نصف جهان: هنرستان نمونه دولتي امام صادق (ع) يکي از قديمي‌ترين مدارس شهر تهران واقع در خيابان ري است که اکنون 500 دانش‌آموز در آن مشغول تحصيل هستند. اين هنرستان پيش از انقلاب توسط کشور اتريش مديريت مي‌شد و محصلان برتر آن مي‌توانستند بورسيه تحصيل به اتريش را دريافت کنند، در حال حاضر بسياري از فارغ‌التحصيلان پيشکسوت اين مجموعه در خارج از کشور ساکن هستند.

هنرستان نمونه دولتي امام صادق (ع) پيش از اينکه تبديل به هنرستان در دهه‌هاي اخير شود، گفته مي‌شود، انبار گندم بوده است. کلنگ اين مرکز آموزشي در سال 1320 زده شد و در 4 اسفند 1326 با عنوان کانون کار و آموزش محلي به منظور جمع‌آوري متکديان شروع به کار کرد.

در زمان آغاز فعاليت، اين مرکز با 242 دانش‌آموز پسر و دختر از سال اول تا پنجم ابتدايي داير شد , پس از گذشت چند سال يعني در سال 1342 اين مرکز به آموزشگاه حرفه‌اي تغيير نام يافت و در حالي که مديريت آن بر عهده کشور اتريش بود، مديران داخلي آن ايراني بودند. در سال 86 اين مرکز به هنرستان نمونه دولتي ارتقا يافت و در سال 87 به عنوان «هنرستان ماندگار» شناخته شد.

هنرستان ماندگار پسرانه امام صادق (ع) نزديک به 7 هکتار مساحت دارد و از قديمي‌ترين مدارس کشور است. درب ورودي فعلي اين مدرسه که به صورت دروازه آهني است، سال گذشته توسط فارغ‌التحصيلان همين مدرسه که اکنون در خارج از کشور ساکن هستند، ساخته شد.

محيط هنرستان مانند باغي با انبوهي از درختان چنار است که دورتا دور آن را ساختمان کارگاه‌ها و کلاس‌هاي درس احاطه کرده‌اند. شيشه‌هاي شکسته پنجره‌ها، موزاييک‌هاي لق شده، پله‌هايي مستعمل، سقف بلند و بتوني و تارعنکبوت بسته نشان از قدمت 80 ساله اين ساختمان‌ها مي‌دهند. حسن حيدري، مدير هنرستان نمونه دولتي امام صادق (ع) نيز از بابت بازسازي مدرسه نگران بوده و معتقد است: «بازسازي اين بناي قديمي و تاريخي نياز به يک همت ملي دارد.»

در بازديد از کارگاه چوب اين هنرستان ابزارها و وسايلي به چشم مي‌خورد که همگي از دهه‌هاي پيش از انقلاب باقي مانده‌اند. تمام ميزها پوسيده و کمدها زهوار در رفته‌اند که نياز به رسيدگي، تعمير و تجهيز دارند. حيدري مي گويد: «اين ساختمان با نزديک به 80 سال قدمت، همان تأسيسات اوليه را دارد، البته به صورت موردي برخي نقاط را تعمير کرده‌ايم. به عنوان مثال سال گذشته يک مورد ترکيدگي لوله آب مصرفي داشتيم و تا بخواهيم منبع نشتي آب را پيدا کنيم، با توجه به گستردگي مساحت اين مرکز حدود 25 روز از ما زمان گرفت. متأسفانه نقشه‌هاي تأسيساتي اين فضا نيز در دسترس ما نيست و ما حداقل سالي سه مورد ترکيدگي لوله آب داريم و لازم است شبکه آب‌رساني ما مجدداً به روزرساني شود.»

مدير هنرستان نمونه دولتي امام صادق (ع) خاطرنشان مي‌کند: «در بخش تأسيسات سرمايشي و گرمايشي نيز مشکلات اينچنيني وجود دارد. به عنوان مثال ما در موتورخانه‌هايمان الکتروپمپي داريم که 60 سال سرويس داده است و بايد سرويس‌دهي شود.»

وي در پاسخ به اين سئوال که فکر مي‌کنيد اين مدرسه تا چند سال ديگر قابل استفاده باشد گفت: «اين ساختمان ساختار خوبي دارد، اما براي ايمني يک سري جاها نگراني داريم. به عنوان مثال يکي از مواردي که الان با آن دست به گريبان هستيم، رشد درختان به سمت ساختمان‌هاست. ما در محوطه اين هنرستان 700 اصله درخت داريم. به عنوان مثال يکي از درخت‌ها با رشد بي‌رويه به ساختمان فشار آورد و نهايتاً مجبور شديم با کمک شهرداري درخت را سبک کنيم.»

حيدري درباره آسيب‌هايي که درخت‌هاي کهنسال چنار به ساختمان‌ها وارد کرده‌اند، مي‌گويد: «اين فضاي سبز موجب شده که ما در محيط مدرسه شاهد نشست باشيم. در يکسال اخير حداقل سه مورد نشست سنگين در محوطه هنرستان داشتيم و خوشبختانه در زماني بوده که دانش‌آموزان در مدرسه نبودند و توانستيم آن را جمع وجور کنيم. ما هميشه اين نگراني را داريم که درختان قديمي و ريشه‌هاي گسترده آنها بخش تأسيساتي يا پي ساختمان را تحت تأثير قرار دهند. نياز هست در اين بخش يک اسکني صورت بگيرد تا بدانيم کجاي ساختمان در معرض نشست قرار دارد.»

کارگاه چوب اين هنرستان يک ساختمان سه طبقه با سقف هاي بلند است که دور تا دور آن را پنجره‌ها پوشانده‌اند. پنجره‌هايي که حالا تار عنکبوت بسته‌اند و حتي برخي شيشه‌هاي آن نيز شکسته شده است، در سرتاسر کارگاه ميزها، ابزارآلات، کمدها و صندلي‌هايي به چشم مي‌خورد که عصر دهه هاي 50و 60 را زنده نگه داشته‌اند. تقريباً بعد از گذشت اين سال‌ها تجهيزات مدرسه تغيير نکرده‌اند و يا شايد اين بخش هاي وسيع که هنوز در دل تاريخ دست نخورده باقي مانده‌اند، مورد استفاده 500 نفر دانش آموز فعلي نيست./  اکرم رضايي ثاني