نصف جهان: انقلاب تابستانی هم زمان با طلوع خورشید در نخستین روز تابستان در میان ستون‌های چارتاقی نیاسر کاشان رویت شد.

روز اول تیرماه قطب شمال بیش از هر زمان دیگر (به اندازه ۲۳ ٫ ۵ درجه) به سوی خورشید متمایل است و نور خورشید فقط به برخی از سرزمین‌های نیمکره شمالی عمود می‌تابد که به همین دلیل این روز طولانی‌ترین روز در نیمکره شمالی بوده و به آن انقلاب تابستانی می‌گویند.

حرکت روزانه خورشید در آسمان نیز در این هنگام به بالاترین خط سیر خود می‌رسد که بیش از دیگر روز‌های سال به قطب آسمانی نزدیک شده و در نتیجه بلندترین روز سال و کوتاه‌ترین شب سال را پدید می‌آورد.

در این روز و در لحظه ظهر، زاویه میان خورشید و افق جنوبی بیشتر از هر روز دیگر است و آفتاب در این روز به کمال و اوج سالانه خود می‌رسد.

چارتاقی شهر نیاسر به عنوان بنایی باستانی، آیینی، تقویمی و نجومی شناخته می‌شود که شروع انقلاب تابستانی و پیدایش تولد خورشید و نیز آغاز انقلاب زمستانی در روز‌های نخست ماه‌های تیر و دی به خوبی از میان ستون‌های این مکان تاریخی رصد می‌شود.

بنای باستانی چارتاقی جزو کهن‌ترین و بزرگترین نمونه‌های چارتاقی باقیمانده ایران و یکی از سالم‌ترین بنا‌های تقویمی کشور بشمار می‌رودکه قدمت آن مربوط به اواخر دوره اشکانی یا اوایل دوره ساسانی است.

بنای چارتاقی نیاسر در سال ۱۳۱۷ با شماره ۳۱۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

شهر نیاسر در ۲۵ کیلومتری شهر کاشان قرار دارد.