معمولا در اکثر جعبه های سیاه هواپیماهایی که سقوط کردند و یا دچار سانحه شدند شنیده شده که یکی گفته : کاپیتان داری اشتباه میری! و دیگر صدایی شنیده نمیشود ؟ فرق بین جعبه سیاه هواپیما و جعبه سیاه انسان در این است که ممکن است در طول یک عمر پرواز هواپیما هیچ وقت نیازی به بازکردن آن جعبه سیاه در هواپیما نباشد و اگر هم مراجعه و باز شد آن وقتی است که هواپیما و خلبان و مسافرانش ممکن است دیگر وجود نداشته باشند .

تاریخچه پرواز برمیگردد به حدود 125 سال قبل . شروع پرواز با وسیله موتور دار هدایت شوند بود که اسم آن را هواپیما Airplane گذاشتند .

این وسیله عاملی شد که در زندگی بشر انقلاب بزرگی همراه با اختراعات و اکتشافات و نوع آوری های جدید انفاق بیفتد بطوریکه اولین هواپیماهایی که ساخته شد حداکثر 1000 قطعه داشتند اما هواپیماهای غول پیکری که امروز ساخته میشوند حدود 6 میلیون قطعه دارد .

در طول مدت 125 سال گذشته سرعت جابجایی ها و ارتباطات سریع به شکل عجیب و فزاینده ای توسعه یافت و انسان ها و حاصل تلاش انسان ها توانستند با سرعت بیشتری جابجا و منتقل شوند .

با تمام سرعت پیشرفتی که ایجاد شده بود اما در اویل کار ، بدلیل نبود علم و تجربه در این جابجایی ها انسان جستجوگر با مخاطرات بسیاری مواجه شد .

این مخاطرات موجب شد که جان هزاران نفر انسان در این مسیرها از بین برود.

حدود 70 سال پیش و پس از حوادث و سقوط های پی در پی هوایی ، بشر به این نتیجه رسیده که برای حفظ ایمنی و تداوم پرواز باید ریشه و علت یابی کند و حقیقت را کشف و خطاها را نیز کنترل و کاهش دهد .

برای همین منظور و با تجربیاتی که در طول 50 سال قبلش کسب کرده بود وسیله ای ساخته و درهواپیما نصب شد که به او اطلاع دهد در حین پرواز چه گذشته تا بفهمد و برای امروز و آینده و حفظ جان خود و فرزندانش تصمیم بگیرد .

کار این وسیله ثبت اطلاعات در جین پرواز و اسمش Flight Data Recorder است که اصطلاحا به آن جعبه سیاه میگویند .

این وسیله پس از طی مراحل قانونی از سال 1947 الزامی و در تمامی وسایل پرنده نصب و مورد استفاده قرار گیرفت .

وظیفه این دستگاه ثبت و ضبط تمام اطلاعات و صحبت ها و اتفاقات افتاده از زمان استارت اولیه یا اتصال برق به هواپیما تا خاموشی کامل و قطع برق هواپیماست .

معمولا کسی به این وسیله توجهی ندارد .

زمانی به این وسیله مراجعه میشود که هواپیما یا سانحه سخت دیده و یا سقوط کرده و از بین رفته و کارشناسان مجبور هستند برای کشف حقیقت به جعبه سیاه که برای ثبت و ضبط و یا اتفاقات مهم در هواپیماها ساخته و نصب شده مراجعه نمایند .

به واسطه طراحی این وسیله ، وقتی جعبه سیاه را بازمیکنید با اطلاعاتی که در درونش است شما سخن میگوید .

این وسیله به شما میگوید :

در هواپیما مشاوران بسیاری برای انجام یک پرواز ایمن در خدمت خلبان فرمانده حضور دارند .

