از اوایل قرن بیستم با اعلام بسیاری از سازمان‌ها و گروه‌های مختلف مبنی بر این‌که برخی فیلم‌ها خارج از ارزش‌های دوران کودکی و نوجوانی برای مردم است، رده‌بندی سنی برای فیلم‌ها در نظر گرفته شد.

درست در همان زمانی که سازمان‌ها و گروه‌های مختلف اعلام کردند بسیاری از فیلم‌های تولیدی در هالیوود و کمپانی‌های فیلمسازی‌های مختلف خارج از ارزش‌هایی است که یک کودک یا نوجوان باید بیاموزد و ادامه این روند در پخش فیلم‌ها در سینما و تلویزیون باعث ترویج مسائل غیر اخلاقی و رشد ضد ارزش‌ها در اجتماع خواهد شد. بنابراین از همان سال‌ها در کشورهای صاحب صنعت سینما برای تمام فیلم‌ها رده‌بندی سنی مشخص کردند و دیگر هر فیلمی مخاطب خاص خود را می‌شناخت.

در ایران اما، به دلیل فضای اسلامی به ویژه پس از انقلاب ، همواره فیلم‌هایی تولید می‌شود که مطابق با دستورالعمل‌های دینی و ارزشی ماست و به همین دلیل مواردی مثل گفت‌وگوهای نامناسب، استفاده از کلمات و صحنه‌های نابه‌هنجار، خشونت و صحنه‌های خشن، استفاده از مواد مخدر و دارویی و... کمتر در آن دیده می‌شود. از این‌رو از سال‌ها پیش بخش‌های زیادی از موارد رده‌بندی سنی در دایره فیلم‌های تولید شده در کشور ما نمی‌گنجید، اما نباید این موضوع را هم نادیده گرفت که بعضی از فیلم‌های ما مناسب یک سری از گروه‌های سنی نبوده و نیستند.

به هر حال، تعیین رده سنی برای فیلم‌های سینمای ایران موضوعی است که هنوز آن‌چنان‌که باید جدی گرفته نمی‌شود و مثل یک موضوع تبلیغاتی، حاشیه‌ای و فرمالیته به آن نگاه می‌شود. حاشیه‌هایی که اتفاقا بیشتر به دیده شدن فیلم‌ها کمک می‌کند.

در دهه 70 تماشای «مصائب شیرین» علیرضا داوود‌نژاد مختص رده سنی بالای 18 سال اعلام شد، اما نه خانواده‌ها و نه سینماداران این محدودیت را جدی گرفتند یا چند سال پیش عبدالرضا کاهانی درباره فیلم «استراحت مطلق» اش نوشت «برای افراد زیر 16 سال توصیه نمی‌شود» که البته کسی موضوع را جدی نگرفت و اتفاقا فیلم خوب هم فروخت یا فیلم‌های دیگری مانند «لانتوری» و «من» که محدودیت‌های سنی اعلام شده اتفاقا بیشتر باعث تحریک نوجوانان برای دیدن فیلم‌ها شد و از سوی مراجع مربوط هم چندان جدی

گرفته نشد. بنابراین شاید بتوان گفت در سینمای ایران در قبال محدودیت‌های سنی، نظارتی وجود ندارد و این تعیین درجه سنی تنها در قالب توصیه مطرح می‌شود، اما پرسش‌های مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که دقیقا چه مواردی موجب این تعیین محدودیت‌ها می‌شود؟ این مساله چقدر سلیقه‌ای است و چقدر از قانون پیروی می‌کند؟ و این مساله واقعا ممنوعیت است یا یک توصیه!

وظیفه سینمادار نیست!

خسرو مصلحتی، مدیر سینما پارس با تاکید بر این‌که سینمادار وظیفه‌ای در قبال ممنوعیت افراد برای ورود به سینما ندارد در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید کرد: در هیچ جای دنیا جلوی ورود کسی را به خاطر سنش به سینما نمی‌گیرند. در واقع سینمادار اصلا موظف نیست کسی را جلوی در مامور بگذارد تا از ورود و خروج افراد به سینما جلوگیری کند. ما به لحاظ اخلاقی و حرفه‌ای تنها موظف هستیم از طریق پوستر فیلم یا چسباندن نوشته‌ای پشت شیشه گیشه سینما به مردم اطلاع رسانی کنیم که فلان فیلم محدودیت سنی دارد. وقتی والدین این محدودیت‌های سنی را می‌بینند و برایشان مهم نیست، ما چه بگوییم؟

او توضیح داد: درجه‌بندی فیلم‌های سینمایی در کشورهای مختلف با توجه به وضعیت فرهنگی و نوع نظام سیاسی آن کشور به اشکال مختلف اجرا می‌شود. در برخی کشورها رده‌بندی توسط دولت، در برخی دیگر رده‌بندی توسط صنوف سینمایی و در کشورهای دیگری این موضوع با همکاری مراجع دولتی و اصناف سینمایی انجام می‌شود.

