در حالی روزبه‌روز به معضلات بافت‌های ناکارآمد شهری اصفهان افزوده می‌شود که با گذشت ۱۰ سال از برنامه‌ریزی برای بازآفرینی بافت شهری تنها ۳۵ درصد اهداف محقق شده است.

 برخی دندان خراب و برخی وصله ناجورِ شهرِ اصفهان می‌نامندش و این در حالی است که این دندان خراب همچون موریانه‌ای به جان بافت تاریخی و جدید شهر اصفهان افتاده و در برخی مناطق چرخ موتور توسعه محلات شهر اصفهان را کند کرده است.

وضعیت بافت فرسوده در اصفهان در حالی است که به گفته متولیان امر یک‌سوم جمعیت کشور در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری زندگی می‌کنند.

مطابق آماری که سخنگوی کمیسیون عمران مجلس ارائه کرده است حدود ۷۷ هزار هکتار بافت فرسوده مصوب و همین مقدار بافت ناکارآمد در کشور داریم. با این تفاسیر بالای ۱۳۰ هزار هکتار از مساحت کشور با این معضل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

خلاء همکاری بین بخشی

اما ساماندهی بافت‌های فرسوده تنها بر عهده یک دستگاه نیست بلکه رفع این مشکل نیازمند همکاری بین بخشی میان نهادهای مختلف اعم از وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها، سازمان میراث فرهنگی و ... است.

این در حالی است که پیش‌ازاین معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است: در پروژه‌های بازآفرینی به‌جای انتخاب پروژه‌های سودمحور و سوداگرانه از پروژه‌های خرد مقیاس استفاده کردیم تا بتوانیم به‌واقع نیاز واقعی ساکنان را برطرف کنیم.

ایزدی با بیان اینکه درحال حاضر ۴۱۰ پروژه خرد مقیاس با هدف توسعه خدمات موردنیاز محلات در بافت‌های دارای آسیب اعم از حاشیه‌ای، میانی و فرسوده در حال انجام و یا به اتمام رسیده‌اند اضافه کرد: قطعاً این پروژه‌ها در ذات خود دارای مشکلاتی هستند که باید موردبررسی قرارگرفته و آسیب‌شناسی شوند. ما سعی داریم تا سیاست بازآفرینی را در اولویت سیاست‌های دولت در این حوزه قرار دهیم که برای این هدف باید ساختار مناسبی را ایجاد و به پشتوانه آن حرکت کنیم.

مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در ادامه با تأکید بر اینکه سیاست بازآفرینی، سیاستی جامع و یکپارچه بوده و برای هدایت روند رشد و توسعه شهرها در پاسخ به چالش‌های برآمده از تغییرات و نیازهای نسل جدید به کار گرفته‌شده است گفت: این سیاست در صورت اجرا در نهایت ضمن پیشگیری و حل مشکلات شهری به یک پیشرفت و بهبود پایدار اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی منجر خواهد شد.

و اما بافت فرسوده شهری معضل این روزهای مسئولان و شهروندان اصفهانی است چراکه همگان بر این باورند هرگونه آسیب ایجادشده در این بخش‌ها می‌تواند به همه نقاط شهری تسری یابد.

از جمله عمده‌ترین این مشکلات می‌توان فرسوده شدن تأسیسات شهری، مامن خوبی برای معتادان کارتن‌خواب، ایجاد سدی برای خدمت‌رسانی و امدادرسانی به ساکنان این بخش و .... نام برد.

به‌جای هزینه‌ در حاشیه‌ شهرها برای احیای بافت فرسوده هزینه کنیم

اما در این راستا فتح‌الله معین، رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به وجود بافت فرسوده موجود در منطقه مرکزی شهر اصفهان اظهار می‌کند: در حال حاضر عبور و مرور در کوچه‌های این بافت دچار اشکال است و در صورت ایجاد هر گونه حادثه احتمالی امکان خدمت‌رسانی مناسب به دلیل نبود فضای تردد مناسب خودروهای امداد و نجات وجود ندارد.

وی با بیان اینکه بسیاری از خانه‌های موجود در بافت فرسوده نیز با مشکل قیمت‌گذاری و همچنین انحصار ورثه روبرو هستند، می‌افزاید: ازاین‌رو برای ساماندهی این بخش از بافت شهری اصفهان باید برنامه‌ریزی بیشتری صورت پذیرد.

رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان معتقد است هزینه‌های بدون برنامه‌ریزی به‌ویژه در حاشیه شهر زمینه‌ساز افزایش مهاجرت به حاشیه اصفهان از شهرها و روستاهای دیگر می‌شود و می‌گوید: با توجه به این موضوع کنترل ساخت‌وسازها و جلوگیری از احداث واحدهای ریزدانه و غیراصولی و ایجاد معابر غیررسمی و غیراستاندارد که می‌تواند سبب ایجاد معضلات بعضاً لاینحل در این مناطق شود، از اهمیت خاصی برخوردار است.

