مریم محسنی: حقیقتی دردناک که گویا تمامی ندارد. مسئله‌ای که دیگر افسانه نیست و جویندگان گنج به خیال یک‌شبه پولدار شدن بلای جان میراث فرهنگی و تاریخی کشور می‌شوند و به خیال به دست آوردن گنج تیشه به ریشه آثار تاریخی می‌زنند. وسوسه‌ای که از سالیان دور تا اکنون ادامه داشته و به نظر می‌رسد که پایانی هم ندارد.

شاهد این مدعا هم اخبار ناراحت‌کننده‌ای است که از گوشه و کنار منتشر می‌شود و علت همه هم یک‌چیز بوده؛ اینکه کسی یا کسانی در پی یافتن گنج دست به تخریب آثار زده‌اند. این تخریب‌ها و دست‌درازی به مواریث تاریخی کشور، در شرایطی است که در قانون به‌صراحت برای این تخریب‌ها، مجازات زیادی در نظر گرفته‌شده است.

طبق تازه‌ترین اخباری که منتشرشده، این بار هم افرادی به بهانه‌های واهیِ یافتن گنج، که وجود خارجی ندارد، به یادگارهای ساسانی در بخش درودزَن شهرستان مرودشت آسیب زدند و درون یکی از «اُستودان»ها را با مته برقی سوراخ کردند.

استودان یا ستودان جایگاه نگهداری استخوان است و بخشی از آیین مردگان شمرده می‌شده که شامل حفره‌هایی به صورت‌های منتظم و چهارگوش یا نامنتظم و ساده در درون سنگ کوه بوده و از پیش ایجاد می‌شده‌اند تا استخوان مردگان را پس از پوسیدن یا خورده شدن اجزای غیر استخوانی لاشه توسط لاشخورها در دخمه بدانجا انتقال داده و در آنها نگاه‌دارند. روشن نیست که این افراد قاچاقچی چگونه توانسته‌اند بیش از شش هفت متر تونل پیچ‌درپیچ در این اماکن زمین ایجاد کنند.

این وقایع روشن می‌کند که گنجیابان به‌قدری خودشان را به روز کرده اند که می توانند با تدابیر مختلف اقدام به تخریب آثار تاریخی و رخنه کردن به دل آن بکنند.

حال این سئوال پیش می‌آید که چرا باوجود قوانین بازدارنده در این زمینه بازهم این افراد می‌توانند به آثار تاریخی زخم بزنند.

در مواد 560 تا 566 قانون مجازات اسلامی که سال 1375 مصوب شده، به‌صراحت بیان‌شده که «هرکس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور، یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام‌شده از سوی سازمان مذکور، در حریم آثار فرهنگی – تاریخی مذکور در این ماده، مبادرت به عملیاتی نماید که سبب تزلزل بنیان آنها شود، یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناهای مذکور خرابی یا لطمه وارد آید، علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود».

طبق ماده 562 و 563 این قانون نیز «هرگونه حفاری و کاوش به‌قصد به دست آوردن اموال تاریخی – فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا یک سال و ضبط اشیای مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور و آلات و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم می‌شود. همچنین چنانچه حفاری در اماکن و محوطه‌های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، یا در بقاع متبرکه و اماکن مذهبی صورت گیرد، علاوه بر ضبط اشیای مکشوفه و آلات و ادوات حفاری، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می‌شود».

اما ظاهراً گنجیاب ها یا از وجود این قوانین اطلاعی ندارند که به‌راحتی تیشه به ریشه آثار باستانی کشور می‌زنند و یا اطلاع دارند اما خیالشان راحت است که ضمانت اجرایی برای این قوانین در میان نیست!