تا همین چند دهه قبل، زنبیل‌های ساده پلاستیکی یکی از ابزارهای مهم در خریدهای روزمره محسوب می‌شدند و کمتر کسی برای خرید نان، سبزی یا حتی یک بطری شیر، از کیسه پلاستیکی استفاده می‌کرد.

به گزارش ایسنا، در روزگاران نه چندان دور، برای خرید میوه و آجیل، اغلب از پاکت‌های کاغذی استفاده می‌شد اما رفته‌رفته با تغییر سبک زندگی، زنبیل‌های ساده خرید، جای خود را به کیسه‌های پلاستیکی بزرگ و کوچکی دادند که امروز، به بلای جان محیط زیست تبدیل شده است ولی این روزها خانه، سطل زباله‌ها، مغازه‌ها، همه جولانگاه کیسه‌های پلاستیکی رنگی شده است.

این روزها استفاده از پلاستیک به یکی از رفتارهای روزمره خانواده‌ها تبدیل شده است. هنگام خرید، زمان تفریح، پلاستیک به عضوی از خانواده ایرانی تبدیل شده است. حدود 4 درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود که در جای خود رقم قابل توجهی است. در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود 60 تا 100 میلیون بشکه نفت در هر سال است. این در حالی است که سالانه پلاستیک‌ها جان هزاران پرنده، ماهی و پستاندار را به کام مرگ می‌کشاند.

هوا، غبار، آب و غذا می‌توانند به‌راحتی ما را در معرض مواد شیمیایی موجود در پلاستیک‌ها قرار دهند. دفن پلاستیک لزوما به معنای محو شدن یا نابودی این مواد سمی نخواهد بود، بلکه برعکس، آن‌ها را وارد زنجیره غذایی و آب‌های زیرزمینی خواهد کرد.

بیشتر از یک میلیارد تن پلاستیک دور انداخته شده از دهه 1950 میلادی هنوز هم از بین نرفته‌اند و احتمالا تا صدها سال بعد هم در طبیعت باقی خواهند ماند. تجدیدنظر بسیاری از ما در مصرف پلاستیک می‌تواند راه‌حل بحرانی باشد که نسل‌های آینده قطعا مجبور هستند به طور جدی با آن دست و پنجه نرم کنند.

نهضتی که باید جدی گرفته شود

یک فعال زیست‌محیطی با بیان اینکه خانواده‌های ایرانی در زمان‌های نه‌چندان دور «نه» خوبی به استفاده از پلاستیک داده بودند، اظهارمی‌کند: پارچه مخصوص حمل نان، زنبیل‌های پارچه‌ای خرید و ... همه نشان از این داشت که کیسه‌های پلاستیکی جایی در زندگی ایرانی‌ها ندارد، ولی با تغییر شیوه‌های زندگی، این روزها مشاهده می‌شود که هر خانواده روزانه ده‌ها نایلون پلاستیکی استفاده و در انتهای روز راهی سطل‌های زباله می‌کند.

مجید تاران تصریح می‌کند: شاید تلاش‌هایی برای کاهش استفاده از نایلون‌های پلاستیکی انجام شده باشد ولی باید بپذیریم که هنوز این فرهنگ در جامعه نهادینه نشده و به‌راحتی می‌توانیم در مغازه‌ها مشاهده کنیم که شهروندان و فروشنده‌های کالا بی‌محابا نایلون‌های رنگی را استفاده می‌کنند.

این فعال زیست‌محیطی با بیان اینکه کم کردن مصرف نایلون‌های پلاستیکی به یک نهضت بزرگ نیاز دارد، تاکید می‌کند: این نهضت از خانواده‌ها باید آغاز شود و افراد خانواده باید با توجه به تهدیدات فراوان زیست‌محیطی که پیرامون‌مان را فرا گرفته، خود به این باور برسند که با کمی تغییر در شیوه زندگی می‌شود بخشی از مشکلات را حذف کرد.

پلاستیک؛ ماندگارترین عضو چرخه محیط زیست

مرتضی مافی، دیگر فعال زیست‌محیطی نیز که دغدغه اصلی زندگی خود را محیط ‌زیست می‌داند، می‌گوید: هنگامی که کیسه‌های پلاستیکی به عنوان زباله دور ریخته می‌شوند، به علت ماندگاری بیش از 500 سال در محیط، باعث آلودگی محیط زیست می‌شود. این کیسه‌ها به همراه باد جابه‌جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب می‌شود، در نتیجه موجب گرفتگی آب‌راه‌ها شده و در بسیاری از موارد نیز به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می‌یابد.

