آب زاينده رود باز شد؛ با وقفه اي که اين بار نه بخاطر مسئولين يا مردم که، به دليل درخواست کشاورزان به علت کامل نشدن سازماندهي بستر رودخانه و آب بندهاي قسمتي از رودخانه در غرب اصفهان بود.

آب زاينده رود باز شد تا منابع آبي استان کاهش پيدا کند.آب زاينده رود باز شد تا باز در فصل تابستان مسئول محترم بگويد: «به من ربطي ندارد؛ شير را نبنديد، جيره بندي مي شويد.» آب زاينده رود آمد تا زود هم برود.

واما يک سئوال و شايد بازهم تکراري؛ کشاورزان چه سهمي در خشکسالي زاينده رود دارند؟

آنچه پي در پي به آن اشاره مي شود خشکسالي و کمبود منابع آب زير زميني است. اما يک نکته که در اين بين فراموش مي شود و چوب اتهام هميشه به سمت مردم بلند است اين است که طبق آمارها، ميزان تلف رفتن شدن آبي در بخش کشاورزي 92 در صد است.

براساس گزارش‌ سازمان جهاني خواربار و کشاورزي(فائو) بيش از 62 درصد از زمين‌هاي کشاورزي در ايران با منابع آب‌هاي زيرزميني آبياري مي‌شود که استفاده بيش از حد از منابع آب زيرزميني باعث شده بيشتر دشت‌هاي ايران به طرز چشمگيري نشست داشته باشد.

همچنين طبق گزارش فائو راندمان(بازدهي) آب آبياري در کشور 32 درصد است، يعني حدود 68 درصد آب آبياري هم به استفاده گياه نمي‌رسد، در حالي‌که براساس گزارش فائو اين رقم در ليبي 60 درصد، هند 54 درصد، مصر 53 درصد، سوريه 45 درصد، پاکستان 44 درصد، عربستان 43 درصد، ترکيه 40 درصد و چين 36 درصد است.

همينطور ضايعات محصولات کشاورزي از نقطه‌ برداشت، حمل و نقل، نگهداري و مصرف در ايران 30 تا 35 درصد است که به نوعي هدر رفت آب محسوب مي‌شود. هر سال بين 13 تا 35 درصد محصولات کشاورزي به صورت ضايعات از بين مي‌رود که معادل 13 تا 35 ميليارد مترمکعب از منابع آبي کشور است.

از سوي ديگر پرت و هدررفت آب در زمان آبياري نيز بالاست. متأسفانه سيستم آبياري کشاورزي در ايران امروز، با روش دوران مادها تفاوت چنداني نکرده است! همانطور که اجداد ما به روش غرقابي آبياري مي کردند، امروز نيز که در هزاره سوم هستيم، کشاورزي ايراني و بالتبع آن اصفهاني ازروش غرقابي استفاده مي نمايند؛ اين يعني مصرف سه تا پنج برابري آب در بخش کشاورزي و البته بازده کمتر در محصول.

هنوز به شيوه باستاني يک نفر به نام «ميراب» به نوبت آب را ميان آبياران که در محل جمع هستند تقسيم مي کند و عده اي ديگر با اشاره ميرآب، آبيار بيل خود را برداشته با شتاب خود را به محل بستن آب مي رساند و آب را از آبيار قبلي تحويل مي گيرد. بخاطر پراکندگي زمين هاي زير کشت (کشتخوان) مقداري از آب در طول راه به هدر مي رود.

کارشناسان معتقدند آنچه امروز کشور را با بحران بي‌آبي مواجه کرده، نبود آب و خشکسالي نيست، بلکه در درجه اول سوءمديريت و نبود مديريت درست براي استفاده صحيح از منابع آبي کشور است.

اما سهم صنايع استان اصفهان در خشکسالي زاينده رود کجاي اين دايره تقدير قرار دارد؟

انتقال هر چه سريع تر صنايع آب بر از مناطق مرکزي و کم آب کشور به سواحل جنوب، يکي از مهمترين کارهايي است که بايد انجام شود. چه نيازي است که صنايعي مانند فولاد که آب بسياري مصرف مي کنند در نقاط کويري و کم آب کشور باشند؟ شايد گفته شود اشتغالزايي دارد ولي واقعيت اين است که بيش از اشتغالزايي، اشتغال زدايي دارند زيرا با مصرف بي رويه منابع آب، کشاورزي و دامپروري منطقه را به خطر مي اندازند و مشاغل بسياري را در اين حوزه از بين مي برند.

گزارش هاي متعددي وجود دارد که براي اينکه برخي صنايع کار کنند، ده ها چاه عميق اختصاصي برايشان حفر شده است.

شايد متهم بعدي در اين خشکسالي هم برخي عقايد قديمي و به اصطلاح خرافه هايي باشد که در ميان مردم از قديم رواج داشته است. به برخي از اينها دقت کنيد:

براساس اعتقاد زارعين بعضي از قنات ها ماده و برخي از آنها نر مي باشند. قنات ماده مي بايستي شوهر نمايد و براي قنات نر، زن بايستي گرفت. در «مرآت البلدان اعتمادالسلطنه» به اين ازدواج اشارت رفته و در ذيلِ واژه چهارمحال در بيان «قراي ناحيه لار» مي نويسد: «قناتي در ده "سامان" هست مشهور به "لق دمبه"، گويند اگر قنات مزبور زن نداشته باشد آبش خشک مي شود به اين معني که زني به اسم قنات بايد عقد کرد و آن زن شوهر ديگر نبايد داشته باشد. در منطقه "لار"شهرکرد نيز به ازدواج قنات اعتقاد دارند زيرا بعضي کشاورزان عقيده دارند که آب هم نر و ماده دارد مثلاً گاهي که دو رشته جوي که يکي بر اثر عوامل موجود در طول بستر ايجاد سر و صدا نمايد و به سرعت حرکت کند، آن را نر مي پندارند و ديگري که آرام حرکت نمايد ماده مي پندارند. نمونه ديگر در ده "حسين چه" در شمال فريدن اصفهان همين رسم ازدواج انجام مي شود با اين تفاوت که سکنه سالي يک بار براي قناتشان زن مي گيرند و هر سال که موعد زن گرفتن قنات فرا مي رسد پيرزن هاي آبادي جمع مي شوند تا يکي از آنها را براي همسري قنات انتخاب نمايند زيرا در ازاي اين کار مقداري محصول برابر مخارج ساليانه يک نفر به زن قنات داده مي شود که گاهي از مخارج دو سال فرد مذکور هم زيادتر است. در بعضي مناطق دليجان هم اين رسوم اجرا مي شود.»

کاش زاينده رود نمي آمد تا شايد مسئولين به مانند ديگر مشکلات شهري به آن نگاه مقطعي و گذرا نداشتند و براي حل اين مسئله «فکر» مي کردند وراهکاري بر اصول ومبنا علمي ارائه مي کردند نه از روي احساسات.