دریا قدرتی پور: «به یک کارگر متخصص یا ساده نیازمند هستیم» این عبارتی است که در هر کجای شهر که باشی بر در و دیوار و سایت های کاریابی به چشم می خورد اما نیروی مناسب برای کار نیست. این در حالی است که داده‌های مرکز آمار ایران که برای آخرین بار در فروردین ماه سال گذشته به ‌روزرسانی شده‌اند، نشان می‌دهند که نرخ بیکاری در ایران، در سال‌های اخیر، کاهش پیدا کرده است، عددهایی که تناقضی آشکار دارند با آنچه در کوچه و بازار می شنویم و می بینیم.

در نظر اول، شاید این آمار عجیب به نظر برسد، چرا که همه می‌دانیم بعد از همه گیری کرونا بسیاری از شغل ها از دست رفتند و وضعیت عمومی اقتصاد ایران بدتر شد. پس این آمار از کجا آمده است؟ آماری که به گفته کارشناسان واقعی است به این خاطر که این بیکاری نیست که سر به فلک زده است بلکه وجود نیروی کاری است که به قول معروف دل به هر کار نمی دهند و به دنبال پشت میز نشینی هستند. 

پای درد دل کارفرمایان که بنشینی دل پری از نبود نیروی کار متخصص دارند. قشری که مهارت داشته باشد و در تولید و توسعه اشتغال، نقش ایفا کند. فارغ التحصیلان امروز اما نه به کارگر ساده بودن تن می دهند و نه مهارتی برای متخصص بودن دارند، این می شود که به جمع بیکاران می پیوندند.

در حال حاضر، بخش بزرگی از اقتصاد ایران، دولتی است و تعداد زیادی از نیروی کار در خدمت دولت هستند، پس آنچه واقعیت تعریف شغل در نگاه عموم است چیزی است که در کارمندان دولت مشاهده می شود.

هم اکنون شغل از نگاه جوانانی که می گویند کار نیست، می شود: «استخدام رسمی و دائم در یک سازمان بزرگ با حقوق مشخص که هیچ ارتباطی به میزان کار و بازدهی کاری که انجام می شود ندارد.»

طبیعی است که با این نگاه، گزینه های شغل، بسیار کم می شود، زیرا فرد به جای تمرکز برای کسب مهارت و توانایی رفع مشکلات یک کسب و کار بر افزایش کاغذهایی به نام مدرک و شرکت در آزمون های استخدامی مختلف و البته متوسل شدن به بند «پ» می کوشد و اگر در این راه موفق نشود از زمین و زمان گلایه می کند که کار نیست و دولت باید فکری بکند؛ موضوعی که از نداشتن فرهنگ کار در جامعه ما آب می خورد. 

به نظر یک کارشناس حوزه کار، اگر جوانان و فارغ التحصیلان دنبال پرستیژ کار و داشتن شغل دولتی و دفتری هستند باید همچنان منتظر بمانند ولی اگر درصدد کسب درآمد هستند باید خودشان اقدام کنند و مشاغل زیادی هست که بتوان با هزینه کم درآمدزایی کرد.

ناصر چمنی، نوع نگاه به کار را مهم می داند و می گوید: با توجه به تنوع مشاغل در کشور نباید از کار بترسیم و یا بگوییم در پرستیژ ما نیست. با این شرایط اقتصادی نمی توان منتظر موقعیت های عالی بود و بیکار ماند لذا جوانان باید خودشان خلاقیت به خرج بدهند و کسب و کاری راه اندازی کنند.

وی با طرح این پرسش که فارغ التحصیلان تا کی باید به امید دولت بمانند که برایشان شغل ایجاد کند؟ ادامه می دهد: متأسفانه این تفکر وجود دارد که با داشتن تحصیلات عالیه باید حتماً در مشاغل دولتی استخدام شد در حالی که با شرایط امروز بازار این دیدگاه جواب نمی دهد.

این موضوعی است که در گفته های علی میرزایی، کارآفرین هم هست. به نظر او تا زمانی که کار نکردن و پول گرفتن ارزش است و فردی که عملاً در محل کارش کاری انجام نمی دهد زرنگ شناخته می شود، یعنی فرهنگ کار ایراد دارد: «در حال حاضر واحدهای تولیدی به نیروی کار ماهر یا ساده مورد نیاز خود دسترسی ندارند؛ اغلب کارگرانی که برای اشتغال در واحدهای تولیدی انتخاب می‌شوند، دوره‌های آموزشی خاصی را سپری کرده‌اند. وقتی که کارگاه‌ها با بحران کمبود نیرو روبه رو می‌شوند به روش‌های مختلف مثل خواسته همیشگی کارگران یعنی افزایش دستمزد متوسل می‌شوند تا کارگران مورد نظر خود را استخدام کنند اما گرهی از کار آنها باز نمی‌شود! از سویی دیگر، جوانانی که تحصیلات آکادمیک دارند اما هیچ مهارتی ندارند، اشتغال در واحدهای صنعتی را در شأن خود نمی‌دانند. در واقع، تعداد زیادی از افراد با تحصیلات لیسانس و فوق‌لیسانس، بیکاری را به اشتغال در کارخانه‌ها ترجیح می‌دهند.»

به نظر او تغییر شغل و گرایش کارگران به دلالی سبب شده تا آنها از مشاغل فنی- تخصصی دست بکشند و روی به مشاغل دیگر بیاورند: «شرایط پیش رو باعث شده تا کارفرمایان برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز خود به روش های مختلفی مثل افزایش دستمزد روی بیاورند تا کارگران مورد نیاز خود را استخدام کنند که این هم بستگی به توانایی مالی کارفرمایان دارد.»

جالب اینجاست که در این زمینه هیچ مرجع رسمی برای رسیدگی به وضعیت فعلی کمبود نیروی انسانی نیست و به گفته کارفرمایان، کارگرانی که به واسطه اشتغال در کارگاه فعلی خود تجربه کسب کرده‌اند به راحتی و به دلیل اختلاف چندصد هزارتومانی مزد برای اشتغال به کارگاه جدید می‌روند. این در حالی است که به گفته فعالان بازار کار، بالا بردن دستمزد نمی‌تواند کلیدی برای حل این مشکلات باشد.

به گفته کارشناسان، اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و پرداخت دستمزد با توجه به ارزیابی، شایستگی، تجربه، تحصیلات و تلاش هر فرد می‌تواند ثمره‌ای بهتر داشته باشد و کارفرمایان باید با توجه به مسئولیت‌پذیری و توانمندی نیروی انسانی خود، حقوق آنها را افزایش دهند.