فصل جدید جُنگ ادبی «قند پهلو» بعد از گذشت دو سال همزمان با شب یلدا روی آنتن شبکه آموزش می رود، به همین بهانه با عوامل برنامه به گفت‌وگو نشستیم، در این نشست کجوری گفت بگذارید با دولتی ها شوخی کنیم.

به گزارش ایرنا، جُنگ ادبی «قند پهلو» یک مسابقه تلویزیونی با رویکرد شعر و طنز است که از سال 92 با حضور شاعران طنزپرداز ایرانی به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی، اجرای رضا رفیع و داوری شهرام شکیبا و ناصر فیض از شبکه آموزش روی آنتن رفت.

شاعران شوخ طبع در این برنامه برای اولین بار به صورت بداهه مقابل دوربین درباره معضلات جامعه شعر می گویند. قند پهلو در دوره جدید خود از اول دی ماه تا پایان سال در 26 قسمت، پنجشنبه و جمعه هر هفته از شبکه آموزش پخش خواهد شد.

آنچه می خوانید گفت‌وگوهای ایرنا با «شهرام کجوری» مدیر گروه مهارت های تخصصی و عمومی شبکه آموزش، «رضا رفیع» مجری و «امیر قمیشی» تهیه کننده قند پهلو در یک میزگرد اختصاصی است.

- ایرنا: طرح و ایده اولیه مسابقه تلویزیونی« قند پهلو» در چه زمانی مطرح شد؟

- رفیع: طرح و ایده اولیه این برنامه در بهار سال 92 به مسئولان ارائه شد. قند پهلو در اولین دوره برای پخش در ماه مبارک رمضان تولید شد. آن زمان دولت آقای احمدی نژاد رخت بسته و می رفتند و دولت روحانی چمدان به دست می آمدند، ما دیدیم که کسی حواسش نیست گفتیم بگذارید یک برنامه جدید روی آنتن ببریم.

- ایرنا: این طرح قبلا جایی اجرا نشده بود، مثلا در فرهنگسرای ارسباران؟

- رفیع: به این شکل خیر، پیش از این باب شد بود که در برنامه های طنز ادبی چند نفر رو به روی دوربین قرار می گرفتند و شعر می خواندند. همین طور در برنامه هایی که در فرهنگسرا برگزار می شد نیز شعرا پشت میکروفن حاضر می شدند و شعر از پیش سروده را می خواندند. در بهار 92 زمانی که قرار شد ما یک برنامه جنگ ادبی را به روی آنتن ببریم من به تمام این موضوعات فکر کردم. خیلی از کلیشه های نخ نما در اینگونه برنامه ها را کنار گذاشتم و با توجه به اینکه یک رسانه، تنوع برنامه می خواهد و نه کارهای تکراری، سعی کردم برای یک برنامه ادبی جدید طرح نو و دست نخورده ای بریزم.

- ایرنا: چرا اسم این برنامه را «قند پهلو» گذاشتید؟

- رفیع: در آن دوران جلسه ای با قائم مقام شبکه داشتیم و طرح هایمان را ارائه کردیم، ایشان گفتند قند پهلو اسم خوبی است ما هم گفتیم بزن قدش که پیشنهاد خوب از هر کسی می شود پذیرفت. آن روز را خوب به یاد دارم. عجب روزی بود.

- ایرنا: مگر آن روز چه اتفاقی افتاد که در ذهنتان خاطره ای ساخته است؟

- رفیع: بعد از جلسه با مدیران با امیر قمیشی و چند دوست دیگر به یک کافی شاپ در نزدیکی سازمان صدا و سیما رفتیم. اسم کافی شاپ را نمی گویم که تبلیغ نشود البته اگر پولی بدهد تبلیغ هم خواهم کرد.(می خندد) آخر این روزها همه زده اند در کار تبلیغ، در یک ساعت تمام طرح ها و ایده هایم را روی کاغذ پاکت های سیگار نوشتیم، البته من که سیگاری نیستم اما پنجاه درصد افرادی که سر آن میز در کنار من نشسته بودند سیگاری بودند.

