چشم‌انداز، مأموریت و تصمیم(Vision, mission, and decision : VMD) درباره اصول مدیریت زیاد گفته و بحث شده است. اما من به نظرم می‌توان آن را در ۳ کلمه خلاصه کرد: چشم‌انداز، مأموریت و تصمیم (چمت)

درباره مدیریت و اصول آن فراوان نوشته اند از اصول تیلور و فایول گرفته تا اصول جزئی تر همه مفیدند و قابل توجه. اماآنچه مورد توجه است و به ویژه درکشور ما قابل بحث، اینکه با این همه اصول چرا وضعیت ما این طوری است؟ چرا کارها پیش نمی رود ویا بد پیش می رود و در مقایسه با دنیا که شتابان حرکت می کند و همه جهان را عرصه مدیریت خود کرده ما همچنان اندر خم یک کوچه ایم!

به نظر من باید هر چه خلاصه تر اصول مدیریت را در نظر گرفت تا راحت تر به مقصود رسید. البته گفتنی است:

که مرد خردمند خرد پیشه را

عمر دو بایست در این روزگار

تا به یکی تجربه آرد به دست

با دگری تجربه آرد به کار

در قرآن هم خلاصه و مفید آمده که «و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله» یعنی در هر کاری که مشخص است (امر) با صاحبان نظر مشورت کن. اما چون به مرحله تصمیم رسیدی با توکل به پیش تاز!

اما دنیای امروز و با توجه به سرعت ارتیاطات و اطلاعات بسیاری از تجارب دیگران را می توان آموخت؛ اگر چه شنیدن کی بود مانند دیدن. آنچه هر فرد خود تجربه می کند انگار بر جانش می نشیند و با جان هم قطعا به در خواهد رفت. اگر به مدیریت های فعلی و به ویژه در کشور خودمان توجه کنید از سه جنبه در چالش است:

اول چشم انداز: چشم انداز و یا سیاست گذاری و یا راهبرد کلان حاصل داشتن اطلاعات کامل و همه جانبه و نیز فکر باز و روشن نسبت به مسائل و مشکلات و شناخت جامعة هدف به تفصیل است. کسی که این اطلاعات اولیه و شناخت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی جامعه را ندارد نمی تواند چشم انداز داشته باشد. درست مانند کور و یا کم بینایی می ماند که تا چند قدم بیشتر را در جلوی پای خود نمی بیند و بدیهی است که نه تنها خطرات آتی را نمی تواند ببیند و یا حدس بزند که گام نهادن چند قدمی وی هم با دلهره توأم است. همانند حرکت در تاریکی و یا در مه است. برای آینده زمانی می توان تصمیم گرفت که گذشته شفاف و روشن باشد و بدیهی است که حال، ادامه گذشته است. فنون آینده پژوهی از تحلیل روند، مشاوره، سناریو نویسی و مانند آن همه متکی بر گذشته و حال است. کسی که بخواهد تازه کار را شروع کند نمی تواند راجع به آینده فکر کند. البته اگر دارای تجربه باشد می تواند به جای توجه به حال، آینده مشخصی را در نظر بگیرد؛ اما چون در آغاز کار است باید صبر کند تا تجارب او به ثمر بنشیند و خط مشی او را تعیین کند؛ آنگاه می تواند راجع به آینده فکر کند و تصمیم بگیرد.

آینده پژوهی دقیقا متکی بر گذشته و حال است تا این دو روشن نباشد نمی توان به آینده فکر کرد. در آیه قرآن است که لاخوف علیهم و لا هم یحزنون. برای افراد نیکوکار که هم سابقه روشنی دارند و هم حال برایشان معلوم است بدیهی است که آینده خوبی هم داشته باشند. از گذشته متأثر و محزون نیستند؛ چون همه چیز بر وفق مراد بوده است و غفلت و کوتاهی انجام نشده و لذا بر اساس تجارب گذشته نسبت به آینده هم بیم و هراسی ندارند.

ببینیددر این چهل ساله تا کجا چشم اندازها روشن بوده است؟ وقتی اغلب مسئولان می آیند و میگویند ما اطلاعات نداریم و یا برنامه نداریم و یا اظهار تأسف ها بیشتر از ابراز خرسندی هاست در باره چشم انداز چه می توان گفت. برنامه های پنجساله اگر چه می توانست نقطه امیدی باشد ولی اجرا نشدن و یا خوب اجرا نشدن، چشم انداز را دچار بحران کرده است.

مرحله مأموریت پس از داشتن چشم انداز درست وخوب است. مأموریت آنجاست که سیاستگذاری ها درست و به موقع انجام شده و عده ای از کنندگانِ کار که قوی و امین اند مأموریت انجام کارهایی را عهده دار شوند. اما در همین حال می بینیم که مسئولان فقط به فکر گذران امور بوده و اصلا مأموریت محور نبوده اند و وقتی که دوره شان به سر آمده بدون تحویل و تحول کاری به تودیع و معرفه بسنده می کنند.

سوم تصمیم است که گاه آن را اصل مدیریت می دانند. چون تصمیم بدونِ پشتوانه اصلا تصمیم نیست و ضد مدیریت است. اغلب ضربه هایی که کشور خورده است علاوه بر دو محور فوق از تعلل در تصمیم گیری است. شما ببینید که در اغلب موارد دولت و یا حتی سایر قوا پس از وقوع حادثه تصمیم می گیرند و در این حال است که به جای تصمیم گیری فعال، منفعلانه عمل می کنند. در دنیای امروز بزرگترین دفاع حمله است. چه در تبلیغات رسانه ای و چه در امور اجرائی. آنکس که تردید کند باحته است و البته کسی تردید می کند که سابقه روشنی ندارد و بر این اساس چشم اندازش مبهم است و لذا مأموریت ها رابه دست افراد ناکارآمد و یا رابطه ای داده است.

در کشورهایی همچون ما افراد و به ویژه سازمانها از یکی از سه مورد فوق، و یا همه آنها، با درجات مختلف رنج می برد.

به نظر من می توان مدیریت را در سه کلمه خلا صه کرد: چشم انداز، مأموریت و تصمیم.