معاون محیط‌ زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که با وجود افزایش ۸۸ درصدی ذخیره سد زاینده‌رود نسبت به سال گذشته، در سال آبی جاری تقریباً هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده است، گفت: در سال آبی جاری یعنی از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ با وجود بارش‌های بسیارخوب در سرشاخه‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر سدهای حوضه آبریز زاینده‌رود، تا کنون تقریباً هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده و هم‌اکنون سطح تالاب به صورت ۹۹ درصد خشک است.

گاوخونی با بیش از ۴۷ هزار هکتار وسعت که زمانی عمق متوسط آن ۱۵۰ سانتی‌متر بوده، هم‌اکنون در آستانه خشک شدن کامل قرار گرفته است. حتی به گفته حسین اکبری براساس تصاویر ماهواره‌ای می‌توان گفت که این تالاب تقریباً به صورت صد درصد خشک شده و تنها دو یا سه درصد در قسمت شمالی آن کمی مرطوب است.

عامل اصلی خشک شدن تالاب گاوخونی تامین نشدن حقابه محیط‌زیستی آن در طول دهه‌های گذشته است و آن طور که معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفته است، در طول ۲۲ سال اخیر، به ندرت حقابه قابل قبولی گاوخونی به این تالاب اختصاص پیدا کرده و در سال آبی جاری (یکم مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور ۱۴۰۲) نیز تا کنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی به این تالاب نرسیده است و در ماه‌های اخیر تنها اندکی پساب کشاورزی وارد تالاب شده که حجم آن به گونه‌ای است که نمی‌تواند حتی یک درصد از مساحت تالاب را هم مرطوب نگه دارد.

روند عدم تخصیص حقابه مورد نیاز به تالاب گاوخونی به علت بارگذاری‌های بیش از حد مصارف آبی در حوضه آبریز زاینده رود بخصوص در بخش‌های کشاورزی و صنعت، در طول دو دهه اخیر ادامه داشته است و این مساله باعث شده که این تالاب در حال تبدیل شدن به یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار در مرکز فلات ایران باشد؛ به نحوی که حتی اخیرا علی محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گرد و غبار، تالاب گاوخونی را از جمله مناطق غبارخیز کشور معرفی کرده است. این در حالی است که به گفته منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، ریزگردهای برخاسته از تالاب گاوخونی علاوه بر استان اصفهان، می‌تواند استان‌های قم، تهران، چهارمحال‌وبختیاری، مرکزی و یزد را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

مجتبی ذوالجودی، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست می گوید: تالاب بین‌المللی گاوخونی در دو دهه اخیر از دریافت حقابه‌های زیست‌محیطی که معادل حداقل ۱۷۶ میلیون متر مکعب در سال تعیین شده است، محروم مانده و به سمت خشکیدگی کشانده شده است. در سال آبی جاری نیز از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا ۲۷ تیرماه ۱۴۰۲ با وجود بارش‌های بسیارخوب در سرشاخه‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر سدهای حوضه آبریز زاینده‌رود و همچنین جاری شدن دوماهه رودخانه شور دهاقان به عنوان جریان زیرحوضه و چندین بار رهاسازی آب برای کشاورزان شرق و غرب اصفهان، تاکنون تقریبا هیچ حقابه مشخصی برای تالاب گاوخونی رهاسازی نشده است.

وی افزود: در سال آبی جاری به جز دو بار باز کردن کوتاه‌مدت و موقت سد رودشتین در ۳۰ بهمن تا ۸ اسفند ۱۴۰۱ که در مجموع باعث شد حدود ۸ میلیون متر مکعب آب از ایستگاه شاخ‌کنار به تالاب گاوخونی برسد، هیچ جریان آب دیگری به عنوان حقابه به سمت این تالاب رهاسازی نشده است که البته همین حجم آب نیز به دلیل عدم استمرار رهاسازی آن و اقلیم گرم منطقه، بر اثر شدت بالای تبخیر به سرعت از دست رفته است.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به ذخیره کنونی سد زاینده‌رود که بالغ  بر ۶۰۹ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود و نسبت به سال قبل ۸۸ درصد افزایش داشته است، انتظار می‌رود بتوان در نیمه دوم سال رهاسازی‌های قابل قبولی را برای تالاب گاوخونی انجام داد.

ذوالجودی همچنین درباره وضعیت غبارخیزی تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرایط کنونی نیز توضیح داد: تالاب گاوخونی در آستانه تبدیل شدن به کانون گرد و غبار قرار دارد و قطعاً با تداوم روند کنونی عدم تخصیص حقابه مورد نیاز به آن، شاهد تبدیل شدن این تالاب ارزشمند به کانون ریزگردها خواهیم بود؛ بخصوص که روند رهاسازی نشدن حقابه کافی به این تالاب در طول بیش از دو دهه ادامه پیدا کرده است و در کنار این مساله، همچنان شاهد برداشت‌های غیرمجاز از رودخانه زاینده‌رود و وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد در حوضه آبریز این رودخانه هستیم.

وی ادامه داد: فرونشست زمین یکی از اساسی‌ترین معضلات حوضه آبریز زاینده‌رود محسوب می‌شود که تبعات آن حتی از گرد و غبار هم بیشتر است. راهکار اصلی جلوگیری از تشدید این پدیده و همچنین تبدیل شدن گاوخونی به کانون ریزگردها، تخصیص کامل حقابه محیط‌زیستی رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی است.