نصف جهان: استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان گفت: مدیریت رودخانه زاینده‌رود سبب خشکی آن شده است، مهم‌ترین مسأله این است که کسانی که خود را متولی آب می‌دانند، نباید خود را صاحب آب بدانند.

محمدحسین رامشت با اشاره به پدیده فرونشست زمین اظهار داشت: مطالعات جدید نشان می‌دهد تحرکات پوسته‌ای بسیار آرامی که اصطلاحاً به آن تکتونیک جُنبا گفته می‌شود عامل اصلی فرونشست در دشت‌های ایران است.

استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان افزود: پدیده فرونشست پدیده بسیار قدیمی است به طوری که در یزد و کرمان حداقل بیش از ۱۰۰ سال است که مردم با پدیده فرونشست زمین روبه‌رو بوده‌اند و با آن آشنایی داشته‌اند و برای آن اصطلاحات خاص بومی نیز در زمان‌های قدیم به کار می‌گرفتند، مثلاً در کرمان به آن «درام» و در یزد به آن «شق» گفته می‌شود.

وی با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین حاصل تحرکات پوسته‌ای زمین است، گفت: مطالعات تداخل‌سنجی راداری که در سه الگوی دشتی (دشت‌های ممنوع با بیلان منفی، دشت‌های متعادل و دشت‌های با بیلان مثبت) در ایران انجام شده، نشان می‌دهد که مرکز دشت‌ها در حال فرونشست است و در مقابل کوه‌های اطراف آن، در حال بالا آمدن است و این دو حرکت بیانگر حرکت دوال است که ضد یکدیگر عمل می‌کنند.

رامشت با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین قبل از اینکه چاه‌های عمیق وجود داشته باشد، اتفاق می‌افتاده است، گفت: افرادی در ابراهیم‌آباد یزد که سن بالاتر از ۱۰۰ سال داشته و هنوز در قید حیات‌ هستند، شق‌ها را می‌شناسند و عنوان می‌کردند به دلیل وقوع شق‌ها در زمانی دور نمی‌توانستند کشاورزی را در آن بخش‌ها را ادامه دهند.

استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه «درام» که یک اصطلاحی در کرمان است و حکایت از همین پدیده در آن خطه دارد، سابقه بسیار قدیمی دارد، بیان کرد: این اصطلاحات زمانی وضع شده که نه چاه عمیقی وجود داشته و نه مکینه‌های دیزلی و یا الکتریکی که بتوانند از سفره‌های زیرزمینی آب استخراج کنند.

وی با تأکید بر اینکه انسان باید با برخی از پدیده‌ها در طبیعت کنار بیاید و با آن زندگی کند، عنوان کرد: حرکات پوسته زمین یعنی حرکات جُنبا به شکل طبیعی رخ می‌دهد و در گذشته به دلیل اینکه دستگاه‌های شناسایی این پدیده‌ها را در اختیار نداشتیم، مطالعات‌ دقیق نبود اما امروزه تصاویر راداری و روش‌های دقیق اینسار و تداخل‌سنجی موجی میزان این بالا آمدگی‌ها و یا فرونشست‌ها را با دقت حدود یک سانت در سال نشان می‌دهد.

رامشت ادامه داد: در گذشته تصور می‌شد کوه‌ها همیشه ثابت هستند اما در حال حاضر متوجه تحرک آن‌ها شده‌اند، مثلاً زاگرس در سال بیش از ۳۰ سانتی‌متر بالا آمدگی دارد یا در تهران فرودگاه امام خمینی(ره) در دوره‌ای کوتاهی دچار فرونشست بیش از ۳۰ سانتی‌متری شده است.

*حال خوب مردم نتیجه حال خوب طبیعت است

استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان با اشاره به احیای رودخانه زاینده‌رود گفت: احیای رودخانه زاینده‌رود تأثیرات مثبت بسیاری در حوزه محیطی دارد، اما احیای آن کمکی به فرونشست زمین نمی‌کند؛ هر منطقه‌ای که دارای رودخانه است، یک قلمروی دارد که به آن قلمرو نفوذ رودخانه می‌گویند، این قلمرو سفره‌های مجاور و پایین دست خود را تغذیه می‌کند و در حال حاضر رودخانه زاینده‌رود سه تراس دارد، هر کدام از تراس‌های زاینده‌رود یک سفره بسیار خوب آبی است و هر گاه زاینده‌رود آب داشته باشد این سفره‌ها نیز آب دار خواهند بود.

وی ادامه داد: در پایین دست، جلگه‌های زاینده‌رود را داریم که سفره‌هایی هستند که از این رودخانه تغذیه می‌شوند و هرگاه که آب در رودخانه زاینده‌رود جریان داشته باشد، جریان حیات در منطقه استمرار پیدا می‌کند و حال اصفهان نیز خوب می‌شود، بر اساس یک تحقیق جدید، پلیس اعلام کرده که در ۶ ماهی که زاینده‌رود آب داشته است تعداد دعواها، تصادفات و منازعات خیابانی نسبت به چند ماهی که رودخانه آب نداشته، بسیار کمتر بوده است، این یعنی وقتی حال طبیعت خوب نباشد، حال مردم هم خوب نخواهد بود.

