این روزها شایعه کمبود برخی از کالاهای اساسی به خریدهای هیجانی و کاذب توسط شهروندان منجر شده است که تعداد قابل توجهی از مصرف کنندگان علت این خریدها را نه به خاطر نیاز بلکه تحت تاثیر شایعات و نگرانی از افزایش قیمت ها عنوان می کنند.

طی سالهای اخیر سودجویان و فرصت طلبان با سوء استفاده از وضعیت سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور با ایجاد جو روانی منفی و شایعه سازی کمبود کالا و یا افزایش چندین برابری نرخ آن، بازار را متلاطم کرده و موجب می شوند تا شهروندان برای خرید اقلام اساسی و گاه خارج از نیاز خود به فروشگاه ها هجوم برده و به صورت فله ای و عمده و بسیار بیش از نیاز به خرید این کالاها اقدام کنند.

در بررسی تاریخ جمهوری اسلامی تاکنون سابقه نبود کالایی در بازار وجود نداشته است و گاه اقلام مورد نیاز چندین ماهه کشور توسط دستگاه های مربوطه ذخیره سازی می شود تا مردم در شرایط اضطراری نیز دچار مشکل نشوند.

گرانی و کمبود کالا در بازار هر مقطعی درباره تعدادی از اقلام شایعه سازی می شود که در روزهای اخیر این شایعه در مورد نایاب شدن ماکارونی، قند و شکر و روغن گسترش یافته و شهروندان را به سوی مراکز خرید روانه کرده و این خریدهای غیرمنطقی و عمده شهروندان است که قفسه های برخی از فروشگاه ها را خالی از کالاهایی می کند که تا تزریق مجدد آن به فروشگاه، عده ای گمان می کنند شایعات واقعیت داشته است.

دکتر حسین احمدی جامعه شناس و مدرس دانشگاه در زنجان گفت: علاوه بر جو روانی، ایجاد شایعه کمبود یا گرانی کالا در جامعه احساس بی ثباتی و پیش بینی ناپذیری آینده را نیز به دنبال دارد و علاوه بر این مساله تورم نیز موجب خریدهای هیجانی و فراتر از نیازهای روزمره مردم می شود.

وی با بیان اینکه میزان تولید و عرضه ثابت است، افزود: این نوع خریدها افزایش قیمت را رقم می زند و زمانیکه عرضه ثابت باشد و تقاضا افزایش پیدا کند بر قیمت ها نیز تاثیرگذار می شود.

احمدی ادامه داد: در چنین شرایطی خریداران بدون توجه به نیازهای خود اقدام به خرید کالاهای غیر ضروری می کنند که هدف از آن حفظ ارزش پول است.

این جامعه شناس اظهار داشت: در این وضعیت نیازمندان واقعی به دلیل کمبود و افزایش نرخ نمی توانند به این کالاها دسترسی داشته باشند.

احمدی با بیان اینکه همه این اقدامات موجب بی اعتمادی شده و مسائل مدیریتی را پیش می کشد، یادآوری کرد: مدیران قاعده و روندی را در بازار پیش بینی کرده اند که خریدهای غیرمعقول و غیراقتصادی موجب می شود که نتوانند پیش بینی لازم برای هجمه تقاضا به کالایی را داشته باشند.

وی با تاکید بر اینکه هر تورمی رکودی به دنبال دارد، اظهارداشت: زمانیکه رقابت برای خرید بیشتر باشد برخوردهای نامناسب و درگیری در جامعه را نیز به دنبال دارد که می تواند آرامش روانی افراد را برهم بریزد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه زمانیکه شفاف سازی توسط مسئولان و رسانه ها در جامعه نباشد، شایعه سازی انجام می شود، گفت: چنانچه اطلاعات درست و غلط ادغام شود شایعه افزایش و کاهش کالایی در حوزه اقتصادی رقم می خورد که این خرید هیجانی را به دنبال خواهد داشت.

احمدی، عامل واسطه گری را مرتبط با شایعه دانست و خاطرنشان کرد: افراد سودجو به طور معمول در حوزه اقتصادی قرار دارند و بازارگرمی و جنگ زرگری راه می اندازند که علت این مهم ناشی از ناسالم بودن نظام اقتصادی و نبود نظارت جدی است که زمینه افزایش یا کاهش کالا در بازار را رقم می زند.

وی افزود: بازاری که خرید و فروش آن مشخص و از قواعد اقتصادی تبعیت کند واسطه گری و سودجویی در آن رخنه نمی کند و بازاری که توسط گروه هایی که پول در دست دارند انحصاری شود ایجاد چنین فضا و تکانه هایی در آن طبیعی است.

این جامعه شناس تاکید کرد: باید نهادهای مسئول، در بازار دخالت و با اعمال روشهایی خرید و فروش را کنترل کنند.

 مردم اراده کنند، گرانی و ارزانی را رقم می زنند

مدرس دانشگاهی درباره خرید هیجانی شهروندان گفت: این موضوع شناخته شده و مهمی به شمار می رود، مشکلات جامعه به همان اندازه که اقتصادی است به همین میزان نیز از جنس فرهنگی و اجتماعی و مربوط به الگوهای رفتاری مردم است که در شرایط سخت برجسته می شود.

سجاد اوجاقلو اظهارداشت: از بعد فرهنگی، در چنین شرایطی که اوضاع اقتصادی و فشار بیرونی وجود دارد رفتارهای مردم با خود، دیگران و خانواده مهم است و این رفتارها می تواند تعیین کننده باشد.

وی یادآوری کرد: مردم می توانند در چنین شرایطی کمک کننده باشند و در جامعه ای که مشکلاتی دارد به همدیگر کمک کنند و بخشی از این مهم به الگوی رفتاری مردم مربوط می شود.

این مدرس دانشگاه گفت: این مسایل در جامعه موجب فشارهای روانی، کاهش اعتماد، ایجاد اضطراب شده و کمبودها را رقم می زند.

اوجاقلو خاطرنشان کرد: مردم به همان اندازه که اراده کنند گرانی را رقم می زنند به همین اندازه نیز می توانند موجب ارزانی کالاها شوند.

وی یادآوری کرد: اراده جمعی و تشکل های قوی می تواند موجب جلوگیری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی شود.

 مردم در دامن زدن به شایعات بازار مقصرند

علی افشار یکی از مسئولان فروشگاه زنجیره ای در زنجان ادامه داد: اینکه جنسی برای همیشه از بازار خارج شود نداریم و متاسفانه برخی از افراد فقط به شنیده های خود در بازار داغ شایعات استناد می کنند.

وی تاکید کرد: در این فروشگاه همه اقلام تک فروشی می شود از هر قلم نیز به میزان قابل توجهی وجود دارد تا شهروندان نیازهای خود را تامین کنند.

این مسئول فروشگاه متذکر شد: خود مردم به شایعات کمبود کالا در بازار دامن زده و عرصه را برای سودجویان باز نگه می دارند.