بهترین فیلم‌های تریلر روانشناختی یا (مهیج روانشناسانه) به ژانر خود وفادار بوده و پر از تعلق، ترس و پیچیدگی هستند. آن‌ها مخاطب را وادار می‌کنند تا ذهن خود را گسترش داده و هم‌گام با شخصیت‌ها غرق‌ در تعلیق می‌شوند.

همان‌طور که از نامش مشخص است، تریلر روانشناختی یک فیلم روانشناسانه یا تریلر محض نیست، بلکه ترکیب این دو ژانر در کنار هم باعث می‌شود المان‌های دیگر مانند ترس، جنون و دیگر عواطف به کمک آن بیایند و در نهایت شاید یک اثر تاثیرگذار و ماندگار در ذهن باشیم.

در این مقاله قرار است به برخی فیلم‌های نام‌آشنا و محبوب قرن ۲۰ و ۲۱ نگاهی داشته باشیم و همچنین به توانایی خارق‌العاده کارگردانان و قدرت داستان‌پردازی آن‌ها اشاره‌ای خواهیم کرد. از دیوید فینچر و کریستوفر نولان گرفته تا تاد فیلپس و بونگ جون-هو ( فیلم انگل)، تریلر روانشناختی از آن دسته سبک‌هایی است که توسط هر فیلمساز در زمان خود به طور منحصر به‌فرد ساخته شده.

صرف نظر از اینکه داستان از کدام جهت دچار تعلیق می‌شود، این فیلم‌ها، بیننده را در شرایطی قرار می‌دهد تا مجبور شود قبل از شخصیت‌ها، ذهن خود را به‌کار بگیرد و درگیری‌های میان‌ آن‌ها را حل کند. به همین علت است که این نوع فیلم‌ها و همچنین آثار کارآگاهی از محبوبیت زیادی میان مخاطبان برخوردار هستند؛ هنگام تماشای آن‌ها نه‌تنها حوصله‌تان سر نمی‌رود بلکه با تمام وجود غرق داستان می‌شوید.

حال در ادامه می‌خواهیم به ۱۰ مورد از بهترین آثار تریلر روانشناختی اشاره‌ای داشته باشیم، فیلم‌هایی که بدون شک به دفعات نام آن‌ها را شنیده‌ اما هنوز فرصت دیدنشان را پیدا نکرده‌اید.

۱۰. The Sixth Sense (حس ششم)

طرح داستانی پیچیده مدت‌هاست که به یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های قصه‌گویی در سینما تبدیل شده است. این تکنیک زمانی برای تماشاگران شناخته‌شده نبود، اما ام. نایت شامالان آمد و با فیلم The Sixth Sense تعریف تازه‌ای از آن ارائه داد.

حس ششم درس‌های زیادی درباره داستان‌پردازی یاد می‌دهد. نقش‌آفرینی فوق‌العاده بروس ویلیس به عنوان یک روانشناس کودک و هالی جوئل آزمنت، پسری جوان که توانایی عجیبی در دیدن ارواح دارد. کارگردان در این فیلم با انتظارات مخاطبان بازی می‌کند که تبدیل به مهم‌ترین تم داستان نیز شده، تضاد بین دیدن و باور کردن.

۹. American Psycho (روانی آمریکایی)

درست یک‌سال پس از The Sixth Sense، فیلم American Psycho در سال ۲۰۰۰ به کارگردانی ماری هرون به نمایش درآمد و به نوعی روایتگر یکی از پدیده‌های اجتماعی نیز بود. این فیلم روی داستان قاتلی با نام پاتریک بیتمن تمرکز دارد.

کریستین بیل نقش این قاتل رسالی را ایفا می‌کند و همان‌گونه که از نام فیلم پیداست سرگذشت از یکی از روانی‌ترین قاتلین زنجیره‌ای را شاهد هستیم. ریس ویترسپون، کلویی سونی، ویلم دفو، جرد لتو و جاش لوکاس از دیگر بازیگران «روانی آمریکایی» هستند.

ماری هرون در ساخت این فیلم از فیلم‌های مشهوری همچون The Shining و Taxi Driver الهام گرفته و تماشاگران در طول فیلم می‌بایست حرکات و مقصود شخصیت‌ها را حدس بزنند.

