اعضای شورای عالی نظارت فنی بر مرمت گنبد مسجد امام اصفهان در نشستی با علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور گزارش اولیه خود را از بررسی و مشاهدات میدانی ارائه کردند.

نتایج بررسی های میدانی و کتابخانه ای شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد این مسجد در جلسه شنبه به تاریخ ۹ دی ماه در تهران به دارابی ارائه شده است

سید مرتضی فرشته نژاد، اسکندر مختاری، علیرضا ایزدی و فریبا خطابخش هر یک گزارش مشاهدات و مطالعات و بررسی های خود را ارائه و خواهان توجه بایسته و اهتمام دولت برای حفظ و صیانت از میراث فرهنگی شدند.  اعضای شورا تصریح کردند که مرمت گنبد مسجد دارای اشکالات اساسی است و اقدامات استحکام بخشی در خصوص مسجد نیز باید صورت گیرد.

در بهار سال جاری پس از ۱۱ سال مرمت گنبد مسجد امام اصفهان به هنگام باز کردن داربست های آن، معلوم شد که مرمت انجام شده دارای اشکالاتی است وکاشی‌های گنبد دچار اعوجاج شده و قوس ناهمگونی در سیمای آن ظاهر شده است. اعضای شورای عالی نظارت فنی توسط معاون میراث فرهنگی از میان استادان و صاحبنظران برای رسیدگی به این امر تشکیل شد و گزارش خود را در این جلسه ارائه کردند.

در جلسه روز شنبه دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی با تشکر و قدردانی از اقدمات شورای عالی نظارت فنی بر مرمت مسجد جامع عباسی اصفهان گفت: تصور جهان بدون ایران امری بعید است همانگونه که ایران را بدون اصفهان نمی توان تصور کرد. آثار تاریخی اصفهان چون نگین انگشتری می درخشند و همه ما وظیفه داریم نسبت به حفظ و مرمت و نگهداری آن نسبت به مأموریت های خود اقدام نماییم.

دارابی افزود: طرح مدون شورا جامع و می تواند پایه و اساس اقدامات بعدی باشد. این طرح باید زمان بندی، با برآورد اعتبارات لازم داشته باشد تا براساس آن اقدامات لازم صورت گیرد.

در این جلسه مديران ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی، پایگاه های میراث ملی و جهانی، حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی معاونت  میراث فرهنگی نیز حضور داشتند.

*شروطی که می تواند گنبد را نجات دهد

مرتضی فرشته نژاد عضو شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد امام اصفهان می گوید: در نامه ای که به صورت مکتوب در اختیار معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی قرار داده شده است، تاکید کرده ام که امضای ما در صورت جلسه اتمام و تحویل مرمت کاشیکاری در صورتی خواهد بود که ۹ شرط لازم اجرا شده باشد؛ شروطی که به ما نشان می دهد وضعیت گنبد چگونه است.

فرشته نژاد اولین شرط لازم در صورت جلسه اتمام و تحویل مرمت کاشیکاری گنبد مسجد را انجام فوتوگرامتری از پوسته خارجی جهت صحت و سلامت کاشیکاری گنبد و آسیب شناسی آن دانست و افزود: بارها گفته ام و این بار هم در جلسه شنبه شب، در حضور معاون میراث فرهنگی کشور گفتم : «به کسی که سرش درد می کند می گویند، ام آر آی بگیرد تا ببینند وضعیتش چطور است. این سردرد ممکن است هزارن دلیل داشته باشد.» بنابراین انجام این فوتو گرامتری جهت آسیب شناسی پوسته خارجی گنبد لازم است.

این استاد مرمت بناهای تاریخی با اشاره به تجربه انجام نقشه برداری فوتو گرامتری در مشخص شدن ایراد «صفه استاد» مسجد جامع عتیق در دوران قبل از انقلاب ۵۷گفت: کاسی سینگی های گنبد در فصول مختلف سایه می اندازد و تیره و روشن می شود؛ گنبدی که بایستی یکنواختی خودش را نشان بدهد، کُپ و لُپ نشان داده می‌شود.

فرشته نژاد افزود: ساخت و نصب یک قالب گردان برای دقت کار و جلوگیری از کاسی و سینگی، انجام آزمایش مقاومت کاشی‌ها از لحاظ هماهنگی لعاب و خومه و تاب آوری در سرمای زمستان و گرمای تابستان توسط آزمایشگاه مکانیک خاک دو شرط دیگر است که متوجه شویم چه نوع کاشی ای در گنبد کار شده است.

وی چهارمین شرط برای تحویل گنبد کاشیکاری شده ای که با انتقاد زیادی مواجه بوده است را جنس لعاب از جنس سنتی و خومه خالص و یکدست دانست و افزود: تراش صحیح کاشی‌ها از نظر جذب و جفت و غیرقابل نفوذ بودن مهم است؛ وقتی کاشی‌ها را می تراشند نباید بیشتر از یک میل فاصله داشته باشد.

به گفته این عضو شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد جامع عباسی، تعبیه مفتول نمره ۳(مفتول پنبه ای) در پشت کاشی‌ها و ریختن تخمیر ، همچنین پیش بینی کفگیرک فلزی به تعداد لازم و کافی بین بند آجرهای گنبد، شرط‌های دیگر برای امضای صورت جلسه اتمام و تحویل مرمت کاشیکاری مسجد است.

وی در ادمه افزود: هشتمین شرط، تمیز کاری گنبد از ملات‌های فرسوده پشت کاشیکاری‌ها و زنده سازی ملات آجرها و نهمین و آخرین شرط، تضمین حداقل ۲۰ سال پایداری و ماندگاری کاشی روی گنبد است.

فرشته نژاد در این رابطه توضیح داد: گنبد در زمان شاه عباس اول کاشیکاری شد و ۴۰۰ سال دوام داشت، در قبال این همه پولی که بابت مرمت گرفته شده است، باید حداقل ۲۰ سال تعهد بدهند.

این عضو شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد امام اصفهان افزود: اگر این ۹ شرط انجام شده باشد و پیمانکار و ناظر امضا کند که این کارها را انجام داده است و سندهای انجام این ۹ شرط هم در اختیار ما قرار گیرد، صورت جلسه تحویل مرمت گنبد مسجد را امضا خواهیم کرد.

وی تصریح کرد: در صورتی که این مرمت اجرا شده، قابل اصلاح نباشد؛ لازم است که از ناظر، پیمانکار و مجری خلع ید و ناظر و مجری ذی صلاح انتخاب و اجرای کار به صورت امانی انجام شود.

فرشته نژاد افزود: باید طرح کاشیکاری تهیه و در شورای پنج نفره شورای عالی نظارت بر مرمت گنبد مسجد جامع عباسی تصویب شود و در این صورت کار پیش برود.