اکران فيلم «قاتل اهلي» آخرين ساخته «مسعود کيميايي» بار ديگر نگاه ها را به سمت و سوي اين کارگردان برجسته کشاند. کيميايي از معدود کارگرداناني است که همواره آثارش با استقبال مخاطبان روبه رو مي شوند و «قاتل اهلي» به نوعي بازتوليد سينماي او است.

فيلم «قاتل اهلي» حکايتگر دو قهرمان از دو نسل متفاوت است. «دکتر جلال سروش» با بازي پرويز پرستويي و «سياوش مطلق» با بازي امير جديدي داراي دغدغه هاي متفاوت هستند اما هر دو شوري آرماني به سر دارند و خواهان آن هستند که همچون قهرمانان هميشگي فيلم هاي کيميايي جهان اتوپيايي(آرمان شهري) را بسازند. مرام، معرفت و دوستي تا آخر خط را مي توان در لابه لاي نماهاي فيلم مشاهده کرد.

جلال سروش، قهرمان «قاتل اهلي» مانند همه قهرمانان اتوپيايي کيميايي، انساني حق طلب و عدالتخواه است. او به علت سلامت اخلاقي، روحيه جوانمردي و حق طلبانه و مخالفتش با فساد اقتصادي و اجتماعي در معرض تهديد قرار مي گيرد. با اين حال از پاي نمي نشيند و خستگي ناپذير به مسير خود ادامه مي دهد.

به نظر مي رسد بار ديگر کيميايي پس از سال ها فيلمي ساخته که علاقه مندان سينماي او انتظار داشتند. بر اين اساس نيم نگاهي به سينماي اين کارگردان نام آشناي سينماي ايران مي اندازيم.

کيميايي از سينماگران مؤلف سينماي ايران است که آثار برجسته اي را در کارنامه هنري خود دارد. او از معدود کارگرداناني است که همواره آثارش با استقبال مخاطبان روبه رو مي شوند. نگاه خاص، ديالوگ هاي ماندگار و توجه به بافتار اجتماعي در آثار او از جمله دلايل جذب مخاطبان به فيلم هاي اين کارگردان صاحبنام است.

کيميايي و موج نوي سينماي ايران

سال 1348 در تاريخ سينماي ايران نقطه عطف به حساب مي آيد و سالي متفاوت براي سينماي رو به زوال و انحطاط ايران است. در آن سال کيميايي با فيلم «قيصر» و داريوش مهرجويي با فيلم «گاو» پيشگام حرکتي نو در سينماي ايران شدند و با درانداختن طرحي نو، موج نو سينماي ايران را رقم زدند. با گسترش موج نو سينماي ايران فيلم هايي ساخته شدند که حرف هايي براي گفتن داشتند و سينماي ايران را متحول کردند.

بي شک موج نو سينماي ايران آغازي بر پايان «فيلمفارسي» است که داعيه دار جريان اصلي سينماي پيش از انقلاب به حساب مي آمد. موج نو سينماي ايران دغدغه هاي واقعي و حقيقي اجتماع را به دور از شعارهاي دلگرم کننده و سرگرمي ساز مطرح کرد.

شاخصه هاي سينماي کيميايي

بيشتر فيلم هاي کيميايي حال و هوايي اجتماعي دارند که از سبک منحصر به فردي نيز سود مي برند. سنت و پايبندي به رسومي همچون غيرت، جوانمردي و رفاقت تا سر حد مرگ، مثلث اصلي قصه فيلم هاي او است.

کيميايي قهرمانانش را بيشتر از طبقه هاي فرودست جامعه انتخاب مي کند که از تجربه زيسته اي متفاوت نسبت به طبقه هاي متوسط و بالاي جامعه برخوردارند. قهرمان فيلم هاي کيميايي، رفاقت و مرام را يادآوري مي کنند. پاي و سر در راه آرمان مي گذارند تا به رستگاري برسند.

قهرمانان آثار کيميايي هر چند مي دانند که توان چنداني براي تغيير دنياي پيراموني خود ندارند اما از پاي نمي نشينند و وارد عرصه نابرابر مي شوند و حاضرند بهايش را تا پاي جان بپردازند. اين رويکرد حاکي از قهرمانان تنهايي دارد که سعي مي کنند در برخي مواقع برخلاف جريان عادي حرکت کنند و همرنگ جماعت نمي شوند.

از طرفي ديگر در سينماي او شاهد مقابله و مناظره دو قطب متفاوت هستيم، برخي معتقدند نگاه خاکستري را کمتر در آثار کيميايي مي توان مشاهده کرد بلکه سياه و سفيد ديدن دنيا و آدم هايش يکي از مؤلفه هاي اصلي فيلم هاي او است.

همچنين از ويژگي ها و توانمندي هاي خاص کيميايي مربوط به ديالوگ هاي فراموش نشدني اش است که به نوعي ذهن مخاطبان را با خود همراه مي کند. شايد اغراق نباشد اگر بگوييم که خيلي ها کيميايي را با ديالوگ هايش مي شناسند؛ ديالوگ هايي که توانسته اند جزو مشهورترين و ماندگارترين ديالوگ هاي تاريخ سينماي ايران باشند. از اين رو است که حتي ضعيف ترين فيلم هايي که کيميايي ساخته نيز داراي تک ديالوگ هايي است که شنيدني و جذابند. همچنين بسياري از بازيگران جوان سينماي ايران با بازي در آثار کيميايي از گمنامي درآمده و تبديل به بازيگران حرفه اي و شاخص در سينماي ايران شدند.

هر بار که فيلمي از کيميايي به روي پرده مي آيد، عاشقان سينه چاک سينماي ايران تماشاي آن را از دست نمي دهند. زيرا حتي ضعيف ترين فيلم در پرونده اين کارگردان صاحب سبک نيز نکته هايي در خود دارد.

کيميايي سينماگري است که آثارش رنگ و بوي اجتماعي دارد و زمينه و زمانه را در نظر مي گيرد. از اين رو مي توان وي را يکي از برجسته ترين سينماگران اجتماعي ايران دانست. هر چند شايد روزگارِ برخي از صورتبندي هايي که در فيلم هايش ارائه مي دهد گذشته باشد اما طراوت جهان آرماني را هنوز حفظ کرده است.