تابناک: در حالی که طی یک هفته گذشته تنش‌ها به شکل کم سابقه میان دولت جدید آمریکا و ایران افزایش یافته است، مقامات مسکو و پوتین به شکلی معنادار در برابر این مسئله سکوت کرده اند. اهمیت این موضوع در آن است که تا پیش از این، سخن بر سر «اتحاد استراتژیک» میان ایران و روسیه بوده و اکنون سکوت روسیه، به نظر سکوتی معنادار و بسیار با اهمیت است و ماهیت اساسی روابط میان تهران و مسکو را مشخص می کند.

پرسشی که مطرح است این است که چرا روسیه در برابر افزایش تنش میان ایران و آمریکا سکوت کرده است؟ حسین ملائک دیپلمات ارشد و سفیر سابق ایران در چین و اتریش، کارشناس مسائل اروپا و معاون سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک در یادداشتی با نام «تنظيمی جديد برای سياست خارجی» در وبسایت اینترنشنال، به خوبی و با دقت نظر، ماهیت واقعی روابط میان ایران و روسیه را مورد مداقه قرار داده است.

ملائک در این یادداشت که طی آن دو موضوعی که باید به سرعت در دستور کار سیاست خارجی ایران قرار بگیرد را مطرح کرده است – اول مدیریت روابط با روسیه و دوم مدیریت برخورد با اقدامات دولت جدید آمریکا – بیان می کند: اهداف روسیه و حضور در بحران سوریه با اهداف ایران در آن کشور همخوانی زیادی ندارد. تمایلات جهانی و منطقه ای روسیه در محورهایی قرار می گیرد که اهداف ایران در آن حوزه ها ناچیز است و یا از اولویت برخوردار نیست.

به نظر ملائک در حال حاضر مهمترین هدف سیاست خارجی برای روسیه خروج از بحران و بی ثباتی در تعاریف و پروتکل های رفتاری با آمریکاست. وی تحولات جدید دولت در آمریکا از جمله رویکردهای شخص «دونالدترامپ» به روسیه و همچین وزیر خارجه وی یعنی «تیلرسون» را دلیل اصلی وسوسه روس ها در این زمینه می داند که بتواند در راهی منطقی تر از گذشته با آمریکا قرار گرفته و مدیریت جهانی را دوجانبه پیش ببرند. ملائک به صراحت بیان می کند: تا وقتی روسیه در بیم و امید تنظیم این رابطه با آمریکا قرار داشته باشد، این هدف را پیگیری خواهد نمود و آن را تحت الشعاع هیچ موضوع دیگری قرار نخواهد داد. در این محیط و در این مسیر ایران برای روسیه بیشتر از آنکه یک سرمایه باشد یک ابزار با قابلیت نسبی محدود به شمار می آید.

حسین ملائک با اشاره به روابط میان ترکیه و روسیه و تلاش‌های این کشور برای نگه داشتن ترکیه در مدار خود از یک سو و همچنین تلاش های مشابه از سوی ناتو و غرب از سوی دیگر بیان می کند که روسیه اگر در موضع انتخاب بین ترکیه و ایران قرار گیرد، در بیشتر موارد اصولاً به طرف ترکیه گرایش خواهد داشت.

وی در نتیجه‌گیری از این مسائل بیان می کند که مدیریت روابط با روسیه بسیار ضروری به نظر می‌رسد و اگر آمریکا با طرح حفاظت از مناطق امن قصد برهم‌زدن روند «آستانه» را داشته و یا آن را وارد مسیر دیگری کند، همکاری ایران و روسیه و از همه مهمتر توافق در مورد باز تعریف شرایط جدید و نحوه برخورد با آن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد شد.

با توجه به نظرات حسین ملائک، اکنون شاید بتوان به درکی درست از ماهیت اساسی روابط میان تهران و مسکو رسید. اینکه به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی نباید و نمی توان روابط میان این دو را در حد یک رابطه و اتحاد استراتژیک تعریف کرد. با این تفاسیر، حتی همراهی ایران و روسیه در موضوع سوریه نیز ماهیتی استراتژیک نداشته و نیست. این مسئله ما را به مسئله دوم یعنی چرایی و معنای سکوت مسکو در برابر افزایش تنش میان ایران و آمریکا می رساند.

مسکو به گفته حسین ملائک اکنون در بیم و امید تنظیم روابط با آمریکای ترامپ قرار دارد و آن را تحت الشعاع هیچ موضوع دیگری قرار نخواهد داد، به ویژه تحت الشعاع تنش ایران با نه آمریکا آن هم در حالی که تهران برای مسکو «ابزاری با قابلیت نسبی محدود» است و یک سرمایه.

حوزه های تماس میان آمریکا و روسیه اکنون بسیار گسترده است: از مسئله اوکراین و کریمه و ناتو گرفته تا مسئله سوریه و داعش و حتی تحولات مربوط به آسیا و چین. در این زمینه، هرچند ایران می تواند یکی از مسائل میان روسیه و آمریکا باشد، قطعاً و بدون هیچ شکی نه از اولویت و نه از اهمیت اساسی برخوردار است. این مسئله حتی می تواند منجر به یک شکاف در بین روسیه و ایران در مسئله سوریه نیز

شود.

در نتیجه سکوت مسکو در قبال افزایش تنش‌های ایران و آمریکا در زمینه‌ای که روس ها اکنون در آن تفکر کرده و عمل می کنند، کاملاً منطقی به نظر می رسد. این مسئله به ما می گوید که روابط تهران با مسکو به هیچ وجه خاصیتی استراتژیک نداشته و ندارد و بنا به توصیه حسین ملائک تنظیم روابط با مسکو و مدیریت آن یکی از مهمترین دستورکارهای سیاست خارجی ایران در برهه فعلی است.