دریا قدرتی پور: مسافرکشی یکی از در دسترس ترین شغل ها برای ایرانی ها محسوب می شود. بعد از همه گیری کرونا و از دست رفتن بسیاری از مشاغل، خیلی ها شغل مسافرکشی را انتخاب کردند؛ کسانی که اکثرشان جذب اسنپ تا تپسی شدند و یا به شکل شخصی کار می کنند، رانندگانی که گاه ادعا می‌کنند دکتر و مهندس هستند و در این میان خیلی‌ها تصور می‌کنند این شغل درآمدزاست.

مسافرکش ها در بهترین حالت حدود 6 تا 7 ‌میلیون تومان در ماه درآمد دارند که البته یک‌ چهارم آن یعنی چیزی حدود یک تا دو میلیون تومان بابت سوخت و استهلاک خودرو، بیمه، جریمه و سایر هزینه‌هایشان می‌پردازند و درنهایت چیزی حدود 4 تا 4 و نیم میلیون تومان برایشان می‌ماند.  اما از سوی دیگر سروکله‌زدن با شخصیت‌های متفاوت، رانندگی طولانی، زانو درد و کمر درد و بیماری‌های تنفسی شایع‌ترین گرفتاری راننده‌های تاکسی است.

مسافرکشی شغل ساده و در دسترس و آسانی به نظر می‌آید که خودت آدم خودت هستی و نیازی نداری معطل آگهی استخدام و مصاحبه و کارفرما بشوی. سرمایه چندانی هم نمی‌خواهد. همه اینها مسافرکشی را به نخستین و سر راست‌ترین گزینه شغلی برای ایرانی‌ها تبدیل می‌کند، اما این تمام واقعیت نیست.

رانندگان تاکسی می‌گویند اگر درآمدمان زیاد هم باشد، چون روزانه آن را دریافت و خرج خانه می‌کنیم، درواقع چیزی برایمان باقی نمی‌ماند. از طرفی مسافرکش‌ ها بعد از آمدن اسنپ و تپسی حالا شرایط کار برایشان سخت‌تر هم شده و برای اینکه بتوانند خودروی خود را از مسافر پر کنند، این روز‌ها مجبورند به آب و آتش بزنند.

اما این موضوع چندان هم باب میل رانندگان آنلاین نیست؛ گرچه آنها ابتدا با شعارهای زیبا و جملات فریبنده مثل «روز و ساعت کاریتان را خودتان انتخاب کنید. درآمد میلیونی در انتظار شماست! کسب درآمد در این شغل به معنای از دست رفتن فرصت فراغت و لذت بردن از زندگی نیست»! روبه رو می شوند اما در عمل چنین چیزی نیست.

حدود ده سال است که تاکسی‌های اینترنتی در ایران شروع به فعالیت کرده‌اند. اولین مورد آنها اسنپ بود که اکنون به بزرگ ترین سامانه هوشمند حمل و نقل در ایران تبدیل شده است. موفقیت اسنپ، بیشتر در کلانشهرها بوده است. بیشتر شهرستان‌های کوچک هنوز چنین سامانه‌ای را در حمل و نقل عمومی ندارند. اما به جای آن شرکت‌ها و سامانه‌های مشابهی در شهرهای کوچک شروع به فعالیت کرده‌اند، از جمله، تپسی و ماکسیم.

سوار بر موج بیکاری

دلیل اصلی رشد فعالیت این تاکسی ها اضافه شدن به آمارهای رسمی جمیعت بیکار در کشور بود؛ بیکارانی که به گفته خودشان گرچه این میزان کار همسو با هزینه هایشان نیست اما به دلایل مختلف مجبورند این شغل را زمین نگذارند.

اصغر معلمی است که در این تاکسی های اینترنتی هم کار می کند. به گفته خودش قبلاً که مدرسه مجازی بود بیشتر وقت داشت اما الان بعد از تدریس می رود خانه، ناهار می خورد و می زند بیرون: «تا نزدیک غروب مسافرکشی می‌کنم. واقعیتش دیگر همه می دانند از روی اجبار دارم چنین کاری می کنم. الان من فقط خرج سه نفر را بر عهده دارم، دو جا هم کار می‌کنم و نمی رسم. واقعاً نمی دانم کسانی که پر جمعیت تر هستند چه می کنند.»

ثبت نام برای رانندگان دردسر خاصی ندارد. تنها کافی است مدرک‌های شناسایی خود و ماشینشان را اسکن کنند. اما از همان آغاز ثبت نام، شاخ و شانه‌های شرکت‌ها برای رانندگان آغاز می‌شود. تاکسی های اینترنی که در ایران فعالیت خود را با درصد کمیسیون کمتری به نسبت نمونه‌های جهانی شروع کرده اند و از جبر مربوط به بیکاری استفاده می کنند.

دوئل بر سر مسافر

بازار رانندگان تاکسی و مسافرکش‌ها چندان خوب نیست و دست بالای دست بسیار است. علی راننده تاکسی می‌گوید: «قیمت تاکسی بیشتر از خودروی شخصی است، به همین دلیل بسیاری توان خرید آن را ندارند. از طرفی باید توجه داشت که مسافرکشی شغل اصلی بسیاری از افراد نیست و بعد از اتمام پایان کار ناچارند چند ساعتی را در خیابان‌ها چرخی بزنند تا بتوانند بخشی از هزینه‌های زندگی خود را از این محل تأمین کنند.»

به گفته او، خیلی‌ها با تصور اینکه حمل‌ونقل و تردد مسافران است، اقدام به خرید یک خودروی ارزانقیمت می‌کنند و با در دست داشتن گواهینامه‌ای که از عمر آن چند سال هم نگذشته راهی در چهارراه‌ها، خیابان‌ها و مسیر‌های پررفت‌ و آمد شده و اقدام به مسافرکشی می‌کنند و جلوی پای هر کسی ترمز کرده و او را سوار می‌کنند.

او که به گفته خودش از ساعت 6 صبح مسافرکشی را شروع می‌کند، می‌گوید: «درآمدش بخورنمیر است. شاید به ظاهر در روز 150 تا 200 هزار تومان درآمد داشته باشیم، اما وقتی حساب کتاب می‌کنی 70 تا 100 هزار تومان هم برایم نمی‌ماند.»

پراید گزینه آس مسافرکش‌ها

این روز‌ها که هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو سر به فلک کشیده، پراید بهترین گزینه برای مسافرکش‌های شخصی و حتی تاکسیداران است. از کم‌مصرف‌بودنش تا در دسترس‌بودن قطعات آن. مسافرکش‌های شخصی بر این باورند که مسافرکشی با خودرو‌های گرانقیمت برای آنها نمی‌صرفد. شاید به همین خاطر است که وضعیت مسافرکشی در ایران به نسبت کشورهای دیگر هیچوقت به شکل لوکس درنیامده است.