- ایرنا: آیتم ها را هم در همان جلسه طراحی کردید؟

- رفیع: آیتم ها طراحی شد اما بگذارید اعتراف کنم که تا شب اول خودمان هم نمی دانستیم چه اتفاقی قرار است بیفتد و چطور باید جلو برویم. خیلی از موارد را من هنگام برداشت صحنه، نهایی می کردم مانند آیتم «عکس و مکث».

- ایرنا: یک ستون در مجله گل آقا با این نام چاپ می شد. این اسم را با توجه به آن ستون انتخاب کردید؟

- رفیع: بله، یک روز من به مرحوم صابری پیشنهاد دادم که ستونی با این نام داشته باشیم تا بتوانیم با برخی روحانیون شوخی کنیم و زنده یاد صابری از این اسم خیلی خوشش آمد و از آن پس، عکس و مکث در گل آقا چاپ می شد. این اسم در ذهن من ماند و در قند پهلو از آن استفاده کردم اما خب خیلی از آیتم ها بنا به موضوعات روز طراحی می شد برای مثال به یاد دارم دوره هدفمندی یارانه ها بود و من هم با اشاره به این موضوع نام یک آیتم را گذاشتم «هدفمندی شاعرانه ها». من دوست داشتم حتی نام آیتم ها را با معضلات جامعه گره بزنم. آن روزها در قند پهلو همه چیز حتی در پشت صحنه، بداهه جلو می رفت اما واقعا درباره همه چیز فکر می شد.

- ایرنا: هدف اصلی تولید برنامه ای چون قند پهلو چه بود؟

- رفیع: مهم ترین هدف قند پهلو این بود که اشعار طنز را از جای دنج کتاب ها و محافل شعرخوانی بیرون کشید و به خانه مردم برد. به نوعی باید گفت گره زد زلف شعر طنز را با توده مردم. مردم ایران مسابقه های تلویزیونی را دوست دارند، شوخ طبع هستند همچنین طرفدار اشعاری هستند که از معضلات جامعه بگوید. قند پهلو از همین شاخصه ها استفاده کرد و شعرخوانی به صورت بداهه را میهمان خانه های ایرانی ها کرد.

- ایرنا: آیا پیش از تولید و یا حتی در طول تولید قند پهلو، برای این برنامه چارچوب هایی تعیین شد؟

- رفیع: بالاخره باید توجه داشت نجارهایی هستند که این چارچوب ها را طراحی می کنند و می سازند و این نجارها همه جا هستند. بودن این نجارها بد هم نیست می توان نقاط مثبت این چارچوب سازیهایشان را هم دید. باید بگویم اولین نجار این برنامه، خودم بودم و چارچوب ها را خود بنده حقیر گذاشتم که استادی بیش نیستم. (می خندد) کسی از دوستان بود که خودش را اینگونه معرفی می کرد.

- ایرنا: برایمان مثالی درباره چارچوب هایی که برای قند پهلو گذاشته اید می زنید؟

- رفیع: برای مثال در یکی از قسمتها شاعری شعری خواند که در آن شعر از اسم «خر» استفاده شده بود. او تا نام خر را آورد من ضبط را نگه داشتم و کات دادم گفتم آوردن اسم خر برای خنداندن مخاطب، راحت ترین کار ممکن در سرودن شعر است وهر کس بشنود می خندد همچنین باید دقت داشت که ما برای رسانه ای مانند تلویزیون شعر سرایی و شعرخوانی می کنیم نه در جمع شاعران در یک فرهنگسرا، پس بهتر است این کلمه را حذف کنی و کلمه ای دیگری را جایگزین کنی. مهم ترین شاخصه ای که باید در قند پهلو رعایت می شد ارزش های ادبی اشعار بود اما رویکرد اصلی با خنداندن مردم نبود بلکه تبسم آفرینی بود حالا اگر هم کسی از مخاطبان قند پهلو هنگام شعرخوانی قهقهه زد مشکل خودش است ما که خوشحال می شویم.

