ترکیه دیروز یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های سیاسی‌اش در سال‌های اخیر را گرفت؛ با رای مثبت اکثریت ۵۱ درصدی مردم به رفراندوم تغییر قانون اساسی، بعد از چندین دهه نظام پارلمانی مبتنی بر احزاب، ترکیه قرار است از سال ۲۰۱۹ با نظام تک رییسی یا همان ریاست جمهوری اداره شود.

به گزارش خبرنگار ایسنا از ترکیه، در کشور ترکیه همان طور که هر محله، هوادار تیم فوتبال همان محله است، احزاب متعددی وجود دارند که پایگاه‌شان در محلات است. وقتی صحبت از رای گیری در استانبول می‌شود، بیشتر مردم در مورد این که کدام محله به نفع چه جریان سیاسی رای خواهند داد حرف می‌زنند و بعد از آن تازه می‌رسند به این که احزاب در کدام شهرها و مناطق متفاوت فرهنگی ترکیه، رای بیشتری دارند.

سیستم رای گیری هم کاملا مبتنی بر محلات است. پیش از انتخابات، همه مردم می‌دانند که باید برای رای دادن به کدام حوزه رای گیری خاص مراجعه کنند. در روز رای‌گیری پایگاه‌ها لیست‌هایی دریافت می‌کنند که در آن نام تمامی کسانی که مجاز به رای دادن در آن پایگاه هستند نوشته شده است. رای دهنده‌ها، با در دست داشتن برگه‌ای که به آنها می‌گوید بر اساس محله، اسم‌شان در کدام پایگاه ثبت شده است به مدارس ابتدایی که کار رای گیری را انجام می‌دهند مراجعه می‌کنند. افراد با نشان دادن کارت شناسایی می‌توانند وارد حوزه رای گیری شوند و با پیدا کردن اسمشان در میان لیست‌هایی که در پایگاه وجود دارد، تازه می‌توانند تعرفه رای را دریافت کنند؛ همه رای دهنده‌ها موظف هستند بعد از انداختن رای به صندوق صورت جلسه‌ای را که نامشان در آن ذکر شده است، امضا کنند.

به این ترتیب، هیچ کس نمی‌تواند بدون مجوز قانونی در محله‌ای غیر از جایی که زندگی می‌کند رای بدهد. این مساله باعث می‌شود هم از جابه جایی رای بر اساس جابه جایی جمعیت در جریان انتخابات شورایی و پارلمانی جلوگیری شود و هم امکان بررسی صحت آرا و جهت گیری رای به صورت منطقه‌ای و محله‌ای وجود داشته باشد.

ترکیه کشوری است که به دلیل گستردگی عرض جغرافیایی‌اش، دو منطقه زمانی شرقی و غربی دارد، به این ترتیب، رای گیری بر اساس دو ساعت رسمی در مناطق شرقی و غربی کشور، در ساعت پنج بعد از ظهر تمام شد و امکان تمدید آن هم وجود نداشت.

بلافاصله بعد از بسته شدن در مراکز رای گیری، شمارش آرا توسط ناظران انتخابات آغاز شد. همه افرادی که در یک محله رای دادند می‌توانند با نشان دادن کارت شناسایی، در محل رای گیری حاضر شوند و بر شمارش آرا نظارت کنند.

در رفراندومی که روز گذشته برگزار شد، از آنجا که در برخی مناطق نگرانی از تغییر نتایج به نفع جریان حاکم وجود داشت، یک گروه غیر دولتی از فعالان اجتماعی جوان، راه حلی ارائه کردند؛ اپلیکیشنی طراحی شده و در اختیار تمام رای دهندگان قرار گرفت تا هر کسی که برای نظارت بر شمارش آرا به حوزه رای گیری می‌رود بتواند از نتایج نهایی شمارش آرا صندوقی که درآن رای داده است عکس بگیرد و آن را در این اپلیکیشن به اشتراک بگذارد. این برنامه همزمان با شمارش آرا توسط مجریان انتخابات، شمارش آرا در سراسر ترکیه را انجام می‌دهد و تخلف انتخاباتی و اعلام نتایج غیر واقعی را دشوار تر می‌کند.

نتایج رفراندوم روز گذشته در ترکیه به نفع حزب حاکم بوده است و حالا دولت می‌تواند تغییر قانونی اساسی را آغاز کند که ناظران می‌گویند می‌تواند مجلس این کشور را فلج کند، چرا که تعداد نمایندگان را باز هم بیشتر می‌کند و از ۵۵۰ نفر به ۶۰۰ نفر می‌رساند، سن لازم برای نمایندگی را به ۱۸ سال کاهش می‌دهد، به رییس جمهور اجازه می‌دهد مجلس را تعطیل کند و گرفتن هر تصمیم اساسی در مجلس را مشروط به دارا بودن رای سه پنجم کل نمایندگان، یعنی ۳۶۰ نفر می‌کند؛ با این وجود عده زیادی از مردم هنوز خوشبین هستند.

