18 اسفند 1396

نصف جهان: آخرین خبر خوبی که امسال درباره جریان آب در زاینده رود شنیده شد، نهم خرداد بود که کمیته ۱۵ نفره آب و کشاورزی استان اصفهان، مقرر کرد سد زاینده رود تا ۱۹ خرداد ماه باز باشد. این تاریخ بعد از آن اعلام شد که معاون آب منطقه ای اصفهان گفته بود بعد از بارندگی های مناسبی که در دو ماه اول سال رخ داده، زاینده رود می تواند حتی تا پانزدهم خردادماه نیز جریان داشته باشد تا نوبت دوم کشت پاییزه کشاورزان شرق اصفهان هم به نتیجه برسد.

البته تصمیم کمیته 15 نفره درباره زمان بازگشایی زاینده رود باعث اعتراض قائم مقام سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان شد.چرا که مرادمند معتقد بود بهار امسال آب دیر در اختیار کشاورزان قرار گرفته و به همین دلیل نیاز است تا این بازه زمانی بیشتر شود. او البته اگر خبر داشت که 9 ماه بعد، استاندار تازه بر کرسی مدیریت نشسته استان اصفهان، آب پاکی را روی دست کشاورزان خواهد ریخت و کشت بهاره را به دلیل وضعیت بسیار وخیم زاینده رود غیرممکن اعلام می کند، شاید به همان آب اختصاص یافته در چند ماه ابتدایی سال دل خوش می کرد و هیچگاه لب به اعتراض نمی گشود!

خداحافظ کشت جدید!

از فصل تابستان که عبور کردیم، از میزان حجم آب پشت سد زاینده رود که به برکت بارندگی های ابتدای سال بهبود پیدا کرده بود، چنان کاسته شد که کار اختصاص آب به کشاورزان برای انجام کاشت جدید هم به اما و اگر کشیده شد. 15 آبان ماه معاون آب منطقه ای اصفهان در رابطه با بهره مندی کشاورزان فعال در حوضه آبی زاینده رود از منابع آبی ذخیره شده پشت سد در سال جاری گفت که آبرسانی به کشاورزان این حوضه به وضعیت بارش‌های فصل پاییز و زمستان بستگی دارد. مدیر کانون خبرگان کشاورزی اصفهان نیز همه چیز را به نشست شورای هماهنگی حوضه زاینده رود که قرار بود اواخر آبان برگزار شود موکول کرد و البته گفت که با بارش هایی که در زمستان خواهیم داشت، قطعاً حقابه ای هم به کشاورزان اختصاص خواهد گرفت.

دلخوشی به مِهر آسمان در فصل سرما آنقدر بود که دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان هم اعلام کرد زاینده رود باید تا قبل از آذرماه برای کشت کشاورزان باز شود.

این اما در حالی بود که وضعیت نامناسب بارندگی در پاییز و زمستان، پیش بینی نمایندگان کشاورزان را به بار ننشاند. 13 اسفند نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی گفت که امسال نسبت به ۷۰ سال گذشته کمترین بارش‌ها و میزان ذخیره آب را داریم. معنای دیگر سخن نماینده فلاورجان این بود که ما امسال کشت پاییزه نداشتیم چراکه بارندگی ای وجود نداشت که آب حاصل از آن را در زمین های کشاورزی جاری کنند.

2 طرح و یک رودخانه

نزدیک به 5 درصد اراضی کشاورزی ایران در استان اصفهان قرار دارد و حدود 160 هزار نفر یعنی معادل 11 درصد شاغلان استان به کشت محصولات زراعی و باغی مشغول هستند. تقریباً همه اینها هم از بهره برداران زاینده رود به حساب می آیند. امسال اعلام شد که ۵۰ هزار نفر به علت کم آبی زاینده‌رود بیکار شده‌اند چرا که حقابه کشاورزان اصفهان به رسمیت شناخته نمی‌شود. بسیاری می گویند چرا وقتی وضعیت کشاورزی در اصفهان تا این حد به فاجعه نزدیک شده، آب زاینده رود که شامل حقابه همین کشاورزان است باید به استان های دیگر مثل استان یزد منتقل شود؟ به همین دلیل هم بود که بهمن ماه امسال رئیس مجمع نمایندگان اصفهان با تأکید بر اینکه مصوبه شورای عالی آب باید توسط وزارت نیرو جدی تر گرفته شود، گفت: در حالی که سهم آب شرب مردم اصفهان بسیار کم شده است، باید از سهم آب انتقالی به یزد نیز کم کنیم تا عدالت در توزیع آب برقرار شود.

مطابق بندهای مصوبه شورای عالی آب، بارگذاری های جدید روی زاینده رود ممنوع است اما امسال اعلام شد طرح بن–بروجن که بخش دیگری از آب زاینده رود را هم به خارج از استان منتقل خواهد کرد، همچنان در حال پیگیری است و از طرف دیگر بهمن ماه امسال یک کارخانه فولاد که به شدت « آب بر» است در یزد به بهره برداری رسید و معلوم است که آب مورد نیازش را هم باید از چه طریقی تأمین کند! تازه اینها در حالی است که اصفهانی ها باید نگران ورود پساب تصفیه خانه آب یزد به زاینده رود هم باشند؛ همانطور که خرداد امسال، دلیل قرمز شدن ناگهانی آب رودخانه، به این موضوع ربط داده شد و حتی هشدارهایی درباره خطرناک بودن آبیاری محصولات کشاورزی با این آب قرمز رنگ، در رسانه ها نیز منتشر شد.

در هر صورت، یزدی ها می گویند آب زاینده رود که به این استان منتقل می شود فقط مخصوص شرب است اما در استان اصفهان نسبت به صحت این دیدگاه تردید وجود دارد؛ از طرفی به قول نایب رئیس شورای شهر، انتقال آب اصفهان به بروجن هم زاینده‌رود را به مرده رود تبدیل می‌کند. همین ها باعث شد تا جمعی از نمایندگان مردم اصفهان در نامه ای به سرپرست وزارت نیرو تأکید کنند طرح بن-بروجن مغایر با آنچه قانون مصوب کرده، است و باید متوقف شود و درباره انتقال آب به یزد نیز امسال مواضع جدی تری توسط مسئولان اصفهان اتخاذ شد که از جمله در یک مورد، مدیر عامل خبرگان کشاورزی اصفهان، دولت را متهم کرد که در حوضه آبریز زاینده رود، فروش مال غیر داشته و به قول او، کلاهبرداری انجام داده است. در همین حال رئیس شورای شهر اصفهان هم با مرور اتفاقاتی که در دولت هاشمی رفسنجانی به انتقال آب به یزد منتهی شد، گفت که قرار بود ابتدا طرح آبرسانی به زاینده رود از طریق تونل کوهرنگ به سر انجامی برسد و بعد از آن بحث انتقال آب به یزد مطرح شود اما طرح دومی زودتر به مرحله اجرایی رسید در حالی که بعد از گذشت سال ها، افتتاح تونل سوم کوهرنگ همچنان در بن بست قرار دارد.

نتیجه تمام این موضعگیری ها این شد که رئیس جمهور در نامه ای به وزیر نیرو، خواستار اقدامات لازم برای«سوء مدیریت و برداشت های بی رویه از رودخانه زاینده رود» شود. اما آیا این فرمان به سرانجامی خواهد رسید؟ امام جمعه اصفهان که چندان به این موضوع خوشبین نیست. اسفند ماه امسال آیت ا... طباطبایی نژاد در دیدار با شهردار اصفهان با اشاره به سخنان رئیس جمهور در سفر به استان اصفهان مبنی بر پمپاژ آب برای احیای رودخانه زاینده رود و عملی نشدن این وعده گفت: نه تنها سد تونل سوم کوهرنگ ساخته نشده بلکه در دوران گذشته نیز به جای اقدام، وعده های بدون تدبیر مطرح می‌شد. وی همچنین خواستار آن شد که برای اختصاص آب به کشاورزان مناطقی همچون جرقویه و ورزنه، از خط انتقال آب یزد چیزی هم به آنها داده شود.

روز واقعه

اوضاع خراب زاینده رود، انتقال آب به شهرهای دیگر و از بین رفتن کشاورزی در اصفهان، کارد را به استخوان کشاورزان رسانده است. امسال در کنار تجمع آرام کشاورزان شهر زیار که سیزدهم دی و در اوج اغتشاشات این ماه برگزار شد و خیلی زود هم به پایان رسید، اتفاق جدی تری در روز جمعه 18 اسفندماه رخ داد که بازتاب به مراتب گسترده تری هم یافت. در این روز، جمعی از کشاورزان معترض به انتقال آب زاینده رود به یزد، در ورزنه دست به اعتراض زدند و برای مدتی انتقال آب به آن استان را با اختلال مواجه کردند. ورزنه ای ها تا قبل از این روز، با قرار دادن تراکتورهای خود در کنار جاده، به انتقال آب اعتراض کرده بودند اما روز 18 اسفند دست به اقدام عملی زدند که البته با دخالت نیروی انتظامی، این غائله خاتمه یافت. حمله به اتومبیل امام جمعه اژیه و مجروح شدن همسر او، قطع آب در یزد و قول استاندار اصفهان برای پرداخت خسارت به کشاورزان شرق از جمله حاشیه های این رخداد بود. وقایع 18 اسفند، جدی ترین اتفاق از این دست بود که در سال 96 بعد از خشک شدن زاینده رود در خرداد رخ داد.

خداحافظ رودخانه

محمود فرشچیان را همه می شناسند. او معتبرترین هنرمند نگارگری ایران و یکی از مفاخر اصفهان است. فرشچیان مهرماه امسال با خبرگزاری ایسنا گفتگویی انجام داد و در بخشی از آن به اوضاع زاینده رود هم پرداخت. او گفت که وقتی زاینده رود خشک را می بیند غصه می‌خورد و از درون آتش می‌گیرد. فرشچیان از مسئولین درخواست کرد که «این لب‌های خشک شده را هر چه سریع‌تر برای همیشه تر کنند». نکته دیگر در اظهارات فرشچیان هم این بود که او گفت در فکر است که یک اثر با مضمون زاینده رود خلق کند. به نظر می رسد آنچه فرشچیان می گوید در واقع نمایی دور از سرنوشت محتوم زاینده رود باشد، آیا رودخانه محبوب فلات مرکزی ایران و مایه رونق اصفهان در همه اعصار و دوران ها را باید از این به بعد فقط روی تابلوهای نقاشی جستجو کرد؟