اگر اهل طبيعت و ديدن زيبايي هاي آن هستيد خود را براي يک سفر آماده کنيد. سفر براي ديدن يک گل. گلي که ديگر چيزي به باز شدنش نمانده است. از اواسط خرداد تا انتهاي آن، «سوسن چلچراغ» با عشوه و غمزه در دامان طبيعت داماش، خود را براي دوستدارانش به معرض نمايش مي گذارد.

«سوسن چلچراغ» يکي از کمياب ترين گونه‌ها از تيره گل‌هاي سوسن‌ است و تنها در دو نقطه جهان مي‌رويد؛ جمهوري آذربايجان و روستاي داماش در استان گيلان. مي‌گويند از آنجا که تکثيرگريز است، اين روزها از اين گل شکفته زيبا کمتر از چند هزار بيشتر، آن هم بر سينه دشت هاي داماش باقي نمانده است. اين گل تنها گل ثبت شده در فهرست آثار ملي است.

اکنون محل رويش سوسن چلچراغ به طور کامل توسط اداره کل حفاظت محيط زيست گيلان نگهداري مي‌شود و به دليل نادر بودن اين گل ملي و ثبت شده در فهرست ميراث طبيعي، اطراف اين زمين حصارکشي شده است.

سوسن چلچراغ ارزش و شهرت ملي و جهاني دارد و بسيار آسيب‌پذير است به طوري که در صورت نابودي، پرورش آن ممکن نيست زيرا اين گل گياهي خودرو بوده و از اواسط خرداد گل مي‌دهد و گل‌هاي آن تا نيمه تيرماه پايدار مي‌ماند.

سوسن چلچراغ گياهي به بلنداي نيم تا 1/5 متر با گل‌هاي سفيد واژگون، گلبرگ‌هاي برگشته و دانه‌هايي برجسته بسيار زيباست.رنگ مهتابي و شکل واژگون آن، که شباهت به چلچراغ دارد موجب شده تا اين گل را سوسن چلچراغ بنامند و مردم محلي منطقه نيز اعتقاد دارند که اين گل شب‌ها نورافشاني مي‌کند.

هر سال به هنگام گلدهي سوسن چلچراغ جشنواره آن در روستاي داماش برگزار مي‌شود که مورد استقبال بسيار زيادي از گردشگران قرار مي گيرد. متأسفانه عمارلو تنها منطقه سوسن چلچراغ هيچ جايي براي شب ماندن مسافر ندارد. در اينجا خانه‌اي نيز براي شب اجاره داده نمي‌شود.

البته مسافران اين منطقه طبيعت گردند و بيش از هر چيزي دوست دارند در دل طبيعت و با استفاده از کمپ و چادر، شب را به صبح برسانند. بنابراين اگر با آژانس هاي مسافرتي به اين سمت رفته باشيد و شب را در جوار سوسن‌هاي چلچراغ گذرانده باشيد، مشکلي براي اقامت نداريد. آنها خود کمپ را با استفاده از چادرهاي مسافرتي برقرار مي‌کنند. اما اگر به صورت گروهي مي‌رويد حتماً به اين مسئله فکر کنيد زيرا درخشش سوسن‌هاي چلچراغ در شب‌هاي مهتابي ديدني است.

طبيعت گردي در همه دنيا آداب خاص خود را دارد. نبايد کوچک‌ترين آزاري به طبيعت برسد. دور سوسن چلچراغ را فنس کشيده‌اند. ورود به آن با همراهي نگهبان ممکن است يا با مجوز تخريب هر گونه گياه در محدوده رويش سوسن چلچراغ ممنوع است. آسيب به خود سوسن هم جريمه دارد. از ريشه درآوردن هر پياز مساوي است با پرداخت يک جريمه 400 هزار توماني.