استيون سودربرگ در سال 1989، زماني که فقط 26 سالش بود، با نخستين فيلم بلندش «جنسيت، دروغ‌ها و نوار ويدئويي» در بخش مسابقه‌ي جشنواره فيلم کن پذيرفته شد و در رقابت با بزرگاني مثل جوزپه تورناتوره (سينما پاراديزو)، شوهي ايمامورا (باران سياه)، اسپايک لي (کار درست را انجام بده)، جيم جارموش (قطار اسرارآميز)، امير کوستوريتسا (عصر کولي‌ها) و… نخل طلاي جشنواره را به‌دست آورد تا جوان‌ترين برنده‌ي مستقل اين جايزه‌ي معتبر در تاريخ جشنواره لقب بگيرد. اين فيلم براي سودربرگ جوان نخستين نامزدي اسکارش را در رشته‌ي فيلمنامه‌نويسي به ارمغان آورد که او اين جايزه را به تام شولمن نويسنده‌ي فيلمنامه‌ي «انجمن شاعران مرده» واگذار کرد.

به گزارش آریا، پس از اين موفقيت، سودربرگ نزديک به يک دهه را با ساختن فيلم‌هايي کم‌هزينه گذراند که در گيشه شکست مي‌خوردند، اما او مأيوس نشد تا اين‌که در سال 1998، با فيلم «خارج از ديد» که از بازي جورج کلوني و جنيفر لوپز سود مي‌جست به اين دوران پايان داد و دوره‌ي تازه‌اي از کارنامه‌ي هنري او را گشود تا جايي که در سال 2001 براي دو فيلم «ارين براکويچ» و «قاچاق» بار ديگر نامزد اسکار کارگرداني شد و اين بار توانست اين جايزه را براي فيلم «قاچاق» به‌دست آورد. از آخرين باري که يک نفر براي کارگرداني دو فيلم نامزد اسکار مي‌شد 60 سال مي‌گذشت (مايکل کورتيز که به جايزه نرسيد) و تکرار اين دو نامزدي در يک سال در گلدن‌گلوب و جوايز صنف کارگردانان امريکا (GDA) رکوردي منحصربه‌فرد براي سودربرگ خلق کرد.

در سال‌هاي بعد سودربرگ هم‌پاي ساختن فيلم‌هاي تجاري مثل «يازده يار اوشن» و دنباله‌هايش، همچنان به کارگرداني فيلم‌هايي که به علايق هنري و تجربي‌اش پاسخ مي‌داد ادامه داد. او پس از «خارج از ديد» در پنج فيلم ديگر هم با جورج کلوني هم‌کاري کرد، اما پس از فيلم «آلماني خوب» (2006)، عملاً مت ديمن ديگر بازيگر سه‌گانه‌ي «اوشن» پاي ثابت فيلم‌هايش شد تا درمجموع هفت فيلم هم با او کار کند.

سودربرگ بعد از سه‌گانه‌ي «اوشن» فيلم دوقسمتي «چه» را با بازي بنيسيو دل‌تورو در نقش ارنستو چه‌گوارا انقلابي آرژانتيني ساخت و با هر دو فيلم براي سومين بار به بخش مسابقه‌ي جشنواره‌ي کن رفت که دل‌تورو توانست جايزه‌ي بازيگري اين جشنواره را به‌دست آورد.

پس از فيلم «عوارض جانبي» در سال 2013 که از بازيگراني مثل روني مارا، کاترين زتاجونز و جود لا سود مي‌جست و آخرين حضورش را در جشنواره فيلم برلين رقم زد، در مصاحبه‌هايي گفت مي‌خواهد از سينما کنار بکشد و بازنشسته شود. سال بعد يک سريال موفق با نام «The Knick» را کارگرداني کرد و تا 2017 که کمدي «لوگان خوش‌شانس» را کارگرداني کرد به سينما بازنگشت.

چهار فيلم برتر او را با هم مرور مي‌کنيم که همگي در فاصله‌ي چهار سال توليد شده‌اند:

نخستين فيلم از سه‌گانه‌ي جنايي و مهيج «اوشن» در حقيقت بازسازي فيلمي با همين نام محصول سال 1960 است. فيلم اول با بازي گروه «رت پک» ازجمله فرانک سيناترا و دين مارتين و با کارگرداني لوئيس مايلستون ساخته شده بود. استيون سودربرگ هم از بازيگران مشهوري مثل جورج کلوني، برد پيت، مت ديمن، دان چيدل، اندي گارسيا و جوليا رابرتس براي نسخه‌ي جديد سود جست. در اين فيلم دني اوشن (با بازي کلوني) و 11 هم‌دستش برنامه‌ريزي مي‌کنند که سه کازينوي لاس‌وگاس را به‌طور هم‌زمان سرقت کنند.

