حوادث اتوبوس‌های مسافربری و سرویس‌های حامل کارکنان واحدهای تولیدی و صنعتی درحالی همچنان قربانی می‌گیرد که هنوز یک متولی مشخص برای پایان دادن به این حوادث وجود ندارد.

تنها در سال ۹۶ شاهد چهار حادثه دلخراش از این جنس بودیم. در ۲۷ اردیبهشت ماه امسال چهارکارمند فرودگاهی ایران‌ایر به علت آتش‌سوزی مینی‌بوس حامل کارکنان «زنده زنده در آتش سوختند». اول شهریور ماه امسال سرویس کارکنان کارخانه نیرو محرکه قزوین واژگون شد که ۲۸ مصدوم و کشته بر جای گذاشت.

۱۰ شهریور در واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان هرمزگانی ۳۴ دانش‌آموز مصدوم شدند و ۹ نفر دیگر جان باختند.۱۲ شهریور ماه نیز واژگونی مینی‌بوس حامل کارگران مجتمع معدنی صفاشهر استان فارس، ۱۳ مصدوم برجای گذاشت.

در بررسی این حوادث توسط فعالان صنفی کارگری و کارشناسان حمل و نقل، سه دسته‌بندی عمده برای شناسایی عوامل و ریشه‌ها وجود دارد: انسانی، جاده‌ای و فنی. اینکه کدامیک از آنها بیشتر سهم دارند محل جدال فعالان صنفی، کارشناسان حمل و نقل و مسئولان مربوطه است.

فعالان صنفی رانندگان مسافربری بر این باورند که خستگی بیش از اندازه رانندگان ناشی از تعدد سفرها، نامطلوب بودن کیفیت جاده‌های شهری و برون‌شهری و انجام نشدن نوسازی در ناوگان اتوبوسی و مینی‌بوسی از دلایل اصلی افزایش حوادث بوده است.

«غلامرضا خادمی زاده» فعال صنفی رانندگان مسافربر کشور، خواب‌آلودگی رانندگان را از همه عومل مؤثرتر می‌داند. او در این‌باره گفت: «درحال‌حاضر پلیس راه اعلام می‌کند که بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد تصادفات به دلیل خواب‌آلودگی راننده است درحالی که قانون، دولت را موظف به ساخت خوابگاه برای رانندگان کرده است اما در هیچ‌جا، خوابگاهی برای رانندگان وجود ندارد».

رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی رانندگان مسافربر کشور افزود: «در این شرایط رانندگان چاره‌ای ندارند که برای استراحت به جعبه خواب داخل اتوبوس بروند که قطعاً به علت سر و صدای محیط ترمینال خواب آسوده‌ای نخواهند داشت و این قطعاً در هنگام رانندگی روی کیفیت کار آنها تأثیر می‌گذارد لذا در این شرایط انتظار خواب‌آلوده نشدن از راننده بیهوده است».

خادمی زاده با بیان اینکه علاوه بر امکانات خوابگاه، باید سایر امکانات از قبیل دوش، کولر و وسایل گرمایشی در محل کار آنها وجود داشته باشد، تصریح کرد: «هیچکدام از این زیرساخت‌های ضروری در ترمینال‌های مسافربری وجود ندارد. در مقابل در کشورهای اروپایی خوابگاه‌های استاندارد برای راننده وجود دارد که به عایق‌های صوتی مجهز شده‌اند و تمام سیستم‌های تهویه در آن وجود دارند».

دفاتر فنی به اغذیه‌فروشی تبدیل شده‌اند

وی یکی دیگر از دلایل خستگی مفرط رانندگان را مربوط به عدم وجود دفاتر فنی در داخل پایانه‌های مسافری کشور دانست و افزود: «دفاتر فنی از قدیم به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی رانندگان در ترمینال‌ها مستقر بود. بدین ترتیب که رانندگان دفاتر نوبت‌دهی خود را اول صبح که به ترمینال مراجعه می‌کردند؛ در ترمینال می‌گذاشتند تا مسئول دفتر براساس تقاضای شرکت‌های سفارش دهنده به رانندگان نوبت سفر دهد».

خادمی زاده افزود: «هم‌اکنون این دفاتر تغییر کاربری داده‌اند و راننده برای یافتن یک سرویس باید کلی وقت و انرژی تلف کند که این خود به تنهایی کافی است تا راننده نتواند به اندازه کافی استراحت کند».

به گفته وی، بیشتر شرکت‌ها دفتر فنی را به محل اغذیه‌فروشی تبدیل کرده و از آن درآمدهای میلیونی دارند بنابراین راننده ناچار است در پایانه سرگردان باشد و بدون استراحت، وارد سرویس بعدی شود که البته این شرایط، هم در شرکت‌های خصوصی و هم در شرکت‌های دولتی حاکم است.