وی با بیان اینکه هزینه اعتبارات بدون برنامه‌ریزی در حاشیه‌ها و توسعه ساخت‌وسازها زمینه‌ساز سود بردن دلالان و زمین فروشان خواهد شد، می‌افزاید: ازاین‌رو ضروری است که شهرداری نسبت به مراقبت از حاشیه‌های شهر توجه بیشتری داشته باشد.

معین با بیان اینکه شهرداری باید تمرکز خود را در راستای بهره‌برداری از بافت فرسوده درون‌شهری بگذارد، تصریح می‌کند: باید توجه داشت که طبقه متوسط بیشترین تأثیر را در رونق اقتصاد شهری، افزایش اشتغال و توانمندسازی اقشار ضعیف داشته و جلب مشارکت و همراهی آن‌ها می‌تواند عامل موفقیت در برنامه‌های توسعه‌ای باشد.

وی با تأکید بر اینکه در گذشته این طبقه از جامعه شهری اصفهان بسیار فعال و پویا بوده و تأثیر جدی در توسعه شهری اصفهان داشت، می‌افزاید: متأسفانه انجام هزینه‌های زیاد بر روی برخی از طرح‌های بزرگ بدون در نظر گرفتن همراهی و مشارکت جدی طبقه متوسط شهری نتوانسته تحرک مؤثری در توسعه شهری ایجاد کند.

رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر اینکه ورود حساب‌نشده به بافت فرسوده سبب از بین رفتن بازارهای قدیمی و فعالیت‌های مولد در این‌گونه مناطق شده است، ابراز می‌کند: ازاین‌رو ایجاد تحرک بیشتر در این مناطق ، ایجاد محیط مناسب‌تر در راستای فعالیت طبقه متوسط شهری، انجام اموری همچون تسریع در آزادسازی و تکمیل معابر و خیابان‌ها در مناطق قدیمی شهر اصفهان و ایجاد امکانات بیشتر ازنظر پرداخت‌های نقدی و غیرنقدی به مالکین پلاک‌های واقع در مسیر ضروری است.

وی در ادامه با اشاره به گوشه‌ای از اقدامات صورت گرفته طی چند سال اخیر در شهر اصفهان می‌افزاید: در این راستا در مناطقی مانند زینبیه نسبت به آزادسازی شبکه معابر اقدام کرده‌ایم که خروجی خوبی نیز داشته است. ضمن اینکه احیای میدان امام علی(ع) نیز در این زمینه تأثیر بسزایی را در منطقه مرکزی شهر داشته و می‌توان اجرای پروژه‌هایی ازاین‌دست را عامل محرکه اصلاح و بازآفرینی بافت فرسوده عنوان کرد.

بافت فرسوده اصفهان جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ندارد

معین با اشاره به اینکه مصوبات شورای شهر اصفهان تاکنون در راستای حمایت از بازآفرینی بافت فرسوده شهر اصفهان بوده است، می‌افزاید: تصویب لوایح شهرداری در خصوص تخفیف ۷۰ درصدی صدور پروانه ساختمان و عوارض ساخت‌وساز ازجمله این مصوبات بوده است ضمن اینکه برای احیا، مرمت و تغییر کاربری خانه‌های تاریخی در دل بافت فرسوده نیز تسهیلاتی را در نظر گرفته‌ایم هرچند آن‌طور که باید مورد اقبال قرار نگرفته است.

وی همچنین از مصوبه‌ای در هیات دولت در خصوص احیای خانه‌های تاریخی پرده برمی‌دارد و ادامه می‌دهد: در هیات دولت طرحی به تصویب رسید که بر اساس آن ادارات دولتی می‌توانند خانه‌های تاریخی را خریداری، مرمت و با تغییر کاربری از آن‌ها بهره‌برداری کنند که اجرای این طرح نیز همچنان در شهر اصفهان مورد غفلت واقع‌شده است.

رئیس کمیسیون امور اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان اضافه می‌کند: همچنین یادآور می‌شوم که بافت فرسوده شهر اصفهان هنوز جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ندارد و باید اقدامات بیشتری برای این بافت شهری صورت پذیرد.

اصفهان دو هزار و ۳۰۰ هکتار بافت فرسوده مصوب دارد

حسین جعفری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری اصفهان با یادآوری اینکه در شهر اصفهان مطابق با مصوبه کمیسیون ماده ۵ و کمیسیون عالی شهرسازی استان اصفهان دو هزار و ۳۰۰ هکتار بافت فرسوده وجود دارد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: این بافت فرسوده در همه مناطق شهرداری اصفهان پراکنده هستند اما فراوانی آن در مناطق مرکزی بیش از دیگر مناطق است.

وی تعریف بسته‌های تشویقی تا ۷۰ درصد تخفیف برای ساخت‌وساز در بافت فرسوده را از مهم‌ترین تسهیلات در نظر گرفته‌شده از سوی شهرداری برای احیای بافت فرسوده شهری اصفهان عنوان می‌کند و می‌گوید: دولت نیز بنا بر وعده‌هایی که داده ودیعه تا سقف ۵۰ میلیون تومان برای این بخش را در دستور کار قرار داده است.

