فضا‌های تیره و تاری که اصولا هم ترسناک‌ترین اتفاقات‌شان در دل شب یا خانه‌های قدیمی و ویرانه شکل می‌گیرد. در زندان‌ها، فضا‌های بسته و اصولا هر جای دیگری که بتواند رعب و وحشت را به مخاطب تزریق کند... ممکن است شما دوستش نداشته باشید، اما هستند مخاطبانی که بدجور تعقیبش می‌کنند و دوست دارند میخکوب پرده سینما یا صفحه تلویزیون‌شان در خانه شوند. اصلا به تصور خیلی‌ها بلرزند و از ترس‌شان لذت هم ببرند.

ژانر وحشت در سینمای جهان برای خودش جایگاه تثبیت شده‌ای دارد و مانند دیگر ژانر‌ها در سینما می‌فروشد و حتی با فیلم‌های دیگر هم رقابت‌های نزدیکی را از سر می‌گذراند. در ایران، اما هرگز نتوانسته در سطح جهانی فعال باشد و به‌طور مداوم شاهد ساخته‌های ایرانی وحشت‌آور باشیم.

طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی شده برای ساخت فیلم‌های ژانر وحشت تا مخاطبان آن را در سینمای ایران به‌رسمیت بشناسند. حالا هم اعلام شده یکی از این ژانر وحشت‌ها با نام «آن شب» به‌تازگی پروانه نمایش خود را دریافت کرده است، فیلمی به تهیه‌کنندگی محمد درمنش و کارگردانی کوروش آهاری که در جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر رونمایی شد. در این فیلم شهاب حسینی هم بازی کرده و به نظر می‌رسد از محصولات کمپانی فیلمسازی‌ای باشد که این کارگردان در کشور آمریکا راه‌اندازی کرد.

فیلم «آن شب» داستان یک زوج ایرانی ساکن آمریکا را روایت می‌کند که در هتلی محبوس شده در حالی‌که نیرو‌های بیگانه‌ای آن‌ها را وادار می‌کنند تا با راز‌هایی که از هم پنهان کرده‌اند روبه‌رو شوند و لحظه‌هایی دلهره‌آور را برای مخاطب رقم می‌زنند. این معمایی ترسناک احتمالا بتواند مخاطبان ایرانی‌ای را که چندان هم فیلم ترسناک دوست ندارند، سر ذوق بیاورد و نشان‌شان دهد ترس در سینما هم می‌تواند تجربه جذابی باشد.

ماجرای ترسناک‌های ایرانی

پیش از این هم بار‌ها ژانر وحشت در ایران تجربه شده است، هر چه باشد یکی از ریشه‌دارترین و قدیمی‌ترین گونه‌های سینمایی جهان است که از سال ۱۸۹۶ با ساخت فیلم قصر شیطان ژرژ مه‌لیس، پدر سینمای داستانگو در فرانسه کار خود را آغاز کرده و هنوز هم کلی هوادار دارد.

در ایران قبل از پیروزی انقلاب هم در برخی ساخته‌های ساموئل خاچیکیان رد سینمای وحشت دیده شده و بعد از انقلاب هم تا مدت طولانی این ژانر فراموش شد تا این‌که داریوش فرهنگ اولین فیلم بلند سینمایی‌اش، «طلسم» را سال ۶۵ ساخت. «شب بیست و نهم» اثر حمید رخشانی که در اواخر دهه ۶۰ ساخته شد، به عقیده بسیاری از منتقدان یکی از بهترین فیلم‌های سینمای ایران است که در ژانر وحشت ساخته شده و تمام عناصری که فیلم را ترسناک کرده‌اند، ایرانی هستند؛ از شبح و آل گرفته تا روابط سنتی بین آدم‌ها.

دهه ۸۰ را می‌توان دهه طلایی ژانر وحشت در سینمای ایران دانست. ابتدای این دهه فیلم «اثیری» به کارگردانی محمدعلی سجادی ساخته شد؛ فیلمی که با اغماض خوب بود و استقبال خوبی هم از آن شد، ولی «خوابگاه دختران» ساخته محمدحسین لطیفی یکی از اولین تلاش‌های سینمای ما برای ترساندن تماشاگر بود. فروش خوب این فیلم در آن زمان نشان داد مخاطب ایرانی حاضر است از فیلم‌های ژانر وحشت استقبال کند و در گیشه به آن‌ها روی خوش نشان دهد. از این رو بود که بعدتر در همین دهه «پارک‌وی» اثر فریدون جیرانی، «خواب لیلا» ساخته مهرداد میرفلاح، «آل» کاری از بهرام بهرامیان و «اقلیما» به کارگردانی محمدمهدی عسکرپور در این ژانر ساخته شدند.

از آن شب تا «روایت ناپدید شدن مریم» / ترسناک‌ترین‌های سینمای ایران را بشناسید

سال ۸۸، سه فیلم «حریم» ساخته سید رضا خطیبی سرابی، «کلبه» کار جواد افشار و «پستچی سه بار در نمی‌زند» به کارگردانی حسن فتحی اکران شدند که می‌توان آن‌ها را متعلق به سینمای وحشت دانست. در میان این فیلم‌ها، کلبه، فیلم قابل اعتنایی نبود، اما «حریم» و «پستچی سه بار در نمی‌زند»، هر دو نشان از پیشرفت کارگردان‌های ایرانی در مواجهه با ژانر وحشت داشتند.

در میان ترسناک‌های دهه ۹۰ «ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری یکی از فیلم‌هایی است که توانست حسابی مخاطبان را سر شوق بیاورد. «روایت ناپدید شدن مریم» ساخته محمدرضا لطفی و «چرک نویس» به کارگردانی علی جناب هم تا حدودی توجه‌ها را به خود جلب کردند، اما حالا که در سال پایانی دهه ۹۰ هستیم، می‌توانیم بگوییم روند موفقیت‌آمیز دهه ۸۰ در سینمای وحشت ادامه پیدا نکرده و در این دهه تازه سینمای ما در ترساندن مخاطب دستش خالی بوده است.

حالا چرا ترس؟

شاید که نه... حتما خیلی‌ها سوالشان این است چرا اصلا باید پای این فیلم‌ها نشست و ترسید، اما سلیقه‌های مختلفی در جهان وجود دارد. یک عده هم فیلم‌های ترسناک دوست دارند و از تماشای‌شان لذت می‌برند.

این دسته از آثار شاید برای برخی شبیه یک جور واکسن باشد، همان‌طور که واکسن، ویروس ضعیف شده را وارد بدن کرده و در مواجهه با ویروس کامل، قوی‌ترش می‌کند، برخی هم با تجربه ترس‌های سینمایی مشابه چنین چیزی را تجربه می‌کنند و از قضا از این تجربه خودشان بدجور هم راضی‌اند! از قضا معدود فیلم‌های ترسناک ایرانی هم که از ساخت و روایت خوبی برخوردار بودند به‌خصوص در دهه ۸۰ توانستند مخاطب داشته باشند.

حالا هم که شاهد تغییر ذائقه مردم هستیم و می‌بینیم تماشای فیلم‌های جدی در سینمای کشورمان طی یک سال گذشته از آثار طنز پیشی گرفته‌اند، چرا ژانر وحشت را جدی نگیریم و نرویم سراغ سینمایی که می‌تواند مخاطبان ایرانی را با ژانر وحشت ایرانی مقابل پرده سینما مواجه کند.