پایگاه اطلاع رسانی عصر ایران در گفتگویی مفصل با دکتر سید احمد خاتون آبادی استاد دانشگاه و عضو کمیته آب اتاق بازرگانی، صنایع و معادن اصفهان، بحران آب و خشکسالی و گرد و غبار که تهدید کننده استان اصفهان است را بررسی کرده است تا درک بهتری از وضع کنونی این استان صنعتی کشور حاصل شود. بخش هایی از این گفتگو را بخوانید.

حدود دو سال قبل در سال 1393 درباره احتمال پیشروی ریزگردها و فرونشست زمین در استان اصفهان صحبت هایی داشته و هشدارهایی داده اید نسبت به خطری که در پیش است. در آن زمان چه اطلاعاتی داشتید که این نکات را مطرح کردید؟

دکتر احمد جلالیان از استادان پیشکسوت دانشگاه صنعتی اصفهان هستند و در رشته خاک شناسی تخصص دارند. ایشان یک طرح زیست محیطی را در مورد تالاب گاوخونی دنبال کرده و سازمان محیط زیست هم از اجرای این طرح حمایت کرده است. آقای جلالیان درنمونه برداری هایی که انجام داده احتمال وجود فلزات سنگین و سمی را بررسی کرده اند از جمله کادمیوم و سرب و روی. به طور سیستماتیک از تالاب گاوخونی نمونه برداری کرده اند. ایشان می گویند هنوز تالاب گاوخونی به دلیل پوشش خشک نیزارها که از بین نرفته است کانون گرد و غبار، فعال نشده است ولی آنچه در تله های رسوب گذاری از ریزگردها گرفته اند از دهانه و اطراف تالاب است. یعنی این ریزگردها به این سموم آلوده است.

الان به صورت مشخص ریزگرد از طرف تالاب گاوخونی به سمت اصفهان و شهرهای دیگر حرکت می کند؟

طبق تحقیقاتی که انجام شده و مطالعاتی که ما انجام داده ایم در اوایل فصل تابستان جریان باد از شرق به غرب می شود. یعنی ریزگردها از تالاب گاوخونی و اطراف شهر ورزنه حرکت می کند و به اصفهان می آید. به این دلیل که دشت مسطحی است و مانعی هم وجود ندارد به حرکت خود ادامه می دهد. ریزگردها تا عمق2000کیلومتری می روند و تا ارتفاع 4000متری.

پس چون جریان باد از شرق به غرب است و ورزنه و تالاب گاوخونی در شرق اصفهان قرار دارند شما از این جهت نگران هستید و نسبت به پیشروی ریزگردها هشدار داده و گفته بودید سهم و حقابه تالاب را باید بدهیم؟

بله. حتی وزارت نیرو حقابه سالیانه تالاب را به میزان 170 میلیون متر مکعب مشخص کرده است. ما می گوییم 150 میلیون متر مکعب یا حداقل 100 میلیون متر مکعب آب به تالاب بدهید. راه افتادن ریزگردهای تالاب گاوخونی، هنوز در مرحله قبل از بحران است. در نتیجه باید جلوی آن را گرفت که بعداً بحران های دیگر به وجود نیاید و هزینه های دولت و ملت بالا نرود. البته همیشه هم اینطور نبوده است که آب زاینده رود، مستقیماً به تالاب گاوخونی بریزد. در مناطق شرق اصفهان، کشاورزی می کردند و بخش عمده آب بعد از آبیاری، به صورت زهکش و زه آب به تالاب گاوخونی می ریخت. به همین دلیل تمام کودهای شیمیایی مصرف شده در زمین های کشاورزی و پسآب کارخانجات نساجی و رنگرزی های اصفهان که قبلاً تعداد آنها بیشتر بود و الان خیلی از آنها تعطیل شده اند، به تالاب گاوخونی می ریخت. تمام این کارخانه های نساجی و رنگرزی ها، فلزات سنگین دارند و فلزات پساب های این صنایع در تالاب گاوخونی دپو شده و تالاب، انبار این فلزات سنگین است.

نگرانی شما به این دلیل است که سرب و مواد شیمیایی دیگر در قالب ریزگردها و همراه با جریان باد از سمت شرق استان اصفهان به سمت اصفهان بیاید؟

بله. یک نگرانی من این است. یک نگرانی دیگر من این است که اگر تالاب گاوخونی نابود شود مردم مجبور می شوند از اصفهان مهاجرت کنند. تنوع جانوری، تنوع زیستی و تنوع گیاهی هم از بین می رود.

در برخی مقاطع که آب سد با رهاسازی به زاینده رود می ریزد چه تأثیری در مقابله با خشک شدن زمین و رسیدن آن به تالاب دارد؟

آب سد را به مدت 20 روز رها کردند ولی کشاورزان شرق اصفهان هم می خواهند از آب رها شده استفاده کنند. زندگی اینها به آب رودخانه بستگی دارد و مهارت دیگری هم ندارند. خشکی رودخانه، دلایل زیادی دارد از جمله اینکه صنایع ملی در اصفهان قرار دارد و از آب استفاده می کنند. یک عده می گویند این زرنگ بازی اصفهانی ها بوده است که صنایع را به دستور وزیر صنایع وقت، در اصفهان تأسیس کردند. در حالی که جنگ، علت اصلی تأسیس این صنایع در اصفهان بود و کارخانه فولادی که قرار بود در بندرعباس تأسیس شود در اصفهان تأسیس شده و بحث حفاظت از صنایع هم مطرح بوده است. شاید هم اصفهانی ها یک مقدار زرنگ بازی کرده اند. اگر زرنگ بازی هم کرده اند الان می بینیم جواب آن منفی است. چون آبی وجود ندارد. بنابراین هم توسعه کشت در اصفهان و هم برداشت های بالادست زاینده رود در استان چهار محال و بختیاری باید متوقف شود و حقابه تالاب باید داده شود. تونل اول کوهرنگ مال کشاورزان است که پول تأسیس آن را کشاورزان اصفهان داده اند. حدود 50 سال پیش، پول آن را کشاورزان دادند. دولت با تونل دوم و سرمایه گذاری که انجام داده است می تواند چیزی حدود 350 میلیون متر مکعب آب تملک کند و از جمله به صنعت بفروشد. در حالی که دولت، حدود 1000 میلیون متر مکعب آب فروخته است.

در سال 1000 میلیون متر مکعب؟

بله. دولت این مقدار در سال آب فروخته و متعلق به دولت هم نبوده است. یعنی حقابه کشاورزان و حقابه تالاب گاوخونی را فروخته است. در بالادست هم آب برداشت می کنند. روی کوه دارند آب می برند. در اصفهان، مصارف جدیدی را به وجود آورده اند و بارگذاری های جدید انجام شده است. همه این اقدامات باید متوقف شود تا آب به تالاب گاوخونی برسد و کویر مرکزی ایران پیشروی نکند. اگر آب به آنجا نرسد ریزگردهای کویر، آسیب های زیادی ایجاد می کند. کشاورزان شرق اصفهان به صورت مجانی دارند خاک را نگهداری می کنند.

اینکه می گویید 1000 میلیون متر مکعب آب فروخته شده در چه سالی این موضوع اتفاق افتاده است و چند برابر ظرفیتی که دولت ایجاد کرده آب فروخته است؟

به مرور این مقدار فروش آب اتفاق افتاده است. ظاهراً از دهه 1370 هجری شمسی اکثر این واگذاری ها انجام شده است. از نیمه دهه 60 دولت واگذاری ها را شروع کرده است.