دریا قدرتی پور: تصمیمی سخت برای سرنوشت کلاه قاضی. امری که اکنون به دست شورای عالی محیط زیست افتاده است؛ شورایی که ریاستش با رئیس جمهور و دبیری آن با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است و متشکل از وزرای کشور، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی است. تصمیمی که حالا با نگرانی های زیادی همراه است و این سئوال مهم را پیش آورده که آیا قرار است این مکان زیست محیطی به چنگال بلدوزرها بیافتد و یا از کابوس تخریب نجات یابد؟

نگرانی ها از 6 سال پیش شروع شد. زمانی که مکاتبات و بازدیدهای کارشناسی استانی و ستادی از کلاه قاضی صورت گرفت تا یک آزادراه از این منطقه که یکی از معروف ترین زیستگاه های حیات وحش  ایران است بگذرد اما به واسطه اعتراضاتی که فعالان محیط زیست داشتند منجر به این شد که رضا اقتدار، مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور 10 ماه پیش در نامه ای به اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، مخالفت صریح خود را با این مسیر اعلام و موضوع را رسانه ای کند. 

اما با وجود این، دوباره زمزمه های عبور آزاد راه از محدوده پارک ملی کلاه قاضی به علت اینکه مسیر جایگزینی برای آن وجود ندارد بلند شده و پروژه ای که تا اکنون مسکوت مانده بود دوباره سر زبان ها افتاده است. در آخرین خبرها آمده که اکنون این تصمیم بر عهده شورای عالی محیط زیست گذاشته شده است که بله احداث این بزرگراه را بگوید یا نگوید؟

این در حالی است که به گفته دوستداران محیط زیست، در صورت احداث این آزادراه،گسست اکولوژیک پارک ملی کلاه قاضی در میان مدت قطعی خواهد بود و محدوده مهمی از زیستگاه آهو، کَل و بز از بین خواهد رفت و مخاطرات حفاظتی و زیست محیطی این منطقه افزایش خواهد یافت.

پیش تر جاده اصفهان-شیراز از کلاه قاضی گذشته است و فعالان محیط زیست پیشنهاد می‌کنند که همان جاده قبلی تعریض و بهسازی شود و دست اندازی جدیدی به محدوده مشخص کلاه قاضی صورت نگیرد. اما به نظر می رسد که اکنون کلاه قاضی با یک طرح ملی که از آن با نام ابرپروژه راهسازی ایران و کریدور اصلی شمال به جنوب کشور یاد می‌کنند روبه رو است.

موضوعی که به گفته دوستداران محیط زیست اگر اتفاق بیافتد، افزایش تلفات جاده‌ای حیات وحش، دسترسی آسان تر متخلفین شکار و تأثیر بر محیط بیولوژیک حیات‌وحش را به دنبال خواهد داشت؛ آزادراهی که با عرض 38 متر و به تعبیر کوشندگان محیط زیست با تهدید حیات وحش در کنار فعالیت معادن، توسعه مناطق مسکونی شهر بهارستان و خشکسالی‌های پی در پی تیر خلاص بر این منطقه مهم زیست محیطی خواهد بود.

این آزادراه، قرار است حلقه میانی مسیر شمال به جنوب کشور باشد. مسیر ارتباطی که در سه قطعه از آزادراه نطنز-کاشان- اصفهان آغاز و به آزادراه اصفهان- شیراز ختم می شود. قطعه اول این طرح از آزادراه اصفهان ـ نطنز تا آزادراه  اصفهان ـ اردستان به طول 30 کیلومتر، قطعه دوم تا جاده اصفهان-نایین  به طول 33کیلومتر ادامه دارد و قطعه سوم و انتهایی از جوار باغ رضوان تا گردنه لاشتر به طول 30 کیلومتر است که بخشی از آن به طول 4 کیلومتر با حاشیه پارک ملی کلاه قاضی تداخل دارد.

این اتفاق در حالی جدی شده است که رضا اقتدار، مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ده روز پیش تأکید کرده بود که تنها مرجع صدور مجوز در داخل پارک های ملی، شورای عالی حافظت محیط زیست است و هیچ مرجع دیگری نمی‌تواند این مجوز را صادر کند و حالا همه چشم انتظار خبرهای خوب در رابطه با کلاه قاضی هستند.

به گفته اقتدار، این مسئله وقتی به ثمر می نشیند که گزارش ارزیابی ارائه شده باشد و برای تأیید گزارش ارزیابی هم باید اول مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست را بگیرند و بعد گزارش ارزیابی بررسی و تأیید شود و اگر گزارش ارزیابی هم به دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست برود، چون طرح در پارک ملی است، به معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان عودت داده می‌شود و نظر معاونت هم در جلسات مختلف تأکید بر اجرای قانون  و الزام بر این است که اگر طرحی بخواهد مجوز بگیرد باید از طریق شورای عالی حفاظت محیط زیست نیز بررسی شود.

به تعبیر اقتدار، دست‌اندازی در پارک‌های ملی از جمله پارک کلاه قاضی ممنوعیت مطلق قانونی دارد و با توجه به اینکه توان اکولوژیک کلاه قاضی دیگر توان دست اندازی ندارد و با وجود اینکه مقامات سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند همه چیز برای تعیین تکلیف عبور گذرگاه شرق اصفهان از پارک ملی کلاه قاضی بستگی به نظر شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور دارد اما نگرانی‌های فعالان محیط‌ زیست اصفهان این است که اگر این طرح در شورای عالی مجوز بگیرد کار تمام است.

این در حالی است که امیدی به تمهیدات محیط زیستی‌ که مجریان طرح وعده اش را می دهند نیست و در این پروژه به نظر می رسد که از تمهیداتی مثل ایجاد زیرگذر و روگذر عبور حیات وحش، فنس گذاری ها و تابلو های هشدار دهنده نیست. علاوه بر همه اینها این طرح، اثرات بیولوژیکی بر حیات وحش منطقه خواهد داشت که غیر قابل جبران خواهد بود.

هم اکنون اصفهان با معضل خشکی زاینده رود، تالاب گاوخونی و مسئله فرونشست و آلودگی آب و خاک و هوا روبه رو است و به گفته کارشناسان محیط زیست اگر این پارک ملی مهم هم از بین برود معلوم نیست چه بر سر اصفهان خواهد آمد. مناطق بکری که می توانند کنترل کننده کانون ریزگردها باشند.

حال باید مسئولان حفاظت محیط زیست و در رأس آنها شورایعالی حفاظت محیط زیست کشور کلاهشان را قاضی کنند و تصمیم درستی را برای کلاه قاضی بگیرند؛ تصمیمی که حیات و ممات این زیستگاه مهم در گرو اتخاذ آن است.