مهران موسوی خوانساری: یکی از قدیمی ترین چالش های مدیریت شهری اصفهان، گم شدن در پیچ و خم های تدوین طرح و برنامه ای مشخص برای بدنه سازی خیابان چهارباغ است. این موضوع چنان پیچیده شده که بعد از قریب به دو دهه، ادامه بدنه سازی شرق این خیابان به طور کلی به دست فراموشی سپرده شده است.

اما اگر این روزها گذارتان به خیابان چهارباغ افتاده باشد، حتماً با فعل و انفعالاتی که در پیاده روی غربی خیابان در جریان است مواجه شده اید. حالا مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان گفته است شهرداری در حال ساماندهی بدنه غربی چهارباغ است.

البته آنچه امروز در احیای این بخش از چهارباغ مشاهده می شود، به کل با بدنه سازی شرق خیابان که از دهه 80 آغاز شد و به دهه 90 هم رسید متفاوت است. اتفاقی که طی بدنه سازی شرق چهارباغ افتاد، تحولی کلی با تخریب سازه های قدیمی و جانمایی آن با سازه ای جدید بود اما امروز در غرب این خیابان عمدتاً عملیات مرمت و نه ساخت و ساز در جریان است.

به گفته  محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، این اقدامات قرار است  «چهارباغی را که در حافظه شهر بود، احیا کند». اینکه معنای این جمله چیست و بدنه غربی قرار است چه تغییری نسبت به قبل پیدا کند، تا حدودی در توضیحات بیشتر ایزدخواستی مشخص می شود: «کنسول‌هایی که از مغازه‌ها بیرون آمده بود را جمع کردیم تا پیاده‌رو نفس بکشد، همچنین سنگ‌های آزاره به یادگار مانده از دهه‌های ۳۰ و ۴۰ را از زیر سیمان‌ها و ترموودها جدا و دیواره آجری را احیا کردیم که روند ساماندهی همچنان ادامه دارد.»

*شرق فراموش شده

بدنه سازی خیابان چهارباغ موضوع بسیار حساس و چالش برانگیزی است. همان روزهایی هم که بدنه شرقی با تصمیم مدیریت شهری متحول شد، اعتراض های زیادی به سبک به کار رفته در طراحی سازه جدید مطرح شد. بسیاری از کارشناسان معماری معتقد بودند چیزی که به عنوان بدنه جدید چهارباغ با احداث یک مجتمع و ورودی هشت بهشت به این خیابان اضافه شده، شأنیت و اصالت منطبق با تاریخی ترین خیابان کشور را ندارد.

حتی کار به جایی رسید که گفته شد پیش از این بدنه سازی، سمت شرق خیابان چهارباغ که بازدید کننده بیشتری نسبت به غرب آن داشت، به فضایی بدون مخاطب تبدیل شده است. موضوعی که امروز بعد از گذشت سال ها صحت آن کاملاً به چشم می آید.

البته مدیران وقت شهرداری از طرح خود برای تغییر در بدنه سازی شرقی خیابان دفاع کردند و حتی برنامه ریزی برای تخریب سایر قسمت های بدنه شرقی و امتداد یافتن سازه جدید به سمت میدان انقلاب و میدان امام حسین (ع) را در برنامه های بلند مدت خود گنجاندند اما گذر زمان و چرخش مدیریتی در شهرداری اصفهان، این طرح را به بایگانی برنامه های اجرا نشده مدیریت شهری فرستاد.

امروز اگر از هرکدام از مدیران شهرداری درباره ادامه پیدا کردن طرح بدنه سازی شرق خیابان مطابق با سازه جدید فعلی سئوال کنید، پاسخ شما با محتوایی اینچنین خواهد بود: آن طرح را کلاً فراموش کنید!

*آزمونی برای مدیران شهرداری

 مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان گفته است «چهارباغ به‌شدت به برنامه‌ریزی نیاز دارد». ایزدخواستی درست می گوید چنانکه به قول خود او، «چهارباغ جایگاه ویژه‌ای برای مدیریت شهری اصفهان دارد و این جایگاه به دلیل گذر تاریخی بودن یا ساخت تفرجگاه شهری در این محدوده نیست، بلکه به این دلیل است که چهارباغ پاسدار حافظه تاریخی اصفهان محسوب می‌شود».

اما آنچه در واقعیت می گذرد چیز دیگری است. وقتی قرار شد چهارباغ به روی حرکت خودروها مسدود شود، صحبت از احداث گذر فرهنگی در این خیابان به میان آمد که امروز به هر چیزی شبیه است الا گذر فرهنگی. ایزدخواستی می گوید باید عواملی که حافظه تاریخی این خیابان را قدرت بخشیده‌ است، زنده کرد اما این مدیر ارشد شهرداری هم حتماً مانند سایر ساکنان اصفهان گاهی اوقات در چهارباغ قدم می زند؛ در این صورت باید از او سئوال کرد آیا شرایط فعلی حاکم در این خیابان تاریخی منطبق با حافظه تاریخی اصفهان است؟

گذر فرنگی که به گذر غذاخوری ها تغییر شکل داده است. ماهیت بدنه سازی شرق خیابان هم زیر سئوال بوده و چیزی که فعلاً وجود دارد سازه ای بد هیبت در میانه خیابان بدون امتداد پیدا کردن در دوسوی آن است. مترو هم که از زیر این خیابان 400 ساله می گذرد و سرنوشت مرمت مدرسه چهارباغ نیز نامعلوم است. طبقه دوم خیابان در آستانه ریزش است و سرنوشت بدنه سازی غرب خیابان، نامعلوم.    

همه با ایزدخواستی موافقند که «چهارباغ به‌شدت به برنامه‌ریزی نیاز دارد» اما این برنامه ریزی را خود مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان باید کلید بزند. احیای بدنه غربی خیابان چهارباغ، آزمون مدیران فعلی شهرداری است. اینکه از کار چند ماهه مرمتگران چه نتیجه ای حاصل می شود، نمره شهرداری در برنامه ریزی صحیح برای چهارباغ و  پاسداری از «حافظه تاریخی اصفهان» را تعیین می کند.