مصلحتی تصریح کرد: در جایی خوانده‌ام که بر اساس تحقیقات علمی در این زمینه، ۳ رده‌بندی سنی بر اساس فیلم‌های سینمای ایران می‌توان در نظر گرفت. رده‌بندی سنی ۸ تا ۱۰ سال که این گروه بدون استثنا باید با والدین شان به سینما بروند و والدین هم از قبل فیلم مورد نظر را دیده باشند و کودک را برای خوبی‌ها و بدی‌های فیلم آموزش داده باشند. رده سنی ۱۱ تا ۱۴ سال که این رده سنی باید از طرف آموزش و پرورش به تماشای فیلم بنشینند و همان نقش والدین در گروه سنی قبلی را حالا باید آموزش و پرورش انجام دهد و رده‌بندی بعدی، ۱۵ تا ۵۵ سال است که باید با توجه به سن، تفکرات، عقاید و باورهای شان به تماشای فیلمی بنشینند. به عنوان مثال برای افرادی که بین ۱۵ تا ۲۰ سال هستند نمایش فیلم‌هایی مانند «لانتوری» و «ابد و یک روز» توصیه نمی‌شود.

اجرای طرح رده بندی سنی تا چند ماه آینده

سیدضیا هاشمی، رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان و دبیر کارگروه اکران اجرایی شدن نظام رتبه‌بندی سنی در فیلم‌های سینمایی را عاملی برای کاهش ممیزی‌ها دانست. او در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد: بشدت با درجه‌بندی سنی برای فیلم‌ها موافقم و به نظرم لازم است برای ترویج آن فرهنگسازی‌های لازم انجام شود. نظام درجه‌بندی سنی برای فیلم‌های سینمایی، یک قانون جهانی است که در تمام دنیا فرهنگ آن جا افتاده است.

یعنی وقتی در همه دنیا می‌نویسند NC-17 دیگر زیر ۱۷ ساله‌ها به تماشای آن فیلم نمی‌نشیند. ما هم به همین ترتیب باید این موضوع را در سینماهایمان شروع کنیم. در تعریف جهانی درجه‌بندی سنی یکسری فیلم‌ها در قالب 5 سن مختلف تقسیم‌بندی شده. مثلا گروه سنی خانواده، گروه سنی زیر 15 سال، گروه سنی زیر 13 سال و... . این رتبه‌بندی سنی وقتی اجباری شود متعاقبا فراگیر هم خواهد شد. مثلا اگر اعلام کردند این فیلم مختص به خانواده است، یعنی هر خانواده‌ای با خیال راحت می‌تواند به تماشای آن بنشیند یا وقتی روی پوستر فیلمی می‌نویسند تماشای این فیلم بنا بر تشخیص و همراه با خانواده صحیح است دیگر مسئولیت آن بر عهده خانواده است و معمولا خانواده صلاح فرزندش را در نظر می‌گیرد.

او درخصوص مکانیزم کنترل و نظارت بر این طرح تصریح کرد: درجه‌بندی سنی فیلم‌ها به این معناست که خبرگان و کارشناسان سینمایی بنا بر مصالح افراد جامعه تعیین کنند که چه فیلمی مناسب چه گروه سنی است. امیدوارم بزودی این قانون تمام و کمال در سینما اجرا شود که در نهایت اجرای این قانون منجر به این می‌شود که ممیزی هم در سینما کاهش یابد. به این معنا که وقتی درجه‌بندی سنی اعمال شود برخی صحنه‌ها (که البته مغایرتی با قوانین کشور ندارد) را می‌توان پخش کرد و خانواده‌های بیشتری به تماشای فیلم‌ها می‌نشینند، به این شکل خیلی از مخاطبانی که از سینمای دور شده‌اند دوباره وارد سالن‌های سینما می‌شوند. بعد از اجرایی شدن این طرح در سینماهای کشور، فیلم‌ها ملزم هستند که رده‌بندی سنی فیلم را در جایی از پوستر خود که کاملاً قابل مشاهده است به نمایش بگذارند. وی ادامه داد :این نظام درجه‌بندی سنی باید در تمام بخش‌ها اجرایی شود و تردید نداشته باشید وقتی این نظام درجه‌بندی سنی در کشور جا افتاد، تمام رسانه‌های تصویری هم از آن استفاده خواهند کرد.رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان گفت: ما می‌خواهیم با همراهی سازمان امور سینمایی موضوع درجه‌بندی سنی فیلم‌ها را اجرایی کنیم تا رفته‌رفته مردم نیز به آن اعتماد کنند.

امیدوارم تا چندماه آینده این طرح اجرایی و درجه‌بندی سنی فیلم‌ها اعمال شود./ساناز قنبری