- ایرنا: شرکت کننده ها چطور انتخاب می شدند؟

- رفیع: به سختی، به یاد دارم زمانی که من به مدیر شبکه آموزش گفتم می توانم شاعرانی را در این برنامه دعوت کنم که به صورت بداهه مقابل دوربین شعرخوانی کنند مدیر شبکه با تعجب و نگاهی که نشان می داد باور ندارد چنین اتفاقی بیفتد گفت این که عالیه، من هم گفتم جای حافظ و سعدی خالیه. (می خندد) اما جدا از شوخی باید گفت که در حقیقت ما در دوره اول خیلی سخت این شرکت کننده ها را به برنامه دعوت می کردیم. تیم قند پهلو مبنا را بر رفاقتها گذاشت چون هر کسی قبول نمی کرد که در یک مسابقه تلویزیونی با شاعری دیگر آن هم به صورت بداهه رقابت کند.

- ایرنا: چرا، به خود و توانایی هایشان اعتماد نداشتند؟

- رفیع: شاعران طنزپرداز سالها بود که در کنج خانه می نشستند و آنقدر یک شعررا خط می زدند و می نوشتند تا در آخر یک الماس به دست می آوردند و همان الماس تراشیده را برای چاپ در اختیار جراید می گذاشتند و یا در کتاب چاپ می کردند. حالا ما به این گروه می خواستیم پیشنهاد دهیم که آقایی که همه تو را به نام شاعر می شناسند بیا و مقابل دوربین با سایر شعرا رقابت کن تا داورها به تو امتیاز دهند خب قبول کنید کار سختی بود. کسی قبول نمی کرد تا اینکه بالاخره رفتم سراغ طنز پردازانی که از سالها پیش من را می شناختند. 25 نفر از شاعران را دعوت کردم تا در یک جلسه من را همراهی کنند و گفتم قرار است چنین برنامه ای بسازیم و ریسک هم دارد. گفتم آبروی من جلوی دوربین است شما هم همت کنید. قبول داشتم و می دانستم خیلی کار سختی است.

- ایرنا: آیا در طول تصویربرداری، شاعری عنوان کرد که نمی خواهد رقابت را ادامه دهد؟

- رفیع: تا دلتان بخواهد. تعدادشان بسیار زیاد بود، دوستی داشتم که در یک مجله پر تیراژ ستون شعر طنز داشت و صاحب سبک بود اما روز تصویربرداری یک بار قبل اینکه وارد استودیو شوم، یک بار زمانی که می خواستم به اتاق گریم بروم و یک بار دقیقا زمانی که می خواستم گریم شوم گفت بگذار من بروم. من هم نگذاشتم. (می خندد) اوایل خیلی از این موضوعات پیش می آمد اما ساخت دوره های بعدی راحت تر بود.

- ایرنا: پنج سال است که قندپهلو به صورت دوره ای و مناسبتی روی آنتن می رود و حالا به مناسبت شب یلدا باز قند پهلو مهمان خانه ها خواهد شد. آیا مخاطب تغییراتی قندپهلوی جدید خواهد دید؟

- رفیع: بگذارید قمیشی به این سوال جواب دهد.

- امیر قمیشی: آقای کجوری مدیر گروه مهارتهای تخصصی و عمومی شبکه آموزش که از ابتدای تاسیس این شبکه در جریان طراحی قندپهلو بودند اعتقاد داشتند که در دوره جدید قند پهلو باید متفاوت تر از سری قبلی که دو سال پیش روی آنتن رفت ساخته شود. بعد از صحبت ها و جلسه ها قرار شد این مسابقه ادبی تبدیل شود به یک «سفرنامه شو» که جُنگ ادبی هم دارد. ما در دوره های قبلی قندپهلو شاعرانی از کشورهای دیگر داشتیم که اتفاقا بارها برنده این مسابقه هم شدند، برای مثال مدتها پیش شاعری تاجیکی برنده مسابقه قندپهلو شده بود و قرار بود که این بار به کشورهایی مانند تاجیکستان برویم و شاعران این کشورها را به برنامه دعوت کنیم. همه کارها انجام شد اما تغییر ناگهانی نرخ ارز و کاهش پروازهای تهران - دوشنبه و برخی مسائل دیگر باعث تغییر روند برنامه شد.