مثل :

- خلبان دیگر و سیستم ارتباط داخلی Intercom

- سیستم های راداری و ناوبری و اویونیک و رادیوها

- سیستم های سنجش و نشان دهنده ها که اطلاعات اجزا و بخش های مختلف هواپیما را به خلبان میرسانند

- کتب مقررات و دستورالعمل های استاندارد نحوه نزدیک و دور شدن از فرودگاه و قرارگرفتن در مسیرها از مبدا تا مقصد .

- علم و آموزش های داده شد به علبانان

- و ....

در بازخوانی جعبه های سیاه تجربه نشان داده که :

معمولا سقوط یک هواپیما نتیجه زنجیره ای از اتفاقات مثل :

- از دست دادن کنترل هواپیما توسط خود شخص خلبان

- عدم تحلیل حالت و اتفاق افتاده

- اضطراب و عدم توانمندی خلبان و انتخاب و اتخاذ تصمیمات غلط در مواقع اضطراری

- ناچیز و نادرست و بی اهمیت شناختن شخصیت و مشورت همکاران و بعضا غرور وی که اصطلاحا Over Confidence نامیده میشود که حاصل آن بی توجهی به قانون و مقررات پرواز و عدم دقت به سیگنال ها و کاربردهای هواپیما

- و در آخر ، به احتمال بسیار ضعیف خرابی سیستم ها است .

با این مقدمه چند سئوال مطرح میشود .

سئوال اول :

آیا جعبه سیاه که مرورگر و ثبت کننده حقیقت اتفاقات و اشتباهات است ، فقط مخصوص هواپیما و کشتی و قطارها و یا ساختارهای پیچیده و مهم امنیتی است و یا میتوان برای جاهای دیگر نیز استفاده شود ؟

پاسخ این که :

امروز دوربین های ضبط حوادث علاوه بر کارخانجات و اماکن کاری صنعتی و تجاری و خدماتی و اخیرا در منازل مسکونی نیز مورد استفاده قرار میگیرند .

این دوربین ها حتی امروز در انواع خودرو های عمومی و خصوصی و موتورسیکلت های حرفه ای نصب شده و در مواقع خاص مورد استفاده کارشناسان بیمه و راهنمایی و رانندگی و سایر مراجع قرار گرفته و میگیرند .

نتیجه اینکه:

انسان پس از مواجه با اتفاقات و مخاطرات به این نتیجه رسید که برای پیشگیری و حفظ بهتر جان و سلامتی خود و فرزندانش چه برای امروز و چه برای آینده وسیله و یا ابزاری را تولید و ایجاد نماید که به او حقایق را بگوید و برای تصمیم گیری ها کمک نماید . نام این وسیله را هم جعبه سیاه گذاشت .

سئوال دوم :

آیا خداوندی که خالق این بشر است نمیتوانسته برای رستگاری و آینده بهتر مخلوفش جعبه سیاه ایجاد نماید ؟

پاسخ :

خوب فکر کنیم میبینیم که اتفاقا خداوند برای اشرف مخلوقاتش که بشری هوشمند و توانمند است جعبه سیاه ساخته و در درون او نصب کرده آن هم از نوع خوب و چند منظوره و خیلی خیلی بهتر از آن چه که بشر ساخته .

این جعبه سیاه میتواند در بخش های :

- اخلاق و تعلیم و تربیت و سلامت و حفظ خانواده و برای برقراری و حفظ روابط اجتماعی با خانواده و همسایه و همشهری و دیگران

- دین و مذهب و گم نشدن و یا منحرف نشدن از مسیر صحیح

- حفظ و تداوم فرهنگ و هنر و ادب

- کسب علم و پژوهش و شناخت انسان و محیط و ماوراء محیط

- امور مدیریت و سیاست و کسب و حفظ قدرت

- امور اقتصاد و برای کسب و کار و تولید و برای داد و ستد و تجارت

برای هر چیزی که میتوانیم تصورش را بکنیم کار کند و فعال باشد و تمامی حقیقت اطلاعات و اتفاقات و اشتباهات زندگی ما را ثبت و ضبط و تحلیل و به ما ارائه نماید .