آنطور که خادمی‌زاده تأکید می‌کند، مصوبه هیئت وزیران، سازمان پایانه‌ها و همه شهرداری‌های کشور را مکلف کرده تا پایانه‌های مسافری را مجهز به خوابگاه‌ها با پارامترهای فنی موردنظر کنند اما هیچ اقدامی در این‌باره نشده است، به‌طوری که می‌توان گفت هیچ خوابگاهی حتی با ۳۰ درصد استاندارد در کل کشور برای رانندگان وجود ندارد.

وی درخصوص یکی دیگر از دلایل برهم ریختگی خواب و ساعت استراحت رانندگان مسافربر گفت: «راننده در حال استراحت در جعبه خواب اتوبوس، به اولین پاسگاه گشتی که می‌رسد توسط مأمور پلیس راه برای چک کردن مدارک تردد از خواب بیدار می‌شود که این اتفاق به دفعات در طول روز تکرار می‌شود، همین عامل منجر به خواب نامنظم برای راننده می‌شود که در کنار خستگی تردد روزانه در جاده برای وی مسئله‌ساز می‌شود».

دوربین‌های «سپهتن»، غیراخلاقی و غیرقانونی

رئیس انجمن صنفی رانندگان مسافربر کشور در ادامه با انتقاد از نصب سیستم‌های «سپهتن» (سامانه پیمایش هوشمند تردد ناوگان) که به منظور کاهش تلفات جاده‌ای توسط پلیس راه انجام شده است، تصریح کرد: «این دستگاه شامل یک دوربین پخش آنلاین نظارت بر رفتار رانندگان است».

خادمی زاده با بیان اینکه راننده مجبور است که برای جلوگیری از خواب آلودگی چای و قهوه استفاده کند و حتی با کمک راننده صحبت کند، تصریح کرد: «با این دستگاه راننده در صورت صرف نوشیدنی پشت فرمان یا حرف زدن با کمک راننده جریمه می‌شود. حتی در صورتی که بخواهد جای خود را در هنگام خواب‌آلودگی با کمک راننده عوض کند دوربین این حرکت را ثبت می‌کند و راننده به علت واگذار کردن ماشین به غیر، جریمه نقدی شده و حتی دفترچه‌اش اخذ و ضبط می‌شود.» وی تأکید دارد که نصب این دوربین‌ها به این منظور اقدامی غیرقانونی و غیراخلاقی است که در هیچ جای دنیا به چشم نمی‌خورد.

وی در ادامه با بیان اینکه با همه این شرایط راننده پس از رسیدن به مقصد تازه باید به فکر مشکلات فنی اتوبوس باشد، تصریح کرد: «پس از رسیدن به مقصد راننده باید دست به تعویض روغن بزند یا رفع پنچری و سوختگیری کند تا ماشین برای فردا آماده باشد که اینها هم در مجموع دو ساعت از وقت راننده را می‌گیرد و تازه به اینجا می‌رسیم که راننده مکانی مناسب برای استراحت در هیچکدام از شهرهای بزرگ ندارد».

اتوبوس های بی کیفیت، جاده های غیر استاندارد

خادمی زاده درخصوص عمر و شرایط فنی اتوبوس‌های مسافربری کشور و تأثیرات کیفیت نامطلوب آنان در حوادث جاده‌ای تصریح کرد: «با اینکه میانگین عمر ناوگان بین هشت تا ده سال است اما این خودروها که از برندهای مطرح دنیا هستند در داخل مونتاژ می‌شوند که همین مسئله موجب شده کیفیت آنها در مقایسه با اصل این خودروها در نازل‌ترین سطح در جهان باشد و این هم هزینه‌های زیادی بر روی دوش مالک و راننده می‌گذارد».

وی در ادامه با تأکید بر اینکه جاده‌های یک بانده همچنان در حال قربانی گرفتن هستند، تصریح کرد: «مثلاً زمانی در جاده کرمان- رفسنجان به علت یک بانده بودن روزی ده‌ها کشته و مجروح داشتیم و حالا با دو بانده شدن آن نرخ تصادفات بسیار پایین آمده؛ از این رو یکی از دلایل بالا رفتن سوانح منجر به فوت، اتوبان‌های یک بانده است».

رئیس انجمن صنفی رانندگان مسافربر کشور افزود: «در مجموع گاردریل‌های استاندارد در جاده‌های وجود ندارد و علائم راهنمایی و رانندگی کوچک هستند که همه اینها برای اتوبوس که کنترل کردنش در برخی از مسیرها دشوار است، مشکل‌ساز می‌شود».