محصولات فرهنگی به ویژه فیلم‌های سینمایی از جنبه‌ها و زوایای نظری مختلف قابل نقد و بررسی هستند. شاید رایج‌ترین نوع تحلیل فیلم، تحلیل از زاویه استانداردهای تخصصی هنری باشد؛ اما واضح است که چنین تحلیلی همه واقعیت موجود در دنیای فیلم را بازنمایی نمی‌کند.

به گزارش فارس، تحلیل فیلم کار متخصصین حوزه هنر هست؛ اما تنها، کار این قشر نیست. هر مخاطبی می‌تواند و شاید باید بتواند محصول فرهنگی ارائه شده به خود را به تحلیل بنشیند.

سینما به مثابه پدیده‌ای فرهنگی لایه‌های مختلف کلان و خُرد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تا معرفتی، هنجاری، ارزشی و نمادین جامعه را درمی‌نوردد و بسته به پیش‌فرض‌ها، تجربه زیسته، تعلقات و باورهای مخاطب، پیام‌های مختلفی را عرضه می‌دارد.

مؤسسه «آفاق فرهنگ» ضمن مشاهده دقیق فیلم‌های بخش سودای سیمرغ سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، گزارشی از هر فیلم ارائه کرده است. در تهیه این گزارش، برخی از شاخص‌های مطرح در حوزه‌های معارف اسلامی، جامعه‌شناسی فرهنگی و فلسفه مورد توجه قرار گرفته است؛ به این ترتیب که فیلم‌ها توسط کارشناسان مشاهده و سپس دیالوگ‌ها نیز به صورت نسبتاً دقیق بازشنیده شده است. در مرحله بعد، نکات قابل توجه هریک از آثار، جمع‌آوری و در قالب تحلیل فرهنگی اجتماعی به نگارش نهایی درآمده‌اند.

در ادامه و طی سلسله مطالبی،‌ تحلیل فیلم‌های حاضر در جشنواره سی‌و‌ششم فجر منتشر می‌شود که بخش بیست‌‌ویکم آن به فیلم سینمایی «کامیون» ساخته کامبوزیا پرتوی اختصاص دارد.

درباره فیلم

«کامیون» فیلمی در گونه درام اجتماعی است. داستان درباره راننده کامیونی است که خانواده‌ای ایزدی از اهالی کردستان عراق را برای یافتن پدر خانواده به تهران می‌آورد. این فیلم با استفاده‌ای تلویحی از حمله داعش و به‌ویژه اشاره به نظر آن‌ها درباره تجاوز به زنان ایزدی و موضوع بردگی جنسی، موضوعی چندملیتی و بین الادیانی را در بستری اجتماعی طرح می‌کند.

تقویت و ارتقاء امنیت و وحدت ملی

کامیون جزء معدود آثار سینمای ایران است که به تبیین روابط عمیق ایران و کردستان عراق و میزبانی تاریخی ایران از آن‌ها و روحیات و اوصاف قوم کُرد پرداخته است. از منظری کلی کامیون می‌تواند در راستای ارتقای امنیت ملی ایران، اثری مفید ارزیابی شود. در این فیلم ضمن اشاره به غیرت و میهمان‌دوستی ایرانیان، مسأله وحدت اقوام، وجدان کاری و پاکدستی کُردها مورد توجه قرار می‌گیرد.

تقریب ادیان و مذاهب

کامیون با تأکید بر اصول اخلاقیِ انسانی که مورد قبول همه ادیان و مذاهب است، داستانی عاشقانه و اجتماعی را به تصویر می‌کشد که هسته مرکزی آن را اخلاق‌مداری قوم کُرد و ایزدیان تشکیل می‌دهد. کامیون نشان می‌دهد قوم کرد، هر جا تحویل گرفته شدند پاکدستی و مفید بودنشان را اثبات کردند.

تقویت اعتماد ملی و همبستگی اجتماعی اقوام

یکی از مهم‌ترین وجوه اصلی کامیون، بهره‌گیری از زبان کُردی با بازی خوب سعید آقاخانی است. در حقیقت وجود نوعی احساس شکاف قومیتی و احساس محرومیت در میان قوم کُرد نسبت به سایر اقوام مورد توجه کارگردان بوده است که ساخت اثر در راستای حل این معضل، قابل تحسین است. سبک زندگی زن ایزدی در فیلم از جنبه‌های مختلفی، اخلاقی و فعال است. او قانع، امیدوار و مدبری است که شرایط زیستی جدید را با اتکاء به ویژگی‌های قومیتی برای خود و اطرافیان هموار می‌کند. چه‌بسا با توجه به پیوند فرهنگی و تمدنی زبان فارسی و کُردی، بتوان او را نماینده زن در خانواده اصیل ایرانی دانست. از این منظر کامیون را باید در راستای تقویت اعتماد اجتماعی قوم کُرد و افزایش همبستگی اجتماعی آنان با جامعه ایرانی مفید و مؤثر دانست.

توصیف تعصب و غیرت قوم کُرد

در فیلم تعصب و غیرت قوم کُرد به‌خوبی نشان داده می‌شود و این را باید در روحیه برادرشوهر زن نیز مشاهده کرد؛ اگرچه با توجه به نوجوان بودن آن، فیلم گاه آن را رفتاری کودکانه، فاقد عقلانیت و آزاردهنده معرفی می‌کند.

زندگی زیباست

داستان کامیون اگرچه قدری طولانی و خسته‌کننده است، اما از منظری اجتماعی، در تلاش است عامل اصلی در تداوم زندگی را دل‌خوشی و دل‌بستگی عاطفی معرفی می‌کند که می‌تواند با حداقل امکانات مالی، سازنده لحظات شاد و زیبایی در زندگی باشد. در این خصوص بهره‌گیری از عنصر طنز در دیالوگ‌ها به‌خوبی موفق بوده است.

استفاده از نیکی کریمی

در جریان فیلم طی یک اتفاق، نیکی کریمی با شخصیت اصلی خود وارد داستان شده و نهایتاً مشخص می‌شود که مرد ایزدی مدتی برای او کار می‌کرده است. رضایت و تأکید او بر خوب بودن مرد ایزدی وجه دیگری از رویکرد کارگردان به ارتباط بین ادیان و توجیه‌خواهی از یک «سلبریتی» محسوب می‌شود. از منظری دیگر استفاده از نیکی کریمی در بخش‌های بسیار کوتاه از فیلم، شائبه استفاده از او برای گیشه و تبلیغات آتی کامیون را به وجود می‌آورد.

نکات مثبت

تقویت و ارتقاء امنیت وحدت ملی

زمینه‌سازی در جهت تقریب ادیان

زمینه‌سازی در جهت تقریب مذاهب اسلامی

زمینه‌سازی در جهت تقویت اعتماد و همبستگی ملی

زمینه‌سازی در جهت تقویت همبستگی اجتماعی اقوام (قوم کُرد)

تبیین الگوی امید به زندگی

نکات قابل تأمل

طولانی و خسته‌کننده بودن نسبی اثر