در روزهای اخیر، رئیس جمهور طی حکمی عیسی کلانتری را به عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست منصوب کرد و به این ترتیب دوره چهارساله اخیر ریاست معصومه ابتکار بر این سازمان خاتمه پیدا کرد. ابتکار در اوایل دولت حسن روحانی، دکتر اسماعیل کهرم را به عنوان مشاور خود در امور محیط طبیعی انتخاب کرد. عصر ایران با این مشاور رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست، در خصوص رویکردهای این سازمان در دوره چهار ساله گذشته گفتگو کرده است که بخش هایی از آن را می خوانید:

شما عضو چند انجمن جهانی هستید از جمله انجمن حفاظت از پرندگان و صندوق جهانی طبیعت. در ابعاد جهانی چه پیشنهادهایی توانستید به رئیس سازمان ارائه کنید؟

طبق وظیفه هر وقت ایشان، نظر من را می خواسته، من را صدا می کرده است و می پرسیده نظرت راجع به این موضوع چیست، یا اینکه هر وقت من نظری داشتم در مسائلی مثل طرح های بین المللی مثل طرح «دُرنا» یا مانند طرح «حفاظت از یوزپلنگ آسیایی»، می رفتم به رئیس سازمان، ارائه می کردم و پیشنهاد می دادم. بعد از آن دیگر دست ایشان بود که این مشورت ها را لحاظ کنند یا گوش بدهد یا ندهد.

موضوع تقویت همکاری های بین المللی که در حکم شما درج شده است صرفاً محدود می شد به ارائه مشاوره یعنی فقط یک نظری بدهید یا اینکه فراتر از این هم می توانستید اقدام کنید؟

در موضوع ریزگرد، ما با دانشگاه پرینستون آمریکا همکاری هایی داشتیم. می خواستند به ایران بیایند و در کنفرانسی که راجع به تغییرات آب و هوایی بود شرکت کنند. در این زمینه من نهایت کمک را انجام دادم. رابط بین سازمان حفاظت محیط زیست و آنها بودم. چون من را می شناختند گاه آنها با من تماس می گرفتند. گاهی هم من آنها را می شناختم و با آنها تماس می گرفتم و می گفتم به این کنفرانس بیایید و به این جلسه بیایید. یا مثلاً همکاران ما را بپذیرید در دانشگاه تان برای این کنفرانس یا آن کنفرانس. به هر حال بنده به عنوان یک پلی بودم بین سازمان و نهادهای بین المللی که کارهای مشابه انجام می دهند.

در سال 1393 و در همان قضیه ریزگردهای استان خوزستان، آقای دکتر هاشمی، وزیر بهداشت به خوزستان رفت. بعد یک خبرگزاری با شما مصاحبه ای انجام داد و شماگفته بودید آقای هاشمی نخود هر آشی است. همچنین گفته بودید که آقای هاشمی بخاطر ریزگردها به عراق رفته ولی ریزگردها ارتباطی با وزیر بهداشت ندارد که بخواهد برای رفع معضل ریزگردها به عراق برود.چرا حتی بحث هایی که شما داشتید و غیر رسمی گفته بودید تا این حد جنجالی می شد؟

