فردا شنبه ۳۰ مرداد ماه ۱۴۰۰ آغاز بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم به نام کابینه وفاق ملی است. از شنبه مجلس جلساتی دو یا سه شیفته برای بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی آغاز می‌کند.

اما رای اعتماد چیست و در مجلس چه فرآیند‌هایی را طی می‌کند که در ادامه این گزارش به آن می‌پردازیم.

رای اعتماد به چه معناست؟

طبق اصل ۱۳۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس جمهور موظف است وزیران پیشنهادی کابینه‌اش را برای گرفتن رای اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی کند؛ بنابراین لزوم شروع فعالیت یک وزیر منوط به تایید از جانب رئیس‌جمهور و مجلس شورای اسلامی است.

رأی اعتماد رایی است که نمایندگان مجلس به دولتی که مایلند بر سر کار بیاید در ابتدای تعیین دولت و پس از تقدیم برنامهٔ خود یا پس از استیضاح می‌دهند. رای اعتماد اصطلاحی است پارلمانی، به معنای رایی که اعتماد بر کسی داشتن را تأکید و استوار سازد. رایی که نمایندگان مجلس یا دو مجلس به دولتی که برنامه و اعمال او را تأیید کنند، دهند.

اصطلاح «رای اعتماد» معمولا در مجلس شورای اسلامی به کار گرفته می‌شود و به معنای تاکید و استوار ساختن رای یک نماینده به وزیر پیشنهادی دولت در صحن علنی مجلس است. البته گاهی وزیری در دوران ۴ ساله دولت بنا بر دلایلی استیضاح و عزل می‌شود، لذا رئیس جمهور موظف است در آن زمان نیز یک وزیر دیگر به مجلس معرفی کند و بار دیگر مراحل رای اعتماد درباره وی طی خواهد شد.

روند دادن رای اعتماد در مجل چگونه است؟

طبق ماده ۱۸۸ آئین‌نامه داخلی مجلس، رئیس جمهور ظرف مدت دو هفته پس از انجام مراسم تحلیف و یا بعد از استعفا یا سقوط دولت، کتبا اسامی وزرای پیشنهادی را به همراه شرح حال هر یک از وزیران و برنامه دولت تقدیم مجلس می‌کند و رئیس مجلس هم مکلف است در اولین فرصت در جلسه علنی وصول معرفی نامه وزیران را اعلام و پس از قرائت دستور تکثیر آن را صادر کند.

براساس آیین‌نامه داخلی مجلس بعد از اعلام وصول، نمایندگان یک هفته فرصت دارند تا سوابق و برنامه‌های وزرای پیشنهادی را بررسی کنند و بعد از این زمان مشخص مجلس به صورت اختصاصی رای اعتماد را در دستور کار خود قرار می‌دهد. معمولاً زمان ارائه رای اعتماد به وزرای پیشنهادی در صحن علنی مجلس چندین روز به طول می‌انجامد.

سیدنظام الدین موسوی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس درباره جزئیات برگزاری جلسات رای اعتماد گفته است: سه شنبه، ۲۶ مردادماه آخرین جلسات کمیسیون‌های تخصصی با حضور وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم جهت بررسی برنامه‌های آن‌ها برگزار شد. همه ۱۹ وزیر پیشنهادی دولت به تمامی کمیسیون‌های مجلس دعوت شدند و مجموعا ۲۷۰ جلسه در کمیسیون‌های مجلس برگزار شد.

موسوی ادامه می‌دهد: از ساعت ۸ صبح روز شنبه (۳۰ مردادماه) جلسه علنی مجلس برگزار و نمایندگان وارد بررسی خط مشی دولت و صلاحیت و برنامه وزرای پیشنهادی خواهند شد. جلسات رأی اعتماد به صورت دو شیفت خواهد بود و نطق میان دستور نیز نخواهیم داشت، ضمن اینکه پیش بینی ما این است که بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی تا روز سه شنبه ادامه یابد.

این نماینده مردم در مجلس یازدهم در ادامه با اشاره به ماده ۲۰۴ آیین نامه داخلی مجلس درباره روند بررسی صلاحیت وزرا، یادآور شد: شروع جلسه با تشریح برنامه و خط مشی دولت و دفاع رئیس جمهور از ترکیب کلی هیأت وزیران پیشنهادی خواهد بود که از وی برای حضور در این جلسه دعوت به عمل آمده است، همچنین وی به همراه نمایندگانی که تعیین کرده است می‌تواند به مدت دو ساعت و نیم از دولت خود دفاع کند. بعد از نطق اولیه رئیس مجلس، رئیس جمهور برنامه کلی دولت و خط مشی آن را تشریح کرده و از کابینه پیشنهادی خود دفاع می‌کند.

