خورشید کیایی: به تازگی فیلمی از زلزله ترکیه منتشر شده که ساختمانی را نشان می دهد که جز تلی از خاک از آن نمانده است اما تنها چیزی که از تن این ساختمان باقی مانده، راه پله ایمنی است که سر به آسمان کشیده و محکم و با اقتدار از زلزله  7/8 ریشتری جان سالم به در برده است.

تماشای این صحنه ها برای ما یک تلنگر است، به این خاطر که بخش عمده ای از ساختمان هایی که در ایران وجود دارد به همین وضع دچارند. ساختمان هایی که یا با مصالح ساختمانی غیر استاندارد و غیر مهندسی ساخته شده است و یا تنها بخشی از آن به واسطه استانداردسازی می تواند در برابر زلزله مقاوم باشد و بخش های دیگری که شرکت یا پیمانکار دیگری ساخته معلول بسیاری از مشکلات است و هر لحظه با یک زلزله بزرگ ممکن است چیزی از آن باقی نماند و تلفات انسانی زیادی را به بار بیاورد.

وقتی این فیلم را می بینیم تنها سئوالی که به ذهن همه ما می رسد این است که ساختمانی که در آن ساکن هستیم تا چه اندازه در برابر زلزله تاب می آورد؟

با کمی اندیشه به این حقیقت می رسیم که بخش عمده ای از ساختمان هایی که ما در آن ساکن هستیم سازه های سستی هستند که در مقابل حوادثی همچون زلزله تاب نمی آورند.

این در حالی است که با اینکه عده ای تصور می کنند خانه های نوساز امنیت بیشتری دارد اما این تفکر هم با فروریختن متروپل نقش بر آب شد و خیلی ها را به این اندیشه فرو برد که غفلت در نظارت حین ساخت و یا سودآوری بیشتر برخی از سازندگان به بدترین شکل و با مصالح ساختمانی نامناسب ساختمان های نوساز را هم ناایمن کرده است.

حالا اگر به آمارها رجوع کنیم متوجه خواهیم شد که بر اساس اعلام مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن هم اکنون 35 درصد از مصالح ساختمانی غیر استاندارد هستند، این در حالی است که کیفیت مصالح ساختمانی یکی از عواملی است که به همراه شرایط محل ساخت و ساز، اجرا، نگهداری و تعمیر در دوام و آسیب پذیری ساختمان ها نقش بسزایی دارد.

یکی از دلایلی که در سال های اخیر باعث شده با تعداد زیادی از این ساختمان های ناایمن روبه رو شویم طرح های ساخت مسکن است.

طرح هایی که در قالب مسکن ارزان باعث شده به ساخت ساختمان های ناایمن دامن زده شود. این ساختمان ها به این علت که برای قشر کم درآمد به صرفه باشد از مصالح ساختمانی ارزان تر استفاده می شود و این اشکالات باعث می شود که ما با ساخت خانه هایی روبه رو باشیم که چندان تاب آوری ندارند و با هر زلزله کوچکی هم فرو می ریزند.

در کنار این ساختمان های ارزان، هم‌اکنون بساز و بفروش‌ها با خرید خانه‌های کلنگی یا مشارکت در ساخت و حتی خرید زمین‌های متروکه، سعی می‌کنند تعداد واحدهای ساختمانی بیشتری را به بازار عرضه کنند.

به گفته یکی از فعالان حوزه مسکن، سیستم بساز و بفروشی در ایران، شیوه‌ای جذاب برای کسب درآمدهای یک‌باره و سوداگری در بازار محسوب می‌شود. بساز و بفروش‌ها در مدت زمانی که بازارهای سرمایه‌گذاری دیگر قادر به جذب سرمایه نیستند از تجمع نقدینگی و سرمایه‌های سرگردان در بازار مسکن استفاده کرده و در کوتاه‌مدت، با ساخت ساختمان هایی که تاب آوری چندانی ندارند، سودهای کلانی به دست می‌آورند.

در این شرایط اما زلزله هایی که گاه و بیگاه بخشی از کشور را می لرزانند نیز بیکار ننشسته اند و هر لحظه ممکن است به این ساختمان ها رحم نکنند با توجه به اینکه کشور ما یک کشور زلزله خیز محسوب می شود.

بنابراین لزوم به کارگیری مصالح ساختمانی منطبق با استانداردهای بین المللی مقاوم سازی اماکن و بیمارستان ها و به خصوص مراکز امدادرسانی و توجه به بافت های فرسوده جزو مهمترین تکالیفی است که به عنوان یک ضرورت به شمار می رود. چرا که به گفته کارشناسان مصالح ساختمانی غیراستاندارد عامل 70 درصد تخریب در زلزله هاست.

در حال حاضر شواهد نشان می دهد که از حدود 1000 نوع مصالح ساختمانی (شامل گروه‌های اصلی و فرعی) مورد استفاده در صنعت ساختمان، بسیاری از مصالح ساختمانی دارای استاندارد مناسب نبوده و از کیفیت لازم برای ساخت‌وساز برخوردار نیست و کیفیت ساختمان ها خیلی وقت است قربانی شرایط بازار و سودآوری شده است.