اولاً غیر رسمی نبود. من در حین مصاحبه گفتم. من گفتم آقای هاشمی نخود هر آشی است اما دلیل داشت. دلیلش این نبود که ایشان به اهواز رفته است. دلیلش این بود که چهل پنجاه نفر را با خودش به بیابان برده بود و عکس هم انداخت که ریزگرد ببیند. آن ریزگردی که باعث خفقان می شود اندازه اش کمتر از 5/2 میکرون است یعنی دو و نیم هزارم میلیمتر. اصلاً با چشم و بدون دستگاه دیده نمی شود. من حرفم این بود که آقای قاضی زاده هاشمی به جای اینکه 50 نفر را با اتوبوس و با این هزینه به بیابان برود او برود کلینیک ها را ببیند و پزشک به آنجا ببرد. من اعتقاد داشتم که وزیر بهداشت، متخصص ریه باید به آنجا ببرد و برود کلینیک تأسیس کند و افتتاح کند. کما اینکه بعداً وقتی آقای هاشمی به گرگان رفت و یک کلینیک دندانپزشکی را افتتاح کرد یک خبرنگار گفته بود آقای کهرم چنین حرفی زده است. وزیر بهداشت هم گفت آقای کهرم مرد بسیار شریفی است و راست می گوید. آقای هاشمی، وزیر بهداشت فهمید که من چه می گویم. من گفتم آقای وزیر! تو 50 نفر بر ندار که با این هزینه، به بیابان بروی که ریزگرد ببینی. بگذار ریزگرد را من ببینم. تو به بیمارستان برو و به داد مردم برس.

خانم دکتر ابتکار در مصاحبه ای که اواخر سال 1392 داشتند شش مشکل اصلی محیط زیست را نام برده بودند و مهمترین معضل را که رتبه اول و دوم دارند آلودگی هوا و ریزگردها دانسته بود. مشکل سوم را بحران دریاچه ارومیه اعلام کرده بودند. اما شما گفته بودید مشکل کم آبی، مشکل اول است و مشکل دوم زیست محیطی را فرسایش خاک اعلام کرده بودید. چرا این مقدار تفاوت بین دیدگاه شما و دیدگاه خانم ابتکار وجود داشت ؟

من نمی خواهم هر چه ایشان بگویند تأیید کنم. اصلاً دلیل گرفتن مشاور این است که نظرات مختلف را دریافت کنند. آقای روحانی در سخنرانی اخیرشان گفتند آب و محیط زیست. حرف من را تأیید کرد. آقای رئیس جمهور گفت ما مسئله آب داریم و محیط زیست، بنابراین حرف بنده را تأیید کرد. دوم اینکه اگر من بیایم عیناً حرف های خانم دکتر ابتکار را بزنم آیا شما راضی هستید؟

منظور اینکه این مقدار اختلاف نظر وجود دارد. در زمان مشاور دادن، رئیس سازمان ممکن است اولویت بندی شما را نپذیرد و راهکارهای شما را راهکارهای مناسب نداند؟

اشکال ندارد که نپذیرد. شاعر گفته است: «هر کس به قدر فهمش فهمید مدعا را». ایشان نپذیرد. من وظیفه ام آن است که چیزی که به نظرم صحیح می آید بگویم. من که کلیشه نیستم. فتوکپی که نیستم. خانم ابتکار می نشیند نظر من را می شنود و از یک مشاور دیگرش هم می شنود و بعد تصمیم می گیرد. کما اینکه الان و بعد از مدتی، هم آقای رئیس جمهور نظر بنده را تأیید کرد و گفت آب و محیط زیست و هم خانم ابتکار که چند روز قبل نوارش را گذاشته بودم در زمینه دریاچه ارومیه و آب، صحبت می کرد عین این حرف را زد. مملکت ما در یک منطقه خشک و نیمه خشک است. یک سوم میانگین بارندگی در جهان را دریافت می کنیم. همیشه مسئله آب داشته ایم.

پس شما مشکل اول و حادّ کشورمان را همچنان همان مشکل کم آبی می دانید؟

الان مشخص شده است که 85 درصد از مسائلی که مربوط به ریزگرد داریم از مدیریت آب، ناشی می شود. چهار سال یا پنج سال است که روی این موضوع کار می کنند و همه شان هم گفته اند. یعنی مطرح شده و در دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی دارند روی آن کار می کنند.

آن 15 درصد بقیه مربوط به چه حوزه هایی می شود؟

برای مثال مربوط به فرسایش خاک می شود. مثلاً مربوط به از بین رفتن پوشش گیاهی می شود. حتی پوشش گیاهی هم به آب مربوط می شود. البته در ناحیه های مختلف فرق می کند.