سن زیادی ندارد، شاید ۱۶ یا ۱۷ سال، رفتن به کافه و کشیدن قلیان یکی از تفریحات همیشگی او با دوستانش است. هر وقت فرصتی پیدا می‌کند با دوستانش به کافه می‌آید و به قول خودش برای رفع خستگی و تفریح، قلیان می‌کشد.

سن زیادی ندارد، شاید 16 یا 17 سال، رفتن به کافه و کشیدن قلیان یکی از تفریحات همیشگی او با دوستانش است. هر وقت فرصتی پیدا می‌کند با دوستانش به کافه می‌آید و به قول خودش برای رفع خستگی و تفریح، قلیان می‌کشد.

امشب هم یکی از همان شب‌هاست و مسعود پسربچه نوجوان و کم‌سن و سال به اتفاق چند نفر از دوستانش به کافه آمده‌اند. برای تهیه گزارش به این کافه آمده‌ام. قرار است با صاحب کافه صحبت کنم. درباره اینکه بیشتر مشتری‌هایش از چه قشری هستند اما وقتی سرگرم صحبت با صاحب کافه هستم چشمم به این نوجوان کم سن و سال می‌افتد که به گفته صاحب کافه او و دوستانش مشتری یک شب در میان این کافه هستند.

صاحب کافه او را مسعود صدا می‌زند و با هم سلام و علیک گرمی می‌کند. این نوجوان و دوستان کم سن و سالش مشتری‌های دائمی این کافه هستند. یک گوشه‌ای از کافه روی یکی از تخت‌ها ولو می‌شوند و چند دقیقه بعد یکی از کارگران کافه با یک قلیان میوه‌ای سر میز آنها حاضر می‌شود. دوستانش قلیان را می‌گیرند و اولین پک به قلیان را مسعود می‌زند. در حالی که به پشتی روی تخت تکیه داده پک محکمی به قلیان می‌زند، نفسش را در سینه حبس می‌کند و دود سفید قلیان را از دهان و سوراخ‌های بینی‌اش بیرون می‌دهد.

چهره مسعود در هاله‌ای از دود سفید قلیان پنهان می‌شود. چند ثانیه بعد دوباره پک محکمی به قلیان می‌زند. این بار سرش را بالا می‌گیرد و به نقطه‌ای از کافه خیره می‌شود. دود سفید قلیان صورت مسعود را دوباره پنهان می‌کند.

قلیان بدترین دخانیات

شاید مسعود کم سن و سال نمی‌داند قلیان بدترین نوع دخانیات است وگرنه توجیهی مثل رفع خستگی و تفریح کنار دوستان برای این دخانیات خطرناک نداشت. او یک شب دیگر را هم با دوستانش در کافه گذراند و ریه‌های سالم و جوانش را به دود خطرناک قلیان آلوده و سمومی را وارد بدنش کرد که اثرات خطرناک آن در سال‌های آینده خود را در بدن این نوجوان نشان خواهد داد.

حکایت مسعود شاید حکایت برخی دیگر از نوجوانان و جوانان زیر پوست این شهر باشد که خواسته یا ناخواسته به مصرف سیگار و قلیان عادت کرده‌اند و با استنشاق دود ناشی از سیگار و قلیان آسیب‌های جدی به ریه‌های خود وارد می‌کنند. نکته نگران‌کننده این است که بیشترین مشتری‌های کافه‌ها را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند. این را وقتی با صاحب کافه صحبت می‌کنم تأیید می‌کند و می‌گوید: «واقعیت این است که بیشتر مشتری‌های ما در این کافه را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند و هر شب در این کافه نوجوانان و جوانان زیادی تنها یا به اتفاق سایر دوستان خود برای استعمال قلیان می‌آیند». او می‌گوید: «راستش را بخواهید من هم از مصرف سیگار توسط نوجوانان کم سن و سال ناراحت هستم. واقعیت این است که من هم قبول دارم استفاده از قلیان و سیگار ضرر دارد اما خب این کار من است و من که نمی‌توانم به مشتری‌هایم بگویم به کافه نیایند. من از این راه کاسبی می‌کنم اما راستش خودم هم گاهی اوقات ناراحت می‌شوم. حتی چند بار تصیم گرفتم شغلم را تغییر دهم اما واقعیت این است که شغل دیگری سراغ ندارم و سال‌های سال است در این کار هستم و تغییر دادنش برایم سخت است».

دختران، مشتری‌های جدید کافه‌ها

او در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «علاوه بر مصرف سیگار توسط نوجوانان کم سن و سال چیزی که بیشتر آزاردهنده است مصرف قلیان توسط دختر خانم‌ها و بانوان است. ما اینجا مشتری‌هایی داریم که تقریباً دائمی هستند و هر شب به این کافه می‌آیند و قلیان مصرف می‌کنند». او می‌افزاید: «این دختر خانم‌ها گاه تنها هستند و گاه با دوستان‌شان به کافه می‌آیند. ساعتی را در کافه می‌نشینند و انواع قلیان میوه‌ای مصرف می‌کنند». واقعیت این است که مصرف دخانیات اعم از سیگار و قلیان شاید تنها سوژه گزارشی باشد که تکرار در نوشتنش خیلی نیاز به ذکر دلایل متعدد نداشته باشد اما گرایش نوجوانان کم سن و سال، افزایش میزان قلیان و سیگار در میان دختران و نیز ورود انواع دخانیات جدید به شیوه‌های متعدد و با هدف تشویق نوجوانان و جوانان برای استعمال آنها باعث شده تا گزارش‌های مطبوعاتی با موضوع قلیان و سیگار، همراه با تذکرات پزشکی و هشدارهای اجتماعی باشد. قلیان که متأسفانه به مراتب بدتر از سیگار است این روزها خیلی راحت‌تر از هر دخانیات دیگری در دسترس عموم مردم خصوصاً نوجوانان و جوانان است و درج عباراتی همچون «از ورود افراد زیر 18 ساله معذوریم» بر سردر کافه‌ها شوخی‌ای بیش