دریا قدرتی پور: پیشخوان داروخانه پر شده از نسخه هایی که یا یکی یا دو قلم از داروها را ندارند. مردی که مستأصل شده می گوید همه جا رفته و دارویش را پیدا نکرده. آن طور که از قیافه مرد پیداست دارویی ضروری است و در رابطه با یک بیماری خاص است. داروخانه دار با طمأنینه می گوید: «نداریم»

مرد، نسخه مچاله شده اش را از روی پیشخوان برمی دارد و می رود. زن دیگری دارویی در رابطه با دیابت می خواهد و به داروخانه دار می گوید: «این چهارمین داروخانه ای است که این دارو را ندارد، کجا باید دنبالش بگردم؟»

متصدی داروخانه او را ارجاع می دهد به داروخانه های دولتی هلال احمر و خورشید که شانس بیشتری برای پیدا شدن دارو دارند. به غیراز زن نسبتاً مسن که انسولین زرد می خواهد، خیلی های دیگر هم هستند که داروهای ساده ای می خواهند که داروخانه دار یا تمام کرده یا ندارد یا کمیاب شده اند. به قفسه های داروخانه که نگاه کنی این موضوع برایت روشن می شود که تقریباً بیشتر از یک سوم قفسه ها پر شده از مکمل ها و تقویتی ها.  حالا داروخانه ها نه تنها داروهای کمیاب را ندارند، بلکه گاهی اوقات به علت کاهش داروهای معمولی هم از پذیرش نسخه بیماران عاجزند.

روی شیشه داروخانه بعدی، پر شده از تبلیغاتی که مربوط به دهان و دندان یا پوست و مو یا شامپوهایی است که نه به درد بیماران خاص می خورد و نه بیمارانی که به واسطه پیدا کردن داروهایشان باید تمام خیابان های شهر را گز کنند و در آخر دست خالی به خانه بروند.

نفر بعدی مردی است که داروی بتااینترفرون، آوانکس می خواهد و داروخانه دار با لحن جدی و بدون اینکه احساساتش درگیر شود تحکم آمیز می گوید:« نداریم، نیست آقا، کمیاب شده. شاید هلال احمر داشته باشد.» مرد مستاصل و ناامید بیرون می رود. هوای ابری بیرون انگار توی داروخانه نمود بیشتری دارد برای کسانی که با وجود جست و جوی زیاد باز هم ناامید شده اند.

اینجا یکی از داروخانه های بزرگ و معتبر اصفهان است؛ داروخانه دار خود مرد مسنی است. خیلی جدی و کمی تند می گوید: «وقتی دولتی ها می گویند نیست، یعنی نیست.» تمایلی به گفت و گو ندارد و با بی میلی نسخه دیگری را نگاه می کند و می گوید: «ما نداریم شاید داروخانه های دیگر داشته باشند، برای همین نمی توانم بگویم که کمیاب شده. درد اینجاست که مردم فکر می کنند ما دست اندرکار نبود دارو هستیم.» سرش را برمی گرداند تا نسخه بعدی را بپیچد. نسخه ای که شامل داروهای کاملاً معمولی سرماخوردگی است و خوشبختانه داروخانه دار همه را دارد.

خیابان بزرگمهر پر است از داروخانه های کوچک و بزرگ. کمی آنطرف تر داروخانه دیگری است که نسبتاً شلوغ است. بیشتر کسانی که آمده اند، داروهایی برای سرماخوردگی یا تقویتی و ویتامین می خواهند، اقلامی که به راحتی می توانند با چند اسکناس هزارتومانی تهیه کنند. تا اینجا هیچ مشکلی پیش نمی آید اما بحران از آنجا شروع می شود که داروها رو به تخصصی شدن می رود و بیماری ها خاص تر می شوند. به خصوص بیماری هایی که اکثر مردم را درگیر می کند. دیابت از نوع بیماری هایی است که این روزها مبتلایانش را با کمبود داروها گرفتار کرده است.