- ایرنا: تحریم ها بر قند پهلو هم تاثیرگذار بود؟

- کجوری: تاثیر چند پهلو داشت.

- قمیشی: دقیقا تاثیرگذار بود. جدا از بحث بودجه، ما مشکلاتی مانند ارز و پرواز هوایی داشتیم.

- ایرنا: در قند پهلویی که شب یلدا خواهیم دید به عوامل تیم تولید کسی افرد جدیدی اضافه شده است؟

- قمیشی: بله، سیاوش صفاریان پور در جمع ماست و به عنوان مشاور، من را همراهی می کند.

- ایرنا: مخاطب تغییری در استودیو و طراحی صحنه خواهد دید؟

- کجوری: مخاطب شاهد تغییرات جالبی خواهد بود.

- قمیشی: طراحی صحنه ما همیشه با موضوعات روز و معضلات مردم جلو رفت. زمانی که هر بشکه نفت 110 دلار بود ما یک بشکه نفت گذاشتیم درست وسط استودیو.

- رفیع: ای کاش می توانستیم آن بشکه نفت 110 دلاری را به جای استودیو ببریم سر سفره مردم.

- قمیشی: امروز پیت نفت هم نمی توانیم ببریم وسط استودیو، اما قرار است استودیو را ببریم در دل یک کارخانه.

- ایرنا: یعنی محل ضبط سری جدید قند پهلو یک کارخانه است؟

- کجوری: بله، آنها که ظریف بین باشند کاملا چرایی این موضوع را درک خواهند کرد.

- قمیشی: قرار نیست ما داد بزنیم و مشکلات را بگوییم. مخاطب قندپهلو باهوش است و با یک نگاه خواهد فهمید که دلیل این کار چیست. بگذارید همین جا بگویم تنها مدیری که واقعا با عوامل یک تیم سازنده به خوبی همراه بود و کار کرد، آقای کجوری بود.

- ایرنا: یعنی تا قبل از حضور وی، عوامل سازنده برای مدیران کار می کردند؟

- قمیشی: به این وضوح نمیخواستم این موضوع را بیان کنم. (می خندد)

- رفیع: البته آقای کجوری یک خوبی دیگری هم دارد و آن این است که در نسخه پیچی مهارت دارد و به سرعت نسخه کسی را می پیچد. فکر بد نکنید، ایشان پزشک هستند و در نسخه پیچی متبحر.

- کجوری: جدا از شوخ طبعی دوستان باید گفت برنامه قندپهلو در دوره های قبل واقعا خوب کار کرده است اما به مرور زمان امکان داشت به دلیل حضور شرکت کننده ها برنامه به سمت تکرار برود. یکی از دلایلش این بود که ما در ایران مگر چند شاعر طنز پرداز داشتیم که بخواهیم شرکت کننده های تکراری دعوت نکنیم. به همین خاطر همیشه سعی بر این بوده که قند پهلو به عنوان یک چاشنی در بزنگاه به روی آنتن بیاید و این مناسبتی بودن خیلی به دیده شدن این برنامه کمک کرده است.

- ایرنا: این بزنگاه را چه کسی تشخیص می دهد؟

- کجوری: ما در تلویزیون دوره های مناسبتی داریم و همین دوره ها بزنگاه قند پهلو است چون می تواند با موضوعات روز جلو برود. ایام نوروز، دهه فجر و ماه مبارک رمضان زمان هایی است که برای قند پهلو تعیین شده است اما امسال سیاست شبکه بر این است که شب یلدا و به بهانه قرار گرفتن در آستانه دهه فجر به صورت هفتگی این برنامه ساخته شود و روی آنتن برود.