سئوال بعدی :

جعبه های سیاه در هواپیما و کشتی و قطار و ساختارهای پیچیده امنیتی چه میگویند ؟

پاسخ : معمولا در اکثر جعبه های سیاه هواپیماهایی که سقوط کردند و یا دچار سانحه شدند شنیده شده که یکی گفته :

کاپیتان دارای اشتباه میکنی

کاپیتان داری اشتباه میری

و ...... دیگر صدایی شنیده نمیشود ؟

فرق بین جعبه سیاه هواپیما و جعبه سیاه انسان در این است که ممکن است در طول یک عمر پرواز هواپیما هیچ وقت نیازی به بازکردن آن جعبه سیاه در هواپیما نباشد و اگر هم مراجعه و باز شد آن وقتی است که هواپیما و خلبان و مسافرانش ممکن است دیگر وجود نداشته باشند .

اما نسان میتواند با عقل و درایت هر لحظه از روز و شب به جعیه سیاه درون خودش رجوع کند و کارهای خودش را هوشمندانه بازبینی و مرور و تحلیل و در مسیر واقعی قرار بگیرد .

- از دست دادن کنترل روحی و

- نبودن درک از اتفاقاتی که در دور اطراف میگذرد و

- غرور ناشی از ندانستن و توهم اینکه میداند و از دیگران بهتر است

- اعتماد بی جا و عدم مشورت با صاحب نظران .

- و خیلی از موضوعات شبیه به این ها

میتوانند مثل سقوط و سوانح هوایی عاملی برای سقوط و نابودی انسان و سایر انسان های دیگر شوند .

نتیجه اینکه :

هر سقوطی میتواند حاصل عدم شناخت و غرور و تصمیمات غلط از ندانستن و توهم دانستن و عدم مشورت با صاحب نظران و اعتماد بی جا به اطلاعات و داده های غلط و .......... خیلی موضوعات و عوامل باشند .

ما امروز در اجتماع یک ملت در کنار مردم و با همدیگر زندگی میکنیم .

هریک از ما میتوانیم :

- کاپیتان یک ساختار حکومتی و دولتی و تصمیماتی و حتی نظامی و انتظامی باشیم .

- کاپیتان محل کار دولتی و یا خصولتی و یا خصوصی باشیم .

- کاپیتان کارخانه و مزرعه و کسب و کار باشیم .

- کاپیتان مسجد محل باشیم .

- کاپیتان امورات محله ای که در آن زندگی میکنیم باشیم .

- کاپیتان مدرسه ای که دانش آموزان در آن با گذشته و حال و آینده آشنا میشوند باشیم

مهمتر از همه میتوانیم

- کاپیتان خانه و خانواده و زندگی خودمان باشیم ، یعنی پدر و یا مادرو یا برادر و یا دایی و عمو و فردی اثر گذار در خانواده باشیم .

در ابتدای سال 1397 هستیم.

بهترین فرصت است که به جعبه های سیاه زندگی خودمان نگاهی بکنیم قبل از اینکه بگویند و یا بشنویم کاپیتان دارای اشتباه میکنی و آن وقت خیلی دیر باشد .

تجربه نشان داده ، راه رستگاری و رسیدن به مقصد مثل یک پرواز حساب شده مطمئن است .

باید : بدنبال کسب و حفظ اخلاق باشیم و

باید : مثل یک خلبان که به کتاب پروازی و وسایل و ابزار و تجهیزات داخل هواپیما اعتماد میکند و از درون ابرهای طوفان دار میگذرد و با اذن الله هزاران کیلومتر آن طرف تر سالم در مقصد مینشیند ، به دین خدا و کتاب خدا و سنت رسول الله (ص) و سفارشات و توصیه های ائمه معصومین علیهم السلام اعتماد و توجه کنیم و مطمئنا سالم و با نشاط به مقصد میرسیم . ان شاء الله

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