یک راننده تاکسی که می‌گوید در رفراندوم به تغییرات قانون اساسی رای مثبت داده است، معتقد است: « تغییرات قانون اساسی نمی‌تواند مجلس را از بین ببرد چرا که اگر رییس جمهور مجلس را منحل اعلام کند، باید انتخابات زودهنگام برگزار شود و از آن جایی که در قانون جدید انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان همزمان است، باید رییس جمهور جدید هم انتخاب شود، در انتخابات مردم تصمیم می‌گیرند که آیا تصمیم رییس جمهور برای تعطیل کردن مجلس درست بوده است یا نه.»

یک دانشجوی معماری که در جریان انتخابات، بر رای گیری نظارت می‌کرد هم معتقد است: «با این که رفراندوم رای مثبت آورده اما جای نگرانی خیلی زیادی وجود ندارد، از قبل هم معلوم بود که چه در میان کردها و چه در میان ترک‌ها، مذهبی‌ها به حزب حاکم رای می‌دهند، اما آن چیزی که مهم است این است که این بار اردوغان و حزبش حمایت مهم‌ترین شهر های ترکیه یعنی آنکارا و استامبول را از دست داده، قبلا این دو شهر هم در میان حامیان اردوغان بودند اما حالا بیشترین رای منفی به رفراندوم در این دو شهر به صندوق ریخته شده است. این نشان می‌دهد که اردوغان نمی‌تواند هر کاری که دلش می‌خواهد بکند، چون در شهرها مردم سیاسی هستند و در برابر او خواهند ایستاد.»

حتی بعد از قطعی شدن شکست احزاب مخالف دولت در رفراندوم، مخالفان هنوز کاملا امید خود را از دست نداده‌اند. یک خانم وکیل که در جریان تبلیغات برای رفراندوم در کمپین مخالفان کار کرده است، می‌گوید: «ما همه تلاش‌مان را کردیم، از بحث با اعضای خانواده گرفته تا آمدن به خیابان و حرف زدن با مردم و نوشتن در روزنامه‌ها، حالا، این رای مثبت به تغییرات قانون اساسی باز هم به نفع ماست؛ اگر به تغییرات رای منفی داده می‌شد اردوغان و حزبش ناچار می‌شدند کناره گیری کنند و بعد تا همیشه می‌گفتند که ما می‌خواستیم و می‌توانستیم ترکیه را چنین و چنان کنیم اما مخالفان این اجازه را ندارند. رای مثبت در رفراندوم آخرین شانس آنها است تا هر چه در بساطشان دارند به مردم نشان بدهند و مردم یک بار برای همیشه بفهمند که این نگاه‌های سنتی نمی‌تواند کشور را به جای خوبی ببرد. بعد از شکست اردوغان در اجرای سیاست‌هایش مردم ترکیه به همان روند سکولاریزه شدن که در بیست سال گذشته در جریان بوده است بر می‌گردند، با این فرق که این بار می‌دانند راهی غیر از این وجود ندارد.»

شب گذشته با وجود این که نخست وزیر و رییس جمهور فعلی ترکیه هر دو در نطق‌هایی در میان هوادارانشان، پیروزی در رفراندوم را تبریک گفتند، مهم‌ترین احزاب مخالف دولت اعلام کردند که قبل از تایید نتایج توسط دادگاه عالی ترکیه و باز شماری ۶۰ درصد آرا توسط ناظران، شکست را نخواهند پذیرفت. با این حال اردوغان در سخرانی بعد از اعلام نتایج رفراندوم از مردم به خاطر اعتمادشان تشکر کرده و گفته است که می‌تواند برای برگرداندن احکام دیگری از جمله قانون لغو شده مجازات اعدام در ترکیه رفراندوم برگزار کند.

اردوغان فعلا تا دو سال دیگر که دوره قانونی ریاست جمهوری‌اش به پایان برسد در قدرت خواهد بود؛ بعد از آن برای اولین بار بعد از رفراندوم، انتخابات ریاست جمهوری و مجلس همزمان برگزار خواهد شد و رییس جمهور بعدی خواهد توانست ریاستش بر حزبش را هم حفظ کند و برای دو دوره پنج ساله اداره کشور را در دست بگیرد. این ممکن است به معنی باقی ماندن اردوغان در قدرت تا سال ۲۰۲۹ باشد.

با این وجود به نظر می‌رسد نتایج رفراندوم برای اقتصاد ترکیه آنقدرها هم بد نباشد؛ در حالی که روز گذشته که روز تعطیل بازارهای مالی این کشور بود، تابلو صرافی‌ها از کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا خبر می‌داد، صبح امروز با باز شدن بازارهای مالی، نرخ برابری لیر با دلار رشد اندکی داشته است. در آوریل کم‌ترین نرخ ثبت شده برای لیر ترکیه ۳.۵۹۲ بوده است که یک روز بعد از رفراندوم به ۳.۶۲۸ رسیده است.