*آب ارزشمند است اما هر چیز ارزشمندی کالا تلقی نمی‌شود

رامشت با بیان اینکه اگر چه آب ارزشمند است اما هر چیز ارزشمندی را نمی‌توان کالا تلقی کرد و سپس به خرید و فروشش اقدام کرد، گفت: مدیریت رودخانه زاینده‌رود سبب خشکی آن شده است، مهم‌ترین مسأله این است که کسانی که خود را متولی آب می‌دانند نباید خود را صاحب آب بدانند، اگر آب را کالا تلقی کردیم و آن را چند برابر آنچه داشته‌ایم به دیگران فروختیم، نتیجه آن، مشکلات بسیاری است که بعداً قادر به پاسخگویی آن نخواهیم بود.

استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان ادامه داد: باید از وزارت نیرو پرسید که چند میلیارد مترمکعب آب وارد سد زاینده‌رود شده و چقدر خارج شده است؟ خواهید دید که هیچ کسی جواب درستی به شما نمی‌دهد.

وی بیان کرد: عنوان می‌شود که مصارف شهری و صنعتی بین ۵ تا ۷ درصد آب مصرف می‌کنند، در صورتی که این آمار درست نیست، باز گفته می‌شود ۷۵ درصد آب در کشاورزی مصرف می‌شود و ۷۰ درصد آب هدر می‌رود، در واقع میزان مصرف آب در صنایع و شهر به مراتب بیشتر از آمارهای اعلامی است، تا وقتی که نگاه‌مان به آب این است که یک منبع ثروت است و کسی باید از این ثروت بهره‌مند شود و آن دولت یا وزارت نیرو و یا صاحبان صنایع هستند، این مشکلات به وجود می‌آید.

*کشاورزان صاحبان اصلی و قانونی آب زاینده‌رود هستند

رامشت تصریح کرد: تبلیغات سوئی می‌کنند که کشت نکنید، آب هدر می‌رود در صورتی که باید از آن‌ها پرسید برای تولید یک کیلو آهن چند لیتر آب مصرف می‌شود، آن وقت خواهید دید که یک کیلو آهنی که امروز چند هزار تومان خرید و فروش می‌شود پول آب مصرفی آن هم نیست، در هیچ منبع رسمی آورده نمی‌شود که برای تولید یک کیلو آهن و یا یک کیلو وات برق چه میزان آب مصرف می‌شود، اما مدام می‌شنویم که گندم، هندوانه، برنج و امثال آن چقدر آب مصرف می‌کنند و همه این‌ها تبلیغات سوء برای کشاورزان یا صاحبان اصلی و قانونی آب زاینده‌رود است.

استاد گروه جغرافیا دانشگاه اصفهان گفت: این تبلیغات اشتباه برای آن است که آب به عنوان یک ثروت ملی وقتی مربوط به کشاورز باشد، باید یک بخش عمده‌ای از آب را کشاورزان استفاده کنند و آن‌ها می‌گویند چرا باید منافع این منبع ملی به جیب آن‌ها برود.

وی اضافه کرد: این اتفاق مانند داستان عشایر و جنگل‌نشینان است، از زمانی که اداره جنگلبانی ایجاد شد تمام عشایری که در جنگل‌ها بودند و صاحبان اصلی و حافظان اصلی منابع جنگلی ما بشمار می‌رفتند با هزار ترفند و به بهانه حفاظت  از جنگل‌ها بیرون رانده شدند و در اتاقک‌های ۵۰ تا ۶۰ متری در حاشیه شهرها سکونت داده شدند و به آن‌ها گفته شد شما به جنگل‌ها آسیب می‌رسانید و از آن‌ طرف ۲۰۰ هکتار، ۲۰۰ هکتار جنگل‌ها را به  بخش خصوصی واگذار تا از منافع مالی چوب آن‌ها قشرهای خاصی بهره مند شوند.

 رامشت خاطرنشان کرد: در واقع  این جنگ، جنگ منافع است و چون محیط یک منبع مالی است، دولت‌ها برای منافع اشخاص و گروه‌های خاصی به آن دست‌اندازی و خود را مالک این منابع قلمداد می‌کنند، آب در ایران هم یک منع بزرگ مالی است که همه حرف‌ها و تلاش‌ها بر سر آن است که چه کسی باید صاحب آن باشد و البته صاحبان اصلی این منابع یعنی کشاورزان باید خلع ید شوند تا نتوانند بیش از ۱۲۰ میلیون تن در سال محصول ملی داشته باشند، این خطر بزرگی برای سیستم گردش سرمایه و طرفداران این سیستم  در تمام دنیا است.