آمار اعتیاد به مواد مخدر در میان زنان روند رو به رشدی دارد، در این زمینه ضعف اطلاع رسانی و آموزش از مهم ترین عامل های افزایش اعتیاد در میان این قشر از جامعه به شمار می رود. پیشگیری وضعی و ایجاد مراکز درمانی می تواند کمک موثری به فرونشاندن آتش این سونامی کند.

یکی از مهمترین مسایل اجتماعی جهان معاصر اعتیاد به مواد مخدر است که در سال های اخیر از جدی ترین معضل های بشری و به پیچیده ترین پدیده انسانی تبدیل شده است که پایه و بنیان جوامع انسانی را تهدید می کند.

همه اقشار و گروه های جامعه با این پدیده به صورت روز افزون دست به گریبان شده اند. در این میان یکی ازگروه هایی که کمتر به اعتیاد آنها پرداخته شده، زنان هستند که روز به روز بر تعداد آنها افزوده می شود. تصور افراد جامعه بر این است که اعتیاد پدیده ای مردانه محسوب می شود، اما با این وجود طبق آمار شاهد افزایش مصرف مواد مخدر در میان زنان هستیم.

بر پایه گزارش اداره مواد وجرایم سازمان ملل نسبت زنان در جمعیت مصرف کننده مواد از 10 درصد در کشورهای آسیایی تا 40 درصد در کشورهای اروپایی تخمین زده شده است. اگر چه درباره برخی از انواع مواد این تفاوت جنسی، به ویژه در مردان و زنان جوان کاهش داشته، اما با در نظر گرفتن 16 تا 38 میلیون مصرف کننده مواد مخدر در جهان تعداد زنان مصرف کننده مواد قابل توجه است.

بیشترین اطلاعات درباره آمار زنان معتاد در ایران مربوط به گزارش های آماری سازمان بهزیستی در سال های اخیر است که اطلاعات تمامی مراجعه کنندگان به مراکز درمانی سراسر کشور را شامل می شود که در این گزارش ها زنان میان 2 تا 6 درصد مراجعه کنندگان را تشکیل می دهند. با توجه به اینکه مراکز درمانی مهم ترین مکان دسترسی به معتادان هستند و بیشترین میزان اطلاعات مربوط به معتادان در این مراکز است. شیوع اعتیاد در زنان کمتر از میزان واقعی تخمین زده می شود. نادیده گرفتن و توجه اندک به بحث اعتیاد زنان در آینده ای نه چندان دور عواقب ناگواری را بر جامعه تحمیل می کند.

عوامل موثر گرایش زنان به مواد مخدر و آسیب های ناشی از این معضل اجتماعی، سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگو با«سعید صفاتیان» رییس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام و «مجید ابهری» کارشناس علوم رفتاری و آسیب شناس اجتماعی بپردازد.

** افزایش جمعیت زنان جامعه به مصرف مواد مخدر

سعید صفاتیان تمایل زنان به مصرف مواد مخدر را در ارتباط با استقلال و برقراری تعامل بیشتر آنها با جامعه دانست و بیان کرد: در سال های اخیر با افزایش آمار اعتیاد زنان در اجتماع روبرو هستیم که دلیل آن استقلال و ارتباط بیشتر آنان با جامعه است. دلیل های اعتیاد در زنان همانند مردان می تواند علت های بیرونی و درونی داشته باشد اما پژوهش ها در این زمینه نشان می دهد که لذت و کنجکاوی از عوامل گرایش آنها به مصرف مواد مخدر است.

مجید ابهری نیز با اشاره به اینکه جمعیت زنان معتاد در جامعه در حال افزایش است، گفت: متاسفانه جمعیت زنان معتاد روندی رو به رشد دارد. به گونه ای که در حال حاضر حدود 10 تا 15 درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند. در سال ها اخیر، آمار زنان معتاد محدود به زنان بالاتر از 40 سال بود که مواد مخدر سنتی مصرف می کردند اما متاسفانه امروز شاهد معتادان جوان میان 18 تا 30 سال هستیم که به مواد مخدر صنعتی گرایش دارند.

** گروه های دوستی عاملی تاثیر گذار در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر

صفاتیان با بیان اینکه در محیط بیرونی، گروه دوستان در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر اهمیت ویژه‌ای دارند، توضیح داد: مصرف مواد مخدر در میان زنانی که دوستان آنها به مواد مخدر اعتیاد دارند بسیار دیده می‌شود و زمینه‌ای برای آنها فراهم می‌شود تا به طرف مصرف مواد مخدر بروند. دختران خانواده‌های طلاق، بد سرپرست و یا خانواده‌هایی که در تربیت فرزندانشان افراط و تفریط داشته‌اند همواره کشش خاصی به طرف جذب مواد مخدر دارند.

خانواده‌هایی وجود دارند که هیچ گونه محدودیتی برای دختران خود قایل نیستند و از طرف دیگر خانواده‌هایی در کشور زندگی می‌کنند که سخت گیری های فراوانی نسب به فرزندان دختر خود دارند. عده‌ای معتقدند افراد به دلیل فقر اقتصادی به سراغ مواد مخدر می‌روند اما تحقیقات نشان می‌دهد این موضوع صحت ندارد و آمار نشان می‌دهد دخترانی متعلق به خانواده‌های دارای تمکن مالی که به طرف مواد مخدر می‌روند، کم نیستند.

ابهری در این زمینه بیان داشت: گسترش اعتیاد در جامعه و گرایش زنان به آن به دلایل مختلف صورت می گیرد. برخی از زنان به خاطر شوهران و یا به خواست دوستان که با آن ها ارتباط دارند به طرف اعتیاد کشیده می شوند. در بعضی موارد چشم و هم چشمی، فخر فروشی و رقابت های ناسالم میان زنان از جمله اعتیاد زنان و دختران به شمار می رود. کنجکاوی و احساس غروری کاذب که بعضی از زنان فکر می کنند ، معتاد نمی شوند نیز عامل دیگری است که باعث سوق پیدا کردن آنان به اعتیاد می شود.

