لادن ایرانمنش: هر سال محرم تا ماه صفر با نوای تعزیه یادآور از خود گذشتگی هایی می شود که به اندازه یک تاریخ قدمت دارد. هر سال اصفهان با قدوم تعزیه گردانان آشنا است. شبیه خوانی هایی که زبان رسای قیام عاشورا را به نمایش درمی آورند. هنری که از دیرباز در اصفهان پایه گذاری شد و و یکی از پایه گذاران آن در اصفهان، حاج عبدالرزاق مؤمن‌زاده خولنجانی پایه‌گذار تعزیه نوین در اصفهان بود و منزلش پایگاه تعزیه استان اصفهان بود و هر سال روز جمعه بعد از عید فطر در خولنجان تعزیه 72 تن به همت او برگزار می‌شد و همه می‌دانستند آن روز برای تعزیه روزی ویژه است و از همه جا برای دیدن تعزیه به خولنجان می‌آمدند.

بعد از پدر، برگزاری این رویداد به پسر رسید و نیکو ادامه یافت. حاج حسینعلی مؤمن زاده نیز در تعزیه کم از پدر نداشت و مدت‌ها رئیس انجمن تعزیه استان و مسئول شورای سیاست‌گزاری تعزیه بود. بعد از فوت او تعزیه گردانان دیگری در این عرصه آمدند و اصفهان اکنون سرآمد تعزیه در کشور است.

هنر بی‌بدیل تعزیه که در همه انواع حتی مدل‌های حماسی با حماسه عاشورا پیوندی ناگسستنی دارد، مهم‌ترین و اثرگذارترین شیوه نمایش ایرانی است که در گذر سالیان دخل و تصرف اندکی بر خود دیده است و اصفهان در این زمینه سرآمد شهرهای دیگر است. نوای ماندگاری که از زمان صفویه به اوج رسد و بعد از قرن ها ماندگاری همچنان زنده است.

در این ارتباط منصور قربانی از تعزیه‌گردانان قدیمی اصفهانی می‌گوید: هنر تعزیه شیوه نمایشی خاص ایرانی است که موسیقی، نمایش و ادبیات پایه آن را شکل می‌دهد، این هنر اعتقادی، دینی و تاریخی در اواخر دوران صفویه و قاجار رونق فراوانی گرفت و به شکل کنونی درآمد.

وی با بیان اینکه تعزیه بر دو نوع غریب و مرسوم تقسیم می‌شود، می‌افزاید: اوج برپایی تعزیه در ماه‌های عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) و و به ویژه در اواخر ماه صفر است، تعزیه‌های شهادت حضرت امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در تعزیه‌خوانی مرسوم هستند و تعزیه وفات پیامبر گرامی اسلام (ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) که در سه روز آخر ماه صفر در اصفهان به ویژه روستای مشهور و بین‌المللی قودجان رونق ویژه‌ای می‌گیرد جزو تعزیه‌های غریب محسوب می‌شود.

به گفته این کارشناس، هنر تعزیه منحصر به واقعه کربلا نیست و درباره هر کدام از امامان، پیامبران، شخصیت‌های تاریخی اجرا می‌شود اما تعزیه درباره هر کدام از بزرگان که باشد در نهایت به حماسی‌ترین حادثه آفرینش یعنی حادثه کربلا ختم می‌شود.

تلفیق هنرمندانه این هنر اصیل و بومی ایرانی با آموزه‌های دینی و اعتقادی نشان از عقیده راسخ دینی و ذات هوشمند ایرانیان دارد. به طور مثال در تعزیه پیامبر اسلام (ص) ایشان پیش از وفات، از میان دو انگشت خویش حادثه خونین عاشورا را به امام علی (ع) نشان می‌دهد و بدین شکل این حادثه برای مخاطبان بازآفرینی می‌شود. حتی در داستان های حماسی شاهنامه مانند سوگ سیاوش زمانی که قرار است سر سیاوش را از تن جدا کنند سیمرغ افسانه‌ای از وی می‌خواهد که به میان بال‌هایش بنگرد و وی واقعه کربلا را به چشم می‌بیند و متوجه ناچیزی مرگ خویش در برابر عظمت امام حسین (ع) می‌شود و با آرامش تن به مرگ مظلومانه خویش می‌دهد.

گرچه شیوه و اسلوب هنر تعزیه در گذر زمان تغییر چندانی نکرده است اما ترویج متون غیرمستند و عدم پذیرش تغییر آن به ویژه در تعزیه‌های مرسوم توسط تعزیه خوانان مشکل آفرین شده است، در واقع این هنر اصیل نیاز به آموزش‌های دانشگاهی، پژوهش‌های صحیح دارد.

فرید ضیایی، کارشناس تعزیه هم در این رابطه اعتقاد دارد که تعزیه جزو هنرهای نمایشی است که تمامی اسلوب آن تعریف شده و بر پایه قواعد است، حرکت، چرخش سوارکار یا فرد پیاده به هر جهت، معنا و مفهوم خاصی دارد و تعزیه‌خوان همانند هنرمندان تئاتر باید از نظر بدنی ورزیده بوده وصدای تمرین شده‌ای داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه شیوه قدیمی تعزیه اگر به درستی اجرا شود، برای جوانان نیز جذب است و نباید به اسم جوان پسندانه کردن تعزیه آن را دچار تحریف کنیم، می گوید: در وهله نخست باید دقت کنیم که بازآفرینی با خلاقیت متفاوت است چرا که اگر قرار باشد خلاقیتی در تعزیه ایجاد شود به یقین دیگر نام تعزیه را برخود نخواهد داشت چراکه شیوه جدیدی خلق و آفرینش شده است.لازم است آموزش این هنر اصیل را همانند بسیاری از هنرهای دیگر به شکل آکادمیک و دانشگاهی دربیاوریم و در واقع تعزیه باید در بحث هنرهای نمایشی ورود پیدا کند تا جایگاه خود را به درستی بازیابد و این امر نیازمند حمایت جدی است.