خواهیم دید که پیش‌بینی سازمان ملل بر اساس این فرض استوار شده که نرخ زاد و ولد و میزان باروری در ایران در حد کنونی (1/2 فرزند به ازای هر زن) باقی بماند.

بحران در مناسب سازی

با این تفاسیر، همانطور که گفته شد ما با یک سونامی پیری روبه رو هستیم که اگر به داد آن نرسیم، می تواند تبدیل به یک بحران بزرگ شود. به گفته یک کارشناس خانواده، ما هنوز در بحث های مناسب سازی جای کار زیادی داریم. وقتی از معلولیت و یا سالمندی صحبت می کنیم و محدودیت هایی که به واسطه شرایط فیزیکی ایجاد می شود به هر حال نیاز به ارائه خدمات مضاعف داریم.

محمد سعید محمدی با اظهار خشنودی از اینکه نگاه مسئولان به این مقوله با توجهات بیشتری توأم شده می گوید: همکاری های خوبی در این زمینه انجام شده و ما اکنون جلسات مصوبی برای مناسب سازی شهر داریم.

او در پاسخ به اینکه آیا ساختمان هایی که اکنون ساخته می شود با شرایط سنی افراد هماهنگ هستند یا خیر؟ می گوید: هنوز این مشکل وجود دارد که ما به یک فرهنگ مناسب در زمینه افراد سالمند نرسیده ایم. به هر حال فضایی که برای افراد مسن جامعه ساخته می شود، باید تمام نیازهای آنها را به مقتضای شرایط سنی آنها فراهم کند. لزوم توجه بیشتر به افراد مسن جامعه کاری است که نیاز به عزمی راسخ و همتی والا دارد. ما از هم اکنون باید با ساخت خانه های مناسب و با معماری درست، به فکر نسلی باشیم که قرار است در این خانه ها زندگی کنند. ما باید در این رابطه به ساخت درست همه موارد از جمله سرویس های بهداشتی، آشپزخانه و... به شکلی درست بنگریم تا مناسب حال این قشر که تا ده سال آینده کم هم نیستند باشد.