دریا قدرتی پور: خشکسالی، نسخه کشاورزی اصفهان را پیچیده است. در این میان« اصلاح الگوی کشت» تا زمانی معنا می دهد که آبی برای کشاورزی باشد یا محصولات در حد ناچیزی آب بر باشند. چندی پیش شایعاتی مبنی بر از بین رفتن محصولات کشاورزان اصفهان به دلیل نرسیدن آب به آنها در فضای مجازی منتشر شد که نگرانی های زیادی را در رابطه با عواقب سومدیریت آب و بحران خشکسالی ایجاد کرد. در گفتگو با پیمان فیروزنیا، مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان اصفهان با این موضوع شروع کردیم و به کاشت برنج دراصفهان رسیدیم. مساله ای که با وجود خشکسالی ها چندان منطقی نیست اما به گفته فیروزنیا قانونی هم برای برخورد قهری با این مساله وجود ندارد.

یکی از پایه های اساسی اقتصاد شهر قهدریجان را کشاورزی تشکیل می دهد و به نوعی قطب کشاورزی شهرستان فلاورجان به شمار می رود. شنیده ها حاکی از این است که مردم این منطقه برای کشت اولشان آب دریافت کرده اند اما برای کشت دوم آب بر روی آنها بسته شده و کشاورزان این منطقه زیان های بسیاری دیده اند و محصولاتشان از بین رفته و خوراک دام شده است. تا چه حد صحت زمزمه هایی که در فضای مجازی شایع شده است را تایید می کنید؟

این ها چیزی جز شایعات نادرست نیست چون تنها آبی که به کشاورزان اختصاص داده شده مربوط به کشت غلات و مختص کشاورزان شرق بوده که به همین مناسبت زاینده رود در بهمن ماه سال گذشته و فروردین ماه امسال به مدت ده روز با طول دوره و الگوی مصرف باز شد تا کشاورزان شرق برای کشت پاییزه و بهاره دچار مشکل نشوند. اگر در منطقه فلاورجان کشتی هم انجام شده باشد برای کشت غلات بوده که با آب چاه های خصوصی انجام شده و ربطی به اختصاص آب از طریق زاینده رود نداشته است و تنها بر اساس  الگوی کشت کشور آب در اختیار کشاورزان شرق قرار گرفته و تا کنون هم گزارشی مبنی بر از بین رفتن محصولات کشاورزی نداشته ایم.

چند دهه از زمان اجرای«طرح اصلاح الگوی کشت» در استان اصفهان می‌گذرد به خصوص در زمان تشدید بحران خشکسالی، یکی از راه‌های صرفه‌جویی و مدیریت بهینه مصرف آب، تجویز کشت جایگزین و اصلاح الگوی کشت اعلام می‌شود. اما شما از کشت غلات صحبت کردید که به نسبت آب بر هستند. در عین حال شاهد هستیم که با وجود کم آبی و خشکسالی زاینده رود کشاورزان اصفهانی هنوز در مقابل کشت جایگزین مقاومت می کنند و هنوز هم برنج کاری در اصفهان وجود دارد. چرا کشاورزان به سمت کشت های کم آب بری مثل زعفران که سودآوری بیشتری هم دارد نمی روند؟

درست است که هدف از اصلاح الگوی کشت، صرفه‌جویی در مصرف آب است اما الگوی مصرف در کشور ما طی سال های متمادی شکل گرفته و نمی توان به سرعت آن را تغییر داد. از سویی دیگر در بخش هایی از اصفهان مجموعه دامداری هایی فعالیت می کنند که نیازمند علوفه و غلات هستند و به هر حال باید کشت گندم و جو صورت گیرد. البته در این رابطه ما به سمت کشت علوفه هایی رفته ایم که نیازمند نیاز آبی کمتری هستند و با ترویج کشت قصیل جو که راهکاری برای افزایش بهره وری آب، زمین و تولید علوفه است سعی داشته ایم که در مصرف آب صرفه جویی کنیم. در این رابطه به کشاورزان هم توصیه شده که محصولاتی همچون علوفه‌های کم آب‌بر را بکارند که نیاز آبی کمتری داشته باشد. در حال حاضر تولید40 تُن قصیل جو به چهار هزارو 500مترمکعب و تولید 40 تُن ذرت به 12 هزار مترمکعب آب نیاز دارد در حالی که ما با نصف این میزان آب، اقدام به افزایش تولید علوفه کرده ایم.