موسوی اضافه کرد: سپس ۵ نفر نماینده موافق و ۵ نفر نماینده مخالف، هر کدام به مدت ۱۵ دقیقه راجع به این ترکیب صحبت خواهند کرد و در ادامه رئیس جمهور و یا نماینده تعیین شده از سوی وی می‌تواند به سوالات نمایندگان پاسخ دهد.

وی افزود: بعد از آن نیز، مجلس وارد دستور بررسی برنامه‌های وزرای پیشنهادی به ترتیب حروف الفبا خواهد شد که البته در وهله اول سخنگوی کمیسیون‌های گزارشی از برنامه‌های مطرح شده از سوی وزرای پیشنهادی مربوط به کمیسیون خود ارائه می‌کنند و بعد از آن نیز دو نماینده مخالف و دو نماینده موافق برای هر وزیر صحبت خواهند کرد که هر کدام ۱۵ دقیقه فرصت دارند و در نهایت نیز وزیر پیشنهادی مربوطه یا رئیس جمهور فرصت دارد تا از برنامه‌ها و صلاحیت وزیر دفاع کنند.

سه شنبه رای اعتماد برگزار خواهد شد

حسینعلی حاجی دلیگانی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی درباره جزئیات جلسات رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی کابینه دولت سیزدهم اظهار کرد: برنامه رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم از صبح شنبه شروع می‌شود. 

این نماینده مجلس یازدهم خاطر نشان کرد: با اعلام دستور جلسه حجت الاسلام رئیسی، رئیس جمهور در مجلس حاضر می‌شود و به بیان برنامه‌های کلی برای اداره کشور می‌پردازد و همچنین راجع به تک تک وزرا معرفی انجام می‌دهد.

حاجی دلیگانی ادامه داد: بعد از آن با توجه به زمان ثبت نام و قرعه کشی که از سوی نمایندگان صورت می‌گیرد ۵ نفر از نمایندگان به عنوان مخالف و ۵ نفر دیگر به عنوان مخالف به ایراد سخنرانی می‌پردازند و البته هر کدام از این نمایندگان می‌توانند وقتشان را به دیگری هم اعطا کنند.

حاجی دلیگانی خاطر نشان کرد: بعد از آن برای تک تک ۱۹ وزیر بر اساس حروف الفبا دو مخالف و دو موافق بعد از قرائت گزارش تخصصی کمیسیون‌ها در صحن سخنرانی خواهند کرد. این موافقین و مخالفین (هر یک نفر) نیز می‌تواند بخشی از وقت خود را به نماینده دیگری بدهد.

این نماینده مجلس یازدهم افزود: هر وزیر هم نیم ساعت وقت دارد که از برنامه‌های خودش دفاع کند و بعد از آن از وقت باقیمانده رئیس جمهور می‌تواند به دفاع دوباره از وزرای پیشنهادی خودش بپردازد.

عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی ادامه داد: بعد از آن رای گیری ۱۹ وزیر یک‌جا انجام می‌شود و جلسه رای اعتماد به وزرای دولت سیزدهم سه شنبه هفته بعد ۲ شهریور برگزار می‌شود.

حاجی دلیگانی با اشاره به اینکه برای برگزاری رای اعتماد ۴۰ ساعت زمان نیاز داریم افزود: اگر روزی دو جلسه هم در مجلس برگزار شود و ۷ تا ۸ ساعت جلسه داشته باشیم جلسه رای اعتماد سه شنبه برگزار خواهد شد. ممکن است چند وزیر نتوانند رای اعتماد بگیرند و ممکن است که بیشتر این وزرا رای اعتماد بگیرند. البته پیش بینی من این است که حدود یک پنجم وزرا احتمالا رای اعتماد نگیرند.

حال باید منتظر این ۴ روز سرنوشت ساز برای وزاری پیشنهادی دولت سیزدهم ماند و دید که ۲۹۰ نماینده مردم در بهارستان بر سر کدام وزرا به توافق می‌رسند و بر سر کدام یک به توافق نخواهند رسید و رای عدم اعتماد خواهند داد.