** لاغری؛ انگیزه زنان به مصرف مواد مخدر

صفاتیان از جمله مواردی که زنان و دختران جوان به مصرف مواد مخدر روی می آورند، مقوله لاغری دانست و اظهار داشت: از دیگر علت های که زنان به مصرف مواد روانگردان گرایش پیدا می کنند مقوله لاغری به شمار می رود که بیشتر با تبلیغات در آرایشگاه ها و باشگاه های ورزشی غیرمجاز صورت می‌گیرد. در محیط ‌های کارگری نیز زنان بیشتر به سمت مصرف مواد مخدر حرکت می‌کنند زیرا شرایط کار در این محیط ‌ها سخت است و آنان را به طرف مصرف انواع مواد مخدر سوق می‌دهد.

ابهری همچنین با اشاره به توزیع مواد مخدر به وسیله بعضی از باشگاه های ورزشی و سالن های آرایشی، گفت: این گونه اماکن با تبلیغات دروغ لاغری، آب شدن چربی و باز شدن چین و چروک پوست اقدام به توزیع شیشه می کنند که این امر هم در افزایش تعداد زنان معتاد تاثیرگذار و حتی تبلیغات شبکه های ماهواره ای و عرضه داروهای لاغری محتوی آمفتامین در این امر موثر بوده است.

** جذب افراد مختلف به مصرف مواد مخدرصنعتی

صفاتیان با بیان اینکه در جامعه امروز زنان و مردان به طرف مصرف مواد مخدر صنعتی گرایش زیادی دارند، افزود: قیمت مناسب و دسترسی آسان از جمله عواملی است، که باعث می‌شود افراد به طرف مصرف مواد مخدر صنعتی حرکت کنند، البته نباید نحوه مصرف آسان را فراموش کنیم. امروز مواد روان‌گردان به وفور در کشور در دسترس افراد قرار دارد و حمل و نقل آن بسیار آسان است ، جوانان فکر می‌کنند استفاده از مواد مخدر صنعتی نوعی کلاس اجتماعی محسوب می‌شود. دیگر موادمخدر سنتی لذت کاذبی که جوانان 17، 18 ساله به دنبال آن هستند برای آنها ایجاد نمی‌کند.

ابهری نیز با اشاره به این موضوع که حدود 70 درصد زنان معتاد به مصرف مواد مخدر صنعتی گرایش دارند، گفت: متاسفانه در میان زنان معتاد، 30 درصد به مواد مخدر سنتی مثل تریاک، شیره و مشتقات آن مبتلا می شوند که بیشتر این زنان در شهرهای مرزی زندگی می کنند و اکثر آن ها دارای همسرانی معتاد هستند. 70 درصد از زنان معتاد هم به مصرف مواد مخدر صنعتی گرایش دارند که به ترتیب از نظر جمعیت مصرف شیشه، کراک و کوکائین در زمره اقلام مصرفی آن ها قرار دارد.

** ضرورت توجه بیشتر نهادهای متولی به ترک اعتیاد زنان

صفاتیان ضرورت توجه بیشتر مسوولان و نهادهای متولی به ترک اعتیاد زنان را از جمله موارد بازدارنده گسترش این معضل اجتماعی دانست و تصریح کرد: با توجه به افزایش تمایل زنان به مصرف مواد مخدر اما هم ‌اکنون خدمات اختصاصی مناسبی برای زنان معتاد وجود ندارد و حتی در این زمینه می شود گفت که مراکز تخصصی برای ترک شیشه برای زنان وجود ندارد. البته همین تعداد مراکزی هم که وجود دارند بر پایه اظهارهای زنانی که در این مراکز بستری بوده‌اند آن‌گونه که باید به زنان معتاد خدمات نمی‌دهند. اما واضح است نادیده گرفتن و یا توجه اندک به بحث اعتیاد زنان در آینده‌ای نه چندان دور عواقب ناگواری را بر اجتماع تحمیل می‌کند.

ابهری نیز همچنین با اشاره به اینکه دستگاه های متولی در رابطه با پیشگیری از گرایش زنان و جوان به مصرف مواد مخدر وظایف خاصی دارند، گفت: سازمان بهزیستی به عنوان متولی اصلی پیشگیری و درمان، باید در این زمینه نگاه خاصی داشته باشد به گونه ای که با یافتن راهکارهای مناسب از اعتیاد و گسترش این معضل اجتماعی در جامعه بکاهد. کمرنگ شدن نقش مردم و ضعف مشارکت نهادهای مردم محوری باعث گسترش اعتیاد در ابعاد مختلف است. کمپ های غیربهداشتی و غیرانسانی ترک اعتیاد، فروش داروهای ترک در بازار آزاد، تنوع سیاست‌گذاری در پیشگیری، عدم مراقبت های بعد ازخروج و ده‌ها دلایل دیگر از علل اصلی گرایش نجومی جوانان و زنان به اعتیاد و مصرف مواد مخدر است. ضعف اطلاع رسانی و آموزش در این زمینه یکی از عوامل اصلی افزایش اعتیاد در میان زنان محسوب می شود زیرا اطلاع رسانی به موقع ، پیشگیری‌های فرهنگی و اجتماعی ، مخصوصا پیشگیری وضعی می‌تواند از گسترش بیشتر این فاجعه جلوگیری کند، همچنین ایجاد مراکز درمانی مخصوصا برای مواد مخدر صنعتی می‌تواند کمک موثری به فرونشاندن آتش این سونامی کند.