داروخانه دار، زن جوانی است که سعی می کند یکی در میان جوابت را بدهد. می گوید اگر از اسم داروخانه نام نبرید، می توانم راستش را بگویم، اطمینانش که حاصل می شود می گوید: «خب بله، دارو کم است. به خصوص داروهایی که مربوط به قلب یا بیماریهای پوستی یا سرطانی است. البته سعی می کنیم مشابهش را به مردم بدهیم، ولی برخی داروها اصلا پیدا نمی شود.» به نظر او اقلام دارویی که وارد کشور می شد، چند سالی است که رو به کاهش رفته است.

تعداد مراجعه کنندگان که زیاد می شود ترجیح می دهد مشتریانش را پاسخگو باشد. چند چهارراه آنطرف تر در محدوده میدان قدس هم داروخانه ها شلوغ هستند. به گفته یکی از داروخانه دارها در این محدوده، پس از تغییرات نرخ ارز داروی ایرانی حدود 10 الی 15 درصد و داروی خارجی حدود 40 الی 100 درصد گران شده و شاید همین مساله باعث شده که داروها کمتر در قفسه داروخانه ها جا بگیرند.

این دکتر داروساز ادامه می دهد: «کسری دارو زیاد داریم. تا پیش از گرانی دارو، بیمار از یك دارو دو بسته می خرید، اما امروز فقط یك بسته می خرد، افزایش قیمت دارو با كمبود دارو پیوند ناگسستنی دارد، گرچه در این میان سهیمه ما هم کم شده و شرکت های پخش حتی برخی داروهای ایرانی را هم کمتر از گذشته به دست ما می رسانند که پاسخگوی نیاز ما نیست.»

این مسأله در داروخانه های دولتی کمتر به چشم می خورد. آنجا بهتر می توانی داروهای کمیاب را به دست بیاوری. نمونه آن داروخانه سجاد در خیابان استانداری است اما داروخانه های خصوصی كه معمولاً مشمول دریافت سهمیه داروهای خاص و گرانقیمت نمی شوند هم از نایاب شدن اقلامی از داروها خبر می دهند كه كمیاب شدن آنها ربطی به قیمت نداشته بلكه مشكل، نبود مواد اولیه برای تولید آنها است.

بسیاری از متصدیان داروخانه هایی از این قبیل حاضر به گفتگو نمی شوند، اما مسئول داروخانه ای در خیابان فیض در این رابطه می گوید :«بسیاری از داروها مواد اولیه خارجی دارند و به دلیل وارد نشدن، این مواد اولیه در اختیار شرکت های تولید دارو قرار نمی گیرند و همین مساله باعث شده که با کمبود برخی داروها روبرو شویم. این مساله همچنین باعث سوء استفاده هایی در بخش دارو شده است. به عنوان مثال داروهایی که تاریخ مصرف آنها گذشته با برچسب های جدید قاچاق و عرضه می شوند.»

به گفته او اختصاص نیافتن ارز برای واردات داروهای خاص دلیل دیگری است که باعث کمیاب شدن برخی داروها مثل زلودا ویال مپترا شده است که مربوط به بیماران سرطانی است .

به گفته این دکتر دارو ساز، دست اندركاران واردات و تولید دارو كه بدون حمایت های دولتی و با سرمایه گذاری شخصی در این عرصه فعال هستند طی این سال ها دچار ضررهای زیادی شده اند.

متصدی داروخانه دیگری در خیابان نظر هم نظری همسو دارد: « سهمیه دارویی برخی داروها برای ما تقریباً نصف شده و بسیاری از مشتریان ما دست خالی برمی گردند.»

به گفته او داروهایی که قبلاً بدون نسخه هم به بیماران قندی داده می شده اکنون تنها با نسخه و به مقدار محدود به بیمار داده می شود و بقیه بیماران دست خالی می مانند.

کمبود و یا افزایش بی رویه قیمت دارو این روزها از داروهای ساده ای مثل قرص سرماخوردگی بزرگسالان تا داروهای پیچیده تر و حتی مکمل ها را هم در برگرفته و نوسانات شدیدی که در بازار ارز ایجاد شده این مسأله را بغرنج تر کرده است. گرچه مقامات دولتی بحران نبود یا کاهش دارو را تکذیب می کنند اما در این چرخه، مردم خوب می دانند که گرانی حتی یک سرم یا پماد و یا حتی قطره چشم باعث کمیاب شدن آن در داروخانه ها شده است.