بين جوش‌هايي که در نقاط مختلف بدن ظاهر مي‌شود، جوش کف سر خيلي شايع نيست ولي هستند کساني که به آن دچار مي‌شوند. اين جوش دردناک، آزاردهنده و با خارش همراه است. گاهي اين جوش‌ها سال‌ها روي سر مي‌مانند و به يک عامل آزاردهنده قوي براي فرد تبديل مي‌شوند. خارش، سوزش، زخم شدن پوست سر و حتي ريزش مو از عوارض جوش سر هستند.

دليل اصلي ايجاد جوش سر، بسته و مسدود شدن منافذ پوست سر به دلايل مختلف ازجمله رعايت نکردن بهداشت پوست سر، برهم خوردن تعادل هورموني، استرس زياد، تغييرات فصلي و آلرژيک، واکنش به برخي داروها، مصرف زياد کافئين، استفاده از برخي محصولات مراقبت از مو و عرق کردن بيش از حد است.

در واقع انباشته شدن سلول‌هاي مرده پوست و چربي روي پوست سر، منبع غذايي مناسبي را براي رشد باکتري‌ها ايجاد مي‌کند که بعد از مدتي سبب ايجاد آکنه يا جوش مي‌شود. اولين و مهمترين موضوعي که درباره ايجاد جوش روي پوست بايد به آن پرداخته شود مسئله نظافت و بهداشت فردي است. وقتي افراد بهداشت را رعايت نمي‌کنند و پوست به اندازه کافي تميز و لايه‌برداري نمي‌شود، منافذ پوستي (فوليکول‌ها) بسته شده، چربي‌ نمي‌تواند از طريق سطح پوست خارج شود. در اين شرايط باکتري‌ها به فوليکول‌هاي مسدود نفوذ کرده و عفونتي را ايجاد مي‌کنند که اگر اين عفونت زير پوست بماند باعث التهاب و تورم مي‌شود و اگر روي پوست برسد تبديل به جوش مي‌شود. اين موضوع وقتي در سطح پوست کف سر اتفاق مي‌افتد به‌دليل اينکه اين قسمت از پوست، ضخامت بيشتري دارد، جوش‌ها بزرگ‌تر و با عوارض سوزش و خارش و حتي درد همراه مي‌شوند. از آنجا که اين جوش‌ها زير مو قرار گرفته‌اند درمانشان دشوارتر از جوش‎هاي روي سطح پوست است و با شانه کشيدن يا خاراندن هم وضعيت بدتر مي‌شود.

مصرف مداوم شامپوهاي مخصوص موهاي چرب که چربي پوست را برطرف مي‌کنند راهکار پيشگيرانه مناسبي براي افرادي است که پوست سرشان چرب است و امکان تجمع چربي در پوست سرشان وجود دارد. البته استفاده از اين شامپو‌ها نبايد بيش از حد نياز باشد چراکه پوست وقتي بيش از اندازه خشک مي‌شود هم به‌دليل نياز به ترشح چربي بيش از قبل چربي ترشح مي‌کند.

شايد شوره‌ها مقصر باشند

يک دليل ديگر براي به وجود آمدن جوش کف سر وجود شوره سر است. پوست سر به‌طور طبيعي در حال لايه‌لايه شدن و پوست‌اندازي است. سلول‌هاي قديمي پوست جدا شده و جاي خود را به سلول‌هاي جوان مي‌دهند. در حالت عادي اين سلول‌ها ظرف 20 تا 30 روز مراحل رشد خود را طي‌کرده و از سطح پوست به‌صورت سلول‌هاي مرده خارج مي‌شوند. اگر اين دوره زماني به شکلي غيرعادي سرعت بگيرد، تعداد سلول‌هاي مرده پوست افزايش يافته و همراه با چربي و ترشحات ديگر پوست معضل «شوره سر» را به وجود مي‌آورند.

دو نوع شوره سر خشک و چرب هست. در نوع شوره خشک پوسته‌ها به‌صورت لايه‌هاي نازک روي سر، شانه‌ها و اطراف گردن ديده مي‌شوند و ظاهر ناخوشايندي ايجاد مي‌کنند. اما در نوع شوره چرب پوسته‌ها بزرگ‌تر و چرب هستند، به هم مي‌چسبند و نمي‌ريزند بلکه يک حالت متراکم و چرب در پوست سر به وجود مي‌آورند. وقتي شوره سر شدت پيدا کند به شکل مرضي ايجاد مي‌شود که به آن «درماتيت سبورئيک» مي‌گويند. درماتيت سبورئيک معمولاً با ظهور جوش‌هاي چرکي و دانه‌هاي قرمز روي سطح پوست سر همراه است و به‌دليل مقاومت به درمان، معمولاً تا سال‌ها باقي مي‌ماند.

متخصصان پوست و مو براي درمان شوره سر استفاده از شامپوهاي مخصوص ضدشوره مثل کتوکنازول و زينک پريتينيوم را تجويز مي‌کنند. فرد مبتلا به شوره سر بايد هفته‌اي يکبار با شستشوي سر با اين شامپوها اين عارضه را کنترل کند. بهتر است اين شستشو در هر حمام گرفتن دو بار باشد و در هر بار شامپو سه تا چهار دقيقه روي سر بماند.

جوش‌ها چه عوارضي دارند

مسئله جوش کف سر شايد خيلي معضل حادي به‌شمار نرود اما غافل شدن از آن و به تأخير انداختن درمان آن مي‌تواند منجر به پيشرفت اين بيماري شود تا جايي که تعداد جوش‌ها و عمق‌شان زياد شود و منجر به بيماري فوليکوليت ريزنده شود. فوليکوليت ريزنده عفونت منافذ پوست سر است که به‌دليل تنگ يا بسته شدن منافذ پوست و رشد برخي باکتري‌ها در اين فضاها به وجود مي‌آيد. اين عفونت ريشه مو را از بين مي‌برد و منجر به ريزش دايمي موي سر بيمار مي‌شود. به همين علت به فوليکوليت ريزنده شهرت دارد. براي درمان اين بيماري حتماً بايد متخصص مرتبط داروهاي قوي را تجويز کند و درمان آن طولاني‌مدت انجام شود. در مواقعي هم لازم است که از باکتري عامل بيماري نمونه‌برداري شود تا نوع آن و روش درمان تشخيص داده شود. افرادي که دچار حساسيت‌هاي فصلي مي‌شوند گروه ديگري هستند که به‌همين دليل آلرژيک ممکن است دچار جوش سر شوند. براي درمان اين نوع التهاب هم بايد از داروهاي ضدحساسيت استفاده شود. عامل وراثت هم گاهي در بروز جوش کف سر دخالت دارد.

اين احتمال را هم بررسي کنيد

شپش عامل ديگري است که منجر به بروز جوش کف سر مي‌شود. اين انگل که به سرعت به افراد همجوار سرايت مي‌کند کف سر و لابه‌لاي موها را براي زندگي‌ انگلي انتخاب مي‌کند و از خون بدن انسان از طريق پوست سر تغذيه مي‌کند. شيوع شپش بيشتر در مدارس و سربازخانه‌ها اتفاق مي‌افتد و دليل آن هم رعايت نکردن بهداشت فردي و موي سر و استفاده کردن از وسايل شخصي ديگران مثل برس و شانه است. شپش‌ انگلي است که مي‌تواند در سر باعث ايجاد جوش‌هاي چرکي همراه با خارش شود. براي درمان شپش سر بايد به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد.

معمولاً شامپوي پرمترين براي رفع شپش سر تجويز مي‌شود. براي استفاده از اين شامپو ابتدا بايد موها را با آب مرطوب کرد، سپس موها را کاملاً با شامپوي پرمترين آغشته کرد تا شامپو، به تمام قسمت‌هاي مو از سر تا ساقه موها برسد، پس از 15 دقيقه بايد سر را با آب فـراوان شست تا شامپو کاملاً از بين برود.

بعد با سشوار موها را خشک کرده با يک شانه چوبي مو را شانه بکشيد تا شپش‌ها از لابه‌لاي مو جدا شوند. اين شستشو را هفته‌اي يک‌بار و به مدت دو تا سه ماه، بايد ادامه داد تا شپش‌ و تخم‌هاي آن کاملاً از بين بروند و پس از آن جوش‌هاي کف سر هم کم‌کم برطرف خواهند شد. اين عمل بهتر است براي ساير افراد خانواده هم انجام شود، چون احتمال سرايت بسيار بالاست.