اما در بخش هایی از اصفهان تنها به کشت علوفه بسنده نشده و با توجه به تمامی محدودیت های آبی فعلی، باز هم شاهد کشت برنج در برخی از نقاط اصفهان هستیم در حالی که کشت برنج در اولویت نیست و اگر هدف از اصلاح الگوی کشت صرفه‌جویی در آب بوده چرا هنوز برنج که نیاز آبی بالایی دارد کشت می شود؟

کشت برنج در اصفهان نسبت به سال های گذشته بسیار ناچیز است. در گذشته در استان 20 هزار هکتار سطح زیر کشت برنج داشتیم اما اکنون بالغ بر 30 درصد از سطح زیر کشت استان نیازمند آب زاینده‌رود است و به همین دلیل اکنون این مقدار از سطح کشت استان در اختیار ما نیست و اگر برنجی هم کاشته می شود بیشتر در بخش های خرده مالکی در حاشیه زاینده رود است که امکان کشت دیگری برای آنها وجود ندارد.

به طور دقیق چه مقدار از سطح زیر کشت مربوط به کشت برنج است؟

اکنون تنها دو هزار و 200 هکتار برنج کاری در فلاورجان، لنجان و خمینی شهر و در مناطق حاشیه ای زاینده رود می شود که عدد قابل ملاحظه ای نیست و تنها در رابطه با معیشت خود کشاورزان است.

اما به هر حال واقعیت این است که پس از گذشت سال‌ها از زمان اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در اصفهان، اجرای این طرح روند کُندی دارد. شاهد این مدعا هم مقاومت کشاورزان در قبال اجرای طرح اعلام شده است. چرا جهاد کشاورزی هنوز نتوانسته در رابطه با طرح های ترویجی موفقیت کسب کند؟

به این خاطر که ما اکنون قانونی برای این که بتوانیم کشاورز را مجبور کنیم چه کشتی را انجام دهد در کشور نداریم و فقط می توانیم فعالیت‌های ترویجی انجام دهیم. در این زمینه به این خاطر که استان اصفهان دارای اقلیم خشک است و با توجه به محدودیت آبی که در دوره جاری وجود دارد، کشت برنج به عنوان کشت اولویت دار ما نیست و به کشاورزان توصیه می‌شود اقدام به کشت محصولاتی همچون علوفه‌های کم آب‌بر کنند که نیاز آبی کمتری داشته باشد. علاوه بر این سازمان آب می‌تواند محدودیت‌هایی برای کشاورزانی که برنج کشت می‌کنند ایجاد کند از جمله آن که حقابه‌ای که در اختیار آنان قرار می‌دهد را با قیمت بیشتری محاسبه کند. اما با توجه به اینکه درآمد کشت برنج برای کشاورزان بسیار بالا است بنابراین استقبال زیادی از کشت برنج دارند. البته جهاد کشاورزی با روش‌های گوناگون سعی کرده کشاورزان را به کشت‌های جایگزین ترغیب کند و جهاد کشاورزی هیچ خدمتی به برنج‌کاران ارائه نمی‌کند و همچنین کودهای شیمیایی و بذر رایگانی که در اختیار سایر کشاورزان قرار می‌دهد، در اختیار برنج‌کاران قرار نمی‌دهد، با این وجود کشت برنج از دیرباز در شهرستان لنجان مرسوم بوده است و به دلیل گذر زاینده رود از کنار شالیزار‌های برنج و سود خوب برنج کاری، کشاورزان، کاشت آن را به سایر محصولات کشاورزی ترجیح می دهند اما مقدار آن بسیار ناچیز است.

اما در حال حاضر نه آب زنده رود و نه چاه‌های اصفهان حتی جوابگوی تامین آب برای کاشت محدود برنج هم نیست.

خب ما هم قانونی برای برخورد قهری با برنج کاران نداریم و جهاد کشاورزی تنها با برگزاری جلسات توجیهی و درنظر گرفتن تسهیلات مختلف سعی دارد برنج کاران اصفهانی را توجیه کند که کشت‌های دیگر را جایگزین برنج کنند. ما فقط می‌توانیم به کشاورزان آگاهی و پیشنهاد بدهیم و قانونی برای برخورد قهری با آنان وجود ندارد. در این زمینه فعالیت‌های ترویجی صورت می‌گیرد یا آب بهای کشت برنج با تعرفه بیشتری محاسبه می‌شود. البته کشاورزان متخلف هم شناسایی شده و به سازمان آب منطقه‌ای معرفی می‌شوند. در کنار اینها با روش‌های گوناگون سعی کرده ایم کشاورزان را به کشت‌های جایگزین ترغیب کنیم و با تعامل با کشاورزان و آموزش آن‌ها به تدریج در حال حذف کشت برنج در استان هستیم.