وی ادامه می‌دهد: کیسه‌های پلاستیکی در صورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک‌پشت و نیز پرندگان دریایی اشتباها بر اثر خوردن این کیسه‌ها و خفگی ناشی از آن، می‌میرند.

این فعال زیست‌محیطی خاطرنشان می‌کند: کیسه‌های بلعیده شده حتی پس از مرگ جانوران و تجزیه آنها نیز سالم باقی می‌مانند، بنابراین دوباره پراکنده شده و از بین بردن حیاتی دیگر را ادامه می‌دهند. پلاستیک‌ها در صورتی که به عنوان زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کند در محل‌های دفن می‌توانند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب‌های زیرزمینی شوند. این شیرابه شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزو ترکیبات زیان‌آور برای محیط زیست به‌شمار می‌رود.

مافی یادآور می‌شود: همچنین مواد پلاستیکی و پلیمری به علت ساخته شدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه‌ناپذیری، در خاک باقی می‌ماند و به این ترتیب مواد شیمیایی آن‌ها به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان می‌شود؛ بنابراین علاوه بر اثرات کیسه‌ها و ظروف پلاستیکی روی محیط زیست، آنچه حائز اهمیت است، سلامت انسان‌ها است، به خصوص اینکه امروز مصرف بیش از حد و نابه‌جا از این مواد، خطرات جبران‌ناپذیری را برای سلامت انسان به همراه دارد.

وی اظهار می‌کند: استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای برای خرید، برنامه خرید کالاهایی با کم‌ترین پلاستیک، فعالیت‌های داوطلبانه برای تمیز کردن مناظر طبیعی، رودخانه‌ها و سواحل از وجود پلاستیک، از جمله فعالیت‌هایی است که می‌توان در این راستا به انجام رساند.

خودمان پلاستیک را از زندگی حذف کنیم

رئیس سازمان پسماند شهرداری زنجان نیز در رابطه با افزایش استفاده از نایلون‌های پلاستیک از سوی شهروندان، می‌گوید: متاسفانه استفاده از نایلون‌های پلاستیکی، همه‌گیر شده و این در شرایطی است که امحای آن و حذف از محیط در شرایط فعلی تقریبا امکان‌پذیر نیست و عمر ما به تجزیه پلاستیک‌ها قد نمی‌دهد.

هاشم نجفی تصریح‌ می‌کند: شهرداری‌ها به تنهایی و فقط با فرهنگ‌سازی نمی‌توانند پلاستیک را از زندگی افراد حذف کنند؛ بلکه این باور باید در بین مردم نهادینه شود که می‌توان با کمی ریزبینی، این مواد را از زندگی حذف کرد که شهرداری زنجان در این رابطه کیسه‌های کوچک لقمه پارچه‌ای و کیسه خرید نان پارچه‌ای را طراحی کرده و برای آشنایی بیشتر شهروندان در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: باید بپذیریم زندگی ما در احاطه پلاستیک قرار گرفته و باید خودمان برای نجات محیط و زندگی‌مان دست به کار شویم و این کار باید و باید از خانواده‌ها شروع شود و نقش سمن‌ها برای این فرهنگ‌سازی حائز اهمیت است.

نجفی با اشاره به اینکه تا ماه‌های آینده، شهرداری زنجان، اقدام به توزیع کیسه‌های زباله قابل تجزیه خواهد کرد، می‌گوید: این کار گام کوچکی برای حذف پلاستیک خواهد بود ولی شهروندان نیز باید به این نکته توجه لازم را داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه در مغازه‌ها و فروشگاه‌های عرضه کالا، روزانه مقدار زیادی کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود، می‌افزاید: جایگزین شدن کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر به جای کیسه‌های پلاستیکی، قطعا اقدامی مثبت و موثر محسوب می‌شود.

بخشی از راه‌حل باش!

تصویب قوانین الزام‌آور، اعمال محدودیت یا ممنوعیت، اخذ مالیات‌های سنگین یا جریمه نقدی به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند، اما همه این اقدامات بدون همراهی و مشارکت داوطلبانه مردم، از اثرگذاری کافی برخوردار نخواهند بود.

استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای ـ نمدی، کیسه‌های پایه گیاهی و زیست تخریب‌پذیر، کیف و زنبیل‌های حصیری ـ کنفی، پاکت‌های کاغذی ـ مقوایی، ساده‌ترین ابزاری است که می‌تواند جایگزین کیسه‌های پلاستیکی در هنگام خرید شود.

بیایید به جای اینکه در سال یک روز بدون پلاستیک داشته باشیم، این روز را به یک روز از هفته اختصاص دهیم. روزی که از همه جوانب محیط زیستی باشیم، نه به خاطر دیگران، بلکه به خاطر خودمان.