دریا قدرتی پور: زمین های لَبالب از آب برای کشت برنج، نمایی است که از صدها سال پیش تاکنون در شهرهای شمالی اصفهان باقی مانده است. شالیزارهایی که با وجود خشکسالی های پی در پی و نبود آب، همچنان بخشی از آنها پابرجا مانده و میراثی را حفظ کرده اند که کشت برنج در اصفهان را به رنجی عظیم تبدیل کرده است.

گرچه از یک دهه پیش که تبر خشکسالی شروع به ریشه کنی شالیزارهای اصفهان کرد و از 20 هزار هکتار شالیزار اصفهان تنها هزار و 500 هکتار باقی ماند اما همچنان کشاورزان و شالیکاران اصفهانی ترجیح می دهند که با وجود کم آبی برنج بکارند. مساله ای که به افت سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن چاه ها و پیشروی آب های شور دامن زده است. داستانی که اگر ادامه پیدا کند چیزی جز بیابانی شدن بیشتر اصفهان در پی نخواهد داشت.

جدی شدن تغییر اقلیم اصفهان و پیشروی بیابانزایی در این استان و استان های دیگر، وزارت جهاد کشاورزی را بر آن داشت که در برخی از استان ها از جمله اصفهان برنج کاری را ممنوع کند. اتفاقی که در سال 1395 افتاد؛ زمانی که اصفهان تا این حد دچار تنش آبی نشده بود.

اما از خرداد سال 1395 تا اکنون که وزارت جهاد کشاورزی به واسطه بحران خشکسالی و کم آبی کشت برنج در اصفهان و حوضه زاینده رود را ممنوع کرده است به دلیل نبود قوانین بازدارنده و قهری برای عدم کشت برنج در اصفهان همچنان شالیکاران اقدام به کشت این محصول می کنند.

بماند که در سوی دیگر قضیه هم باید حق را به کشاورزانی داد که معاششان در گرو کشت برنج است، قشری که سالیان سال است در زمین هایی که متعلق به خودشان بوده برنج می کاشته اند و حالا نمی توان با دست خالی و بدون توجیه مناسب در مقابلشان ایستاد و کشتی که سود خوبی عایدشان می کند را از آن ها گرفت.در نتیجه تا زمانی که خط مشی مشخصی برای تغییر الگوی کشت نباشد یا مشوق ها نصف و نیمه و کارآمد نباشد نمی توان آنها را ترغیب کرد که به کشتی غیر از برنج بپردازند.

کارشناسان، علت اصلی کاشت برنج توسط کشاورزان و پافشاری آنها روی این کشت آب بر را نماندن آن روی دست کشاورز می دانند؛ چرا که کشت های جایگزین مناسب که کشاروز اطمینان خاطر از فروش تضمینی آن داشته باشد هنوز به کشاورزان اصفهانی توصیه نشده و اگر هم راهکاری در این زمینه بوده به تنبیه آنها با ندادن کود شیمیایی و یا حقابه منحصر شده است.

پس در نتیجه امروز اگر به کشاورز می گوییم شالی نکارد و کشاورز تمایل به کاشت شالی دارد بحث اقتصادی کشاورز مطرح است و باید به سمتی پیش برویم که خود مردم در نوع کشت بازنگری کنند و به سمت کشت هایی با آب کمتر و درآمد بیشتر بروند.

به تاکید محققان، برای اجرایی شدن الگوی کشت حمایت های دولت و اصلاح قانون ضروری است و تا زمانی که ضمانت های اجر ایی و حمایت های دولت در این بخش تامین نشود نمی توان انتظار داشت این تغییر الگو اجرایی شود.

آنچه بیشتر از همه شالیکاران را می رنجاند، نبود قوانین حمایتی است که در هیچ قالبی نمی گنجد؛ اینکه تنها به کشاورز توصیه شود از الگوی کشت مناسب تبعیت کند اما حمایتی از او نشود و زیرساخت های مناسب برایش فراهم نشود او نیز ترغیب به ترک برنجکاری نخواهد شد.

هم اکنون درآمد کشت برنج برای کشاورزان بسیار زیاد است؛ بنابراین از کشت برنج به شدت استقبال می‌کنند، به این معنی که از هرهکتار شالیزار چهار تن محصول برداشت می‌شود که 120 میلیون تومان درآمد برای کشاورزان دارد و همین امر موجب شده برنج کاران کشت خود را تغییر ندهند.

موضوعی که دبیر کل خانه کشاورز استان اصفهان هم بر آن صحه گذاشته و می گوید: کشاورزان تمایلی به تغییر کشت برنج ندارند.

به گفته محمد صادقی، کشت برنج در طول دو تا سه ماه برداشت می شودو با توجه به افزایش قیمت برنج کشاورزان تمایلی به تغییر این کشت ندارند. تغییر کشت برنج نیاز به تغییراتی در زمین های کشاورزی است که هزینه بر است.

آنطور که این کارشناس کشاورزی گفته: برای تغییر کشت از محصولات آب بر و برنج به دیگر محصولات، باید به کشاورزان آموزش‌هایی داده شود. کشاورزان چندین و چند سال به یک کشت می‌پرداختند. باید برای تغییر کشت دوره‌های آموزشی برای مراحل کاشت، داشت و برداشت و شرایط مختلف محصول بگذرانند. همچنین تجهیزات لازم برای آبیاری برای این تغییر کشت نیاز دارند.این تغییر کشت ممکن است برای کشاورزان در دوره‌های اول خسارت هایی به بار آورد. باید این تضمین از سوی دولت و جهاد کشاورزی به کشاورز داده شود و همچنین برای تامین تجهیزات آبیاری وام‌هایی به آنان اعطا شود.

در این بین با اینکه جهاد کشاورزی همواره سعی کرده با روش های گوناگون کشاورزان را به کشت های جایگزین ترغیب کند اما به نظر می رسد که این تدابیر آن قدر پررنگ نبوده که بتواند بازدارنده کشاورزان برای عدم کاشت برنج باشد.