ابتدا قرار بود بازيگراني مثل جاني دپ، مايک ميرز، بروس ويليس، ايوان مک‌گرگور، آلن آرکين و ريف فينز هم در فيلم بازي کنند، اما وارنر براس گفت از عهده‌ي بودجه‌ي سنگين فيلم برنخواهد آمد و ناچار شد در ترکيب بازيگران تغييراتي ايجاد کند تا با 85 ميليون دلار بودجه‌ي فيلم بسته شود. فروش 450 ميليون دلاري و موفقيت فيلم در جلب نظر منتقدان، سودربرگ را بر آن داشت تا دو دنباله‌ي آن را در سال‌هاي 2004 و 2007 با نام‌هاي «دوازده يار اوشن» و «سيزده يار اوشن» بسازد. بعد از سال‌ها فيلم ديگري هم از اين مجموعه با نام «هشت يار اوشن» در حال ساخت است که تمام شخصيت‌هاي اصلي فيلم زن هستند و قرار است در تابستان آينده اکران شود. سودربرگ تهيه‌کنندگي فيلم آخر را برعهده دارد و کارگرداني را به گري رأس سپرده است.

نخستين همکاري سودربرگ با جورج کلوني يک درام جنايي و رمانتيک است که بر اساس رماني به همين نام اثر المور لئونارد اقتباس شده است. در اين فيلم يک دزد حرفه‌اي بانک (با بازي کلوني) از زنداني در فلوريدا مي‌گريزد و مجبور مي‌شود زماني را با يک مارشال (با بازي جنيفر لوپز) که ربوده شده بگذراند. وقتي استوديو يونيورسال اين فيلم را که حضور جورج کلوني در آن قطعي شده بود به سودربرگ پيشنهاد داد، او بين اين فيلم و يک پروژه‌ي ديگر در ترديد بود که مدير اجرايي فيلم به او گفت اين‌طور موقعيت‌ها هميشه جور نمي‌شود و سودربرگ با گوش کردن به اين نصيحت به‌نوعي آينده‌ي حرفه‌اي خودش را نجات داد. در ابتدا قرار بود نقش مارشال امريکايي را ساندرا بولاک بازي کند، اما سودربرگ بعد از مدتي وقت گذراندن با اين دو به اين نتيجه رسيد که آن‌ها مي‌توانند زوج خوبي باشند، اما نه براي اين فيلم؛ و لوپز جايگزين بولاک شد. فيلم در رشته‌هاي فيلمنامه‌ي اقتباسي و تدوين نامزد اسکار شد. سريال «کارن سيسکو» بعدها براساس اين فيلم ساخته شد.

اين فيلم بيوگرافيک درباره‌ي زني جوان و تنها به اسم «ارين براکويچ» (با بازي جوليا رابرتس) است که با داشتن سه فرزند، به‌سختي موفق مي‌شود دستيار يک وکيل شود و تلاش مي‌کند ثابت کند که يک شرکت قدرتمند منابع آب شهري را آلوده مي‌کند. بازي درخشان رابرتس از ديد هيچ‌کس دور نماند و توانست اسکار بازيگري را به خود اختصاص دهد. فيلم نامزد چهار جايزه‌ي مهم ديگر آکادمي هم شد: بهترين فيلم، کارگردان، فيلمنامه و بازيگر مکمل مرد (آلبرت فيني). سودربرگ اين جايزه را به خودش باخت! چون به‌خاطر فيلم ديگرش «قاچاق» برنده‌ي اسکار کارگرداني شد، اما گلدن‌گلوب را به آنگ لي کارگردان «ببر خيزان، اژدهاي پنهان» واگذار کرد. اين فيلم آخرين فيلمي است که سودربرگ از فيلم‌برداري ديگر به‌غير از خودش استفاده کرده است.

فيلمي که از پنج نامزدي اسکار چهارتايش را ببرد، فيلمي که تنها اسکار کارگردانش را براي او به‌دست بياورد، مي‌تواند مهم‌ترين فيلم آن کارگردان باشد: درام جنايي و مهيج «قاچاق» که در زمان خودش واقعاً فيلم متفاوتي بود و بعدها ده‌ها فيلم سعي کردند سبک آن را تقليد کنند. سودربرگ در اين فيلم تجارت غيرقانوني موادمخدر را از چند زاويه ديده است: مصرف‌کنندگان، مجريان قانون، سياستمداران و قاچاقچي‌ها. اين داستان‌ها به‌شکل موازي روايت مي‌شوند، با وجود اين‌که برخي از شخصيت‌ها در طول فيلم برخوردي با هم ندارند.

در اين فيلم بازيگران مشهوري مثل مايکل داگلاس، دان چيدل، بنيسيو دل‌تورو، دنيس کوايد و کاترين زتاجونز بازي کردند. سودربرگ پيشنهاد کمپاني فاکس قرن بيستم را براي بازي هريسون فورد در نقش اصلي فيلم نپذيرفت، چون مجبور بود تغييرات عمده‌اي در فيلمنامه بدهد و او فيلم را با يواس‌اي‌فيلمز ساخت؛ فيلم‌برداري را خودش انجام داد و براي هر داستان يک توناليته‌ي رنگي متفاوت درنظر گرفت تا مخاطب راحت‌تر داستان‌ها را از هم تفکيک کند. فيلم نخستين بار در بخش مسابقه‌ي جشنواره‌ي فيلم برلين به‌نمايش درآمد و دل‌تورو توانست از اين جشنواره جايزه‌ي بازيگري بگيرد، جايزه‌اي که آن را در اسکار، گلدن‌گلوب و بفتاي همان سال تکرار کرد./ ياسين محمدي