نصف جهان: در شرايط اقتصادي موجود که نيازي به توصيف ندارد، شايد باز هم شب نشيني هاي يلدا ادامه داشته باشد اما اين جمع ها و سفره ها کوچک تر شده و اگر اين روزها بخواهيم دورهم جمع شويم، شاید گراني اقتضا کند هر کدام از اقلام اين سفره شب نشيني را يکي تقبل کند و با خودش همراه بياورد(!) چراکه ديگر کمتر بزرگ فاميلي زورش مي‌رسد سفره کامل شب چله را خودش به تنهايي بچيند يا بخرد.

اما هر چه هست اينکه خوردني هاي رنگارنگ شب يلدا را مي توان به سه دسته کلي تقسيم کرد: خشکبار، انواع ميوه‌هاي تازه و شيريني و شکلات. هر چند ديدن قيمت و ارقام جالب توجه اين خوراکي ها احساس يلدايي خاصي را در انسان ايجاد مي کند(!) کاسب هاي بازار به اين نکته اذعان دارند که شب يلداي امسال، حال و هواي سال هاي گذشته را ندارد و اقبال مردم به خريد محصولات ويژه اين شب باستاني، خود را به دست سرماي زمستاني سپرده است.

يکي از فروشندگان آجيل و خشکبار در مرکز شهر، همانطور که برای مشتری پیرش کیسه ای را از توت خشک پرمی‌کند می‌گوید: «امسال مردم نسبت به سال هاي گذشته، کمتر براي خريد آجيل شب يلدا مراجعه کرده اند و اغلب مشتريان، افرادي هستند که به طور معمول قدرت خريد دارند و در طول سال نیز مراجعه می کنند در حالی که در توان طیف گسترده ای از جامعه نیست تا برای سفره شب یلدایش که تنها یک آجیلش به طور مثال پسته باشد، کیلویی 250هزار تومان هزینه کند.»

در ادامه صحبت فروشنده، مشتری پیر با لهجه شیرین اصفهانی‌اش چنین می‌گوید: «آجیل شب یلدایی که پسته آن کیلویی 250 هزارتومان باشد را که نمی‌شود گفت آجیل شب یلدا؛ باید گفت آجیل شب اول قبر!» وحرفش که تمام می‌شود، خودش و فروشنده غش غش می‌خندند.

يکي دیگر از فروشندگان آجيل در توصيف وضع اين بازار در شب يلدا مي گويد: «وقتي از شب چله پارسال تا امسال يک قلم تخمه کدو بين 15 تا 30 هزار تومان افزايش قيمت داشته، نمي شود انتظار داشت مردم امسال هم مثل سال هاي قبل در شب چله خريد کنند. حق هم دارند؛ مگر چقدر حقوق مي گيرند و يارانه شان چقدر است که فقط 55هزار تومان قيمت يک کيلو تخمه کدو گوشتی را بپردازند؟ زماني بود که وقتي مشتري مي آمد و کمتر از «کيلو» مي خواست خريد کند رو ترش مي کرديم اما حالا اگر مشتري 150 گرم هم بخواهد مي بينيم نمي توانيم نه بگوييم يا کارش را راه نياندازيم.»

وقتي نگاهي به قيمت هاي خشکبار در فروشگاه هاي سطح شهر بیاندازید، به حرف اين فروشنده مي رسيد. براي مثال يک کيلو بادام هندی از 165 تا 200هزار تومان، قيسي 40 هزار تومان، پسته احمد آقايي 170 تا 190هزار تومان، پسته فندقي 136 تا 155هزار تومان، پسته کله قوچي 250 هزار تومان، تخمه آفتابگردان 20هزار تومان، تخمه ژاپني 25 تا 40 هزار تومان و تخمه کدو گوشتي از 35تا 55 هزارتومان به فروش مي رسد.

البته تفاوت قيمت خشکبار در بعضی از مغازه هاي سطح شهر بین 10 تا 15هزار تومان به طور کامل مشهود است. اما اگر قصد داريد به سراغ آجيل «دستچين» برويد، حداقل تفاوت قيمت ها از 20 هزار تومان شروع مي شود.

مثلاً بانوی خانه داری می گوید شب یلدا با دیگر شب ها برای او که درآمدشان کفاف مخارج ماهانه خودش و فرزندانش را نمی‌دهد تفاوتی ندارد چرا که خرید آجیل و میوه های مخصوص شب یلدا میسر نیست.

فروشنده یک مغازه لوکس خشکبار که نه تنها پسته هایش بلکه تمام آجیل‌های آن لبخند زنان و منظم روی ظرف های قلمزنی بزرگ نشسته اند، در ادامه حرف فروشنده قبلی می‌گوید: «ممکن است آجيل شب يلدا قيمت هاي متفاوتي داشته باشد، که بسته به نوع و مرغوبيت پسته، بادام يا قيسي و برگه زردآلو است. البته ما امسال براي اينکه مردم بتوانند آجيل را نيز بر سر سفره يلداي خود ببرند، طيف متنوعي از آجيل را تهيه کرده ايم که با کيفيت و قيمت هاي متفاوت عرضه مي شوند. به طور مثال آجیل چهار مغز کیلویی 168 هزار تومان و یا آجیل شب چله را داریم که کیلویی 130هزار تومان است.»

با این اوصاف بخشی از مردم مجبور خواهند بود که اصلاً از خیر آجیل شب یلدا بگذرند. حالا باید دید مردمی که توان خریدن آجیل را ندارند، می‌توانند دستکم میوه‌‌های شب یلدا را فراهم کنند؟

عرضه کافی است، قیمت ها متفاوت بازار میوه که یکی از اصلی‌ترین ملزومات شب یلدا به شمار می‌رود، به گفته متولیان در آستانه بلندترین شب سال اشباع از محصول است و طبق آنچه بعضی فروشندگان نیز می‌گویند، افزایش قیمتی در بازار میوه وجود ندارد، زیرا عرضه میوه به میزان کافی صورت گرفته است.

اما با گشت و گذاری در این بازار که اتفاقاً بساط‌شان کمی هم از همه گرم‌تر است، بسیاری از میوه فروشان، قیمت‌های گوناگونی را اعمال کرده اند! از هندوانه 600 تومانی تا 2500 تومانی یا انار از کیلویی 4000 تومان تا حدود 8000 تومان.

مغازه داری در رابطه با اختلاف چند هزار تومانی بین قیمت‌های یک نوع میوه، می گوید: «قیمت محصولات را کیفیت و سایز آنها تعیین می کند و این عامل موجب نوسان چند هزار تومانی قیمت‌ها در نقاط مختلف شهر می‌شود.»

مادر بزرگی که در این مغازه میوه فروشی قیمت هر نوع میوه ای را می پرسید و بعد از یک مکث کوتاه باز از میوه فروش سئوال می کرد «گفتی انارشهرضا کیلویی چند؟»، با خوشرویی می گوید: «بین خیلی از جوان‌ها این رسم که کنار مادر بزرگشان شب یلدا را جشن بگیرند برچیده شده اما هنوز فرزندان و نوه های من در این شب پیشم جمع می شوند.» او با شرمی آکنده از مهر آرام ادامه می دهد: «قیمت ها خیلی بالاست و حقوق بازنشستگی همسرم آنقدر نیست که بریز و بپاش کنم و به تعدادشان میوه می‌خرم. مهم این است که کنار هم باشیم. البته با خودشان چیزهایی هم می آورند.»

در این میان فروشنده‌ای می گوید: «قیمت انار و هندوانه تا شب یلدا افزایش چشمگیری خواهد داشت» و با خنده‌ای تلخ ادامه می دهد: «مردم می توانند به جای هندوانه و انار، پرتقال خوشه ای بخورند!»

از این یکی بگذرید!

از بحث قیمت بازار شیرینی جات هم باید گذشت تا کاممان بیشتر از این تلخ نشود، زیرا اوضاع این بازار آنچنان بر وفق مراد نیست که بتوان به این فقره شیرین پرداخت!