مدیرعامل نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان که معتقد است بازآفرینی بافت‌های پیچیده شهری فرایندی پیچیده است، می‌افزاید: باید توجه داشته باشیم که ۶۰ درصد از بناهای موجود در بافت فرسوده فاقد سند ملکی است و باید در قالب فرآیندی نسبت به سنددار کردن این بناها اقدامات لازم صورت پذیرد.

طی ۱۰ سال تنها ۳۵ درصد از بافت فرسوده اصفهان احیا شد

وی با بیان اینکه بر اساس برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه قرار بود سالانه ۱۰ درصد از بافت فرسوده شهر اصفهان احیا و بازآفرینی شود، ادامه می‌دهد: این در حالی است که با گذشت بیش از ۱۰ سال تنها درمجموع موفق به بازآفرینی ۳۵ درصد از بافت فرسوده شهر اصفهان شده‌ایم.

جعفری با تأکید بر اینکه همه اسناد بالادستی برای احیای بافت فرسوده موجود است و در این زمینه قوانین خوبی را نیز تصویب کرده‌اند، تصریح می‌کند: در این راستا ضروری است، همه دستگاه‌های ذی‌ربط ازجمله مسکن و شهرسازی، میراث فرهنگی، دستگاه‌های خدماتی و شهرداری‌ به میدان بیایند تا بتوان در قالب برنامه اجرایی منسجم نسبت به احیای بافت فرسوده اصفهان اقدام کرد.

وی به تشکیل ستاد بازآفرینی بافت فرسوده شهری در استان اصفهان و به‌تبع آن در شهر اصفهان اشاره می‌کند و می‌گوید: این ستاد از دو سال گذشته آغاز به کار کرده و خروجی نسبتاً خوبی را نیز درزمینهٔ هماهنگی بین دستگاه‌ها برای احیای بافت فرسوده داشته است.

میراث نیّت و بودجه‌ای برای احیای بافت فرسوده ندارد

محمد مسعود، عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان با یادآوری اینکه بنا بر گزارش‌های زمین‌شناسی تقریباً تمام شهرهای ایران روی گسل بنا شده‌اند، به خبرنگار مهر می‌گوید: اصفهان نسبت به بسیاری از شهرهای هم‌سطح خود به لحاظ ایمنی در برابر زلزله شرایط بهتری دارد اما این امر سبب نمی‌شود که در معرض حوادث طبیعی قرار نداشته باشد.

وی با اشاره به اینکه ما سعی بر آن داشته‌ایم تا در مطالعات خود در حوزه نظام‌مهندسی بخش زلزله را موردتوجه قرار دهیم، می‌افزاید: ازاین‌رو در نظارت و محاسبات به این مهم توجه شده است.

عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان همچنین به مستحکم نبودن خانه‌های تاریخی در شهر اصفهان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: این خانه‌ها با توجه به نوع مصالحی که در آن‌ها به‌کاررفته است امروزه استحکام خوبی را ندارند و نیاز به استحکام‌بخشی دارند.

وی کمبود بودجه میراث فرهنگی برای بازسازی و مقاوم‌سازی بناهای تاریخی را از دیگر مشکلات موجود در شهر اصفهان می‌داند و اظهار می‌کند: میراث فرهنگی حتی در تأمین بودجه برای نگهداری بناهای تاریخی هم مانده است و بودجه‌ای برای مقاوم‌سازی این بناها ندارد.

شرکت‌های بازسازی بافت فرسوده اصفهان برنامه‌ای برای اجرا ندارند

مسعود به نبود برنامه‌ریزی مناسب در شهر اصفهان برای بازسازی و مقاوم‌سازی بافت تاریخی فرسوده نیز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: این در حالی است که امروز در شهر اصفهان چندین شرکت مهندسی بازسازی سازه‌های سنتی آماده کار هستند که برای فعالیت برنامه‌ای ندارند.

وی تصریح می‌کند: برنامه‌ریزی برای مقاوم‌سازی بناهای تاریخی شهر اصفهان بر عهده میراث فرهنگی است که تاکنون در این خصوص نیز علی‌رغم عنوان در برخی از جلسات هنوز اقدامی صورت نگرفته است.

عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به لزوم اجرای پدافند غیرعامل در بناهای تاریخی شهر اصفهان ابراز می‌کند: ما نباید تنها به آرامش امروز توجه داشته باشیم بلکه با عبرت گرفتن از حوادث دیگر استان‌ها و شهرهای کشور اقدامات پیشگیرانه را موردتوجه قرار داده و حمایت‌های مادی و معنوی پس از وقوع حوادث را قبل از حادثه اعمال کنیم.

بر این اساس از همه دستگاه‌های مسئول انتظار می‌رود که با همراهی و همکاری منسجم در خصوص بازآفرینی بافت فرسوده شهری گام بردارند تا کوچه‌پس‌کوچه‌های اصفهان نیز همچون خیابان‌ها و میادین اصلی مأمن خوبی برای تردد و افزایش کیفیت زندگی شهروندان باشد.