- قمیشی: کل بودجه قند پهلو اندازه دکور یک برنامه طنز تلویزیون نیست. فقط دکور نه سایر موضوعات.

- ایرنا: کمی شفاف تر صحبت کنید بودجه قند پهلو در دوره های متفاوتی که روی آنتن رفته، حدودا چقدر بوده است؟

- قمیشی: با مبلغی کمتر از دویست میلیون تومان شروع شد اما با افزایش نرخ تورم همیشه کاهش پیدا کرد.

- ایرنا: با این بودجه برنامه سازی با این سطح کیفیت، کار سختی است پس چرا شما به عنوان یک برنامه ساز هنوز تصمیم دارید قند پهلو را بسازید؟

- قمیشی: به دلیل احساس مسئولیت. قطعا هیچ برنامه سازی قبول نمی کرد برنامه ای بسازد که دیده شود اما بودجه برنامه اش هر دوره کمتر شود. آقای کجوری اصرار داشت که قند پهلو با بودجه به روز ساخته شود اما موفق نشد.

- کجوری: پارسال تصمیم داشتیم برنامه چند پهلو را به جای قند پهلو را با یک سری تغییرات به روی آنتن ببریم اما نظر مدیر شبکه بود که قند پهلو شناخته شده است و نباید تغییراتی در نام این برنامه داد ولی شاید یک روز با همین تیم، «چند پهلو» را بسازیم. در دوره جدید قند پهلو به موضوعاتی چون افزایش نرخ دلار، کارت سوخت، قیمت بنزین، افزایش قیمت ماشین و هر چیزی که امروز ایرانی ها با آن دست و پنجه نرم می کنند خواهد پرداخت. تغییرات زیادی در آیتم های ثابت برنامه نخواهیم داشت اما شاید آیتم هایی به این برنامه اضافه کنیم. باید قبول کرد که برنامه سازی به سبک قند پهلو خیلی سخت است.

- رفیع: خیلی سخت. کافی است با قشری شوخی کنی، فردا صبح خورشید نتابیده سیل شکایات حواله برنامه ساز و تیم سازنده خواهد شد.

- ایرنا: خب اینگونه که نمی شود برنامه جنگ ادبی ساخت؟

- کجوری: دقیقا، حالا که ما امروز با رسانه دولت «ایرنا» به گفت‌وگو نشستیم بگذارید این اتفاق را غنیمت بشماریم و از همین تریبون به دولتی های عزیز بگوییم کمی با قند پهلوها مهربان تر باشند و اجازه دهند تیم سازنده این برنامه با افراد حقوقی دولتی نیز شوخی کنند. اگر سازمان صدا و سیما و ارگان های دولتی به ما اجازه بدهند با آنها شوخی کنیم برنامه به شدت دیدنی تر می شود.

- رفیع: شوخی کردن با دولتی ها خیلی سخت است. باید دست به دست هم بدهیم تا یک برنامه تلویزیونی شبیه به مجله گل آقا روی آنتن ببریم و حتی قوی تر.

- ایرنا: و در آخر؟

- قمیشی: در دوره جدید، رقابت شاعران، استانی است، یعنی در هر قسمت چهار شاعر از استانهای ایران با هم رقابت خواهند کرد. یکی از بخش هایی که به قند پهلو اضافه شده است «زرویی خوانی» است. زنده یاد زرویی از شاعران طنزپرداز کشورمان در یک دوره، داور برنامه قند پهلو بود.

- رفیع: در آخر اینکه من مقابل دوربین نرفتم من را هُل دادند مقابل دوربین.

- کجوری: در آخر شاعرانی که فکر می کنند توانایی حضور در این برنامه را دارند می توانند از طریق پیامک و فضای مجازی خود را به ما معرفی کنند تا به عنوان شرکت کننده از آنها تست گرفته شود و به برنامه دعوت شوند./خاطره علی نسب