۸. Eyes Wide Shut (چشمان کاملا بسته)

آخرین اثر استنلی کوبریک مانند دیگر آثار او جنجالی و تحسین‌برانگیز است که در سال ۱۹۹۹ و پس از فوت او اکران شد. Eyes Wide Shut (چشمان کاملا بسته) یک ماجراجویی سورئال را از طریق چشمان هارفورد (تام کروز) به تصویر می‌کشد.

این فیلم البته تنها اثر کوبریک در این لیست نیست. دقت و توجه به جزییات در این فیلم بسیار قابل لمس حیرت‌انگیز است و در کنار آن به کشف عشق، شهوت، مکاتب فکری و غیره به شکلی متفاوت و کامل پرداخته شده. مقایسه این فیلم با آثار پیشین کوبریک مانند 2001: A Space Odyssey بسیار دشوار است. کوبریک در بهترین دوران خود از نظر حرفه‌ای قرار داشته و عملکرد بازیگران نیز بی نقص است.

دكتر هارفورد و همسرش آليس (نیکول کیدمن) به یک مهمانی شبانه دعوت می‌شوند. دكتر هارفورد به طور غيرمترقبه متوجه انحرافات ميزبان مجلس «ويكتور» می‌شود. از روز بعد اتفاقات عجيبی برای هارفورد می‌افتد که هیچ‌کدام از آن‌ها بی دلیل نیست.

۷. Memento (یادگاری)

کریستوفر نولان که جزو یکی از تاثیرگذارترین کارگردانان این ژانر محسوب می‌شود، داستان‌ها روایت‌های متفاوتی در این سبک داشته که Memento یکی از این فیلم‌هاست.

Memento فیلمی در ژانر نئو نوآر است که ابعاد روانشناسانه داستانی با محوریت شخصی به نام لئونارد شلبی را بررسی می‌کند. لئوناردو شلبی (گای پیرس) از یک نوع نادر فراموشی رنج می‌برد، او قبل از اینکه دچار این بیماری شود وقایعی را به خاطر می آورد. او با کمک یادداشت‌ها، خالکوبی‌ها و عکس‌هایش سعی می‌کند خلاء حافظه‌اش را پر کند.

Memento شامل سکانس‌هایی سیاه و سفید است که روایت آن‌ها خطی و منحصر به زمان حال و سکانس‌هایی رنگی که وقایع به صورت برعکس (از آخر به اول) در آن‌ها روایت می‌شود، است و در آخر داستان این دو نوع روایت به هم پیوند می‌خورند. کریستوفر نولان که متخصص سبک‌های این چنینی است، فیلمنامه را ر پایه داستان کوتاهی از برادرش، جاناتان نوشته‌ است.

این فیلم نه‌تنها برای بقیه، بلکه برای خود نولان هم به یک منبع الهام تبدیل شد تا بتواند این روند را در دیگر آثار خود در قرن ۲۰ ادامه دهد؛ فیلم‌هایی که جزو خاطره‌انگیزترین تریلرهای روانشناختی به حساب می‌آیند.

۶. Parasite (انگل)

فیلم کره‌ای Parasite (انگل) که در سال ۲۰۱۹ اکران شد، با عملکرد درخشان خود حرفی برای گفتن باقی نگذاشته است.

این فیلم برای نخستین‌بار توانست نامزد جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه، بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان در هفتاد و هفتمین مراسم گلدن گلوب در سال ۲۰۲۰ (میلادی) شود و همچنین جایزه بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان را از آن خود کرد.

انگل را می‌توان فیلمی چند سبکی دانست که تریلر روانشناختی یکی از آن‌هاست. در این فیلم به کارگردانی بونگ جون-هو شاهد زندگی دو خانواده کاملا متفاوت هستیم و به عنوان بیننده می‌توانیم به راحتی از اعماق ذهن شخصیت‌ها با خبر شده و انگیزه‌ها، خواسته‌ها و نیازهایشان را درک کنیم.

شاید Parasite دقیقا منعکس‌کننده تریلر روانشناختی نباشد، اما به هیچ‌وجه از آن جدا نیست. این فیلم در عین حال می‌تواند حس و حال چندین ژانر مختلف مانند کمدی تاریک و درام را تداعی کند و در عین حال به هیچ‌کدام محدود نیست.

با این فیلم یک نگاه هولناک و سورئال به زندگی عموم افراد با پیشینه کاملا متفاوت دارد و این حس را در مخاطب ایجاد می‌کند که او می‌تواند عواطف، تعلیق‌ها و همچنین اضطراب کاراکترها را نیز درک کند.

۵. Psycho (روانی)

روانی به کارگردانی آلفرد هیچکاک یکی دیگر از شاهکارهای او در ژانر وحشت است که به انتخاب منتقدان سینما در رتبه ۱۸ ام لیست ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما قرار گرفته. در این اثر جاودانه هیچکاک هنرمندانی نظیر آنتونی پرکینز، جنت لی، ورا مایلز، جان گوین، مارتین بالسام و جان مک‌اینتایر به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان فیلم روی زن جوانی به نام مارین کرین (جنت لی) تمرکز دارد که پس از انجام کاری در حال فرار است و بین راه در هتل بیتس، که جوانی به نام نورمن بیتس (آنتونی پرکینز) اداره‌اش می‌کند، به استراحت می‌پردازد. یکی از صحنه‌های این فیلم که مربوط به چاقو زدن در حمام می‌شود،‌ از معروف‌ترین و تاثیرگذارترین لحظات این سبک و آثار هیچکاک به شمار می‌رود.

این فیلم سیاه و سفید هنوز هم مورد تحسین اهالی سینما قرار دارد و دائما توسط اساتید دانشگاه‌ها و محققان فیلم بررسی می‌شود. نکته مهم آن است که این فیلم چیزی فراتر از ژانر خود، یعنی تریلر روانشناختی به مخاطبان ارائه می‌کند.

۴. Inception (تلقین)

Inception (تلقین) یکی از تریلرهای روانشناختی است که برخی مخاطبان پس از تماشای آن همچنان گیج و متعجب‌ هستند. فیلم‌هایی از این دست غالبا نیاز به دنیایی منحصر به‌فرد دارند و چه مکانی بهتر از رویا برای ساخت یک تریلر اکشن و روانشناختی وجود دارد.

در این فیلم که سال ۲۰۱۰ به کارگردانی کریستوفر نولان اکران شد، لئوناردو دی‌کاپریو نقش یک دزد حرفه‌ای را ایفا می‌کند که با نفوذ به ضمیر ناخودآگاه افراد، افکار آن‌ها را می‌دزدد. وی که در ایالات متحده تحت پیگرد قانونی قرار دارد، با پیشنهاد پاک شدن سابقه‌اش در ازای یک کار که غیرممکن به نظر می‌رسد، روبه‌رو می‌شود: تلقین یک ایده به ضمیر ناخودآگاه یک شخص.

نقش‌آفرینی فوق‌العاده بازیگران در این فیلم، تنها یکی از دلایل جذابیت زیاد آن است. در این فیلم کریستوفر نولان بر ساختار روایی پیچیده‌ای تکیه کرده که به نظر می‌رسد تفکر را برای مخاطبین بسیار دشوار می‌کند.

در واقع این فیلم به نحوی ساخته شده که نتیجه‌گیری را به پای بیننده می‌گذارد. به همین دلیل است که فیلم‌هایی مثل Inception بارها و بارها مورد بازبینی قرار می‌گیرند و طرفداران هربار در جستجوی پاسخ‌های مختلف هستند.

۳. The Shining (درخشش)

با فیلم The Shining (درخشش) به دومین اثر ماندگار استنلی کوبریک در این لیست می‌رسیم. این فیلم بر اساس داستانی به همین نام نوشته استیون کینگ [که به استاد ژانر وحشت معروف است] ساخته شده که در سال ۱۹۸۰ اکران شد و به جرئت می‌توان آن را جزو یکی از شاهکار‌های تاریخ سینما دانست.

این فیلم را شاید نتوان یک اثر ترسناک صرف دانست بلکه جنبه روانشناسانه و شخصیت عجیب کاراکتر اصلی آن یعنی جک تورنس (با بازی بی‌نقص جک نیکلسون) بیشتر مورد بحث است. در این فیلم شاهد داستان مرد نویسنده‌ای به همراه همسر و فرزندش هستیم که در هتلی به عنوان سرایدار اقامت می‌گزیند تا در طول فصل زمستان و در آرامش فضای هتل داستانش را به پایان ببرد. اما فضای وهم‌آلود این هتل و تنهایی در این مکان موجب نوعی روان‌گسیختگی در جک می‌شود.

دقت و توجه شدید کوبریک به جزییات همیشه تحسین اهالی سینما و منتقدان را به همراه داشته است. The Shining از نظر بصری خیره کننده است و داستان و اتفاقات به نحوی پیش می‌رود که آهسته آهسته به اعماق ذهن مخاطب رسوخ می‌کند. البته نظر استیون کینگ هم در این باره شنیدنی است.

از استیون کینگ دربار این فیلم نقل شده که به لحاظ تصویرپردازی به‌یادماندنی است، اما در جایگاه فیلم اقتباسی خیلی ضعیف است و تا جایی که به خاطر دارد تنها اقتباسی از رمان‌هایش است که «از آن متنفر» بوده.

۲. Fight Club (باشگاه مبارزه)

دیوید فینچر از جمله کارگردان‌هایی است که با ژانر تریلر روانشناختی غریبه نیست، اما این اثر به‌خصوص او از معروف‌ترین فیلم‌هایی است که هنگام اشاره به این سبک از آن یاد می‌شود.

با وجود فیلم‌های مانند زودیاک و Gone Girl، فینچر توانست استعداد بی‌نظیر خود در خلق فیلم‌های مهیج روانشناسانه و درام به رخ همگان بکشید. Fight Club که بر اساس رمانی با همین نام به قلم چاک پالانیک ساخته شده‌، بهترین مثال ممکن برای این سبک پرطرفدار است.

در این فیلم شاهد دو کاراکتر کاملا پیچیده، اما شبیه به هم هستیم که برد پیت و ادوارد نورتون ایفای نقش‌ آن‌ را برعهده داشتند. نورتون در نقش فردی ظاهر شده که از شغل دفتری خود راضی نیست و به همراه تایلر داردن، صابون‌سازی که نقشش را برد پیت ایفا می‌کند، یک «باشگاه مبارزه» را تشکیل می‌دهد. وی درگیر رابطه با او و زنی به نام مارلا سینگر (هلنا بونهام) می‌شود.

Fight Club که سال ۱۹۹۹ اکران شده مورد تحسین محققان، منتقدان و مخاطبان زیادی قرار گرفت و اگرچه به تنهایی یکی از بزرگ‌ترین عناوین دهه ۹۰ را تشکیل می‌دهد، همیشه در لیست بهترین فیلم‌های ترسناک، درام‌های جنایی و به ویژه تریلرهای روانشناختی رتبه بالایی داشته.

۱. Silence of the Lambs (سکوت برده‌ها)

فیلم «روانی آمریکایی» یک قاتل سریالی دارد، در Inception شاهد یک روایت بی‌نظیر روانشناسانه هستیم و پیچیدگی‌های داستانی The Sixth Sense فراموش‌نشدنی است. در میان تنها یک فیلم مثل «سکوت برده‌ها» می‌توانند هر سه المان مذکور را در خود جای دهد.

در کنار نقش‌آفرینی جذاب جودی فاستر و آنتونی هاپکینز، در این فیلم شاهد داستان کلاریس استارلینگ (جودی فاستر)، کارآموز جوان اف‌بی‌آی هستیم که توسط جک کرافورد مأموریت می‌یابد با هانیبال لکتر (آنتونی هاپکینز) گفتگو نماید. این فیلم معدن جوایز متعدد است: بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین کارگردانی، و بهترین فیلم‌نامه اقتباسی.

سکوت‌برده‌ها که در سال ۱۹۹۱ به کارگردانی جاناتان دمی اکران شده، مورد تحسین محققان، منتقدان و مخاطبان زیادی قرار گرفت و اگرچه به تنهایی یکی از بزرگ‌ترین عناوین دهه ۹۰ را تشکیل می‌دهد، همیشه در لیست بهترین فیلم‌های ترسناک، درام‌های جنایی و به ویژه تریلرهای روانشناختی رتبه بالایی داشته.

به نظر شما چه فیلم‌های دیگری می‌توانند در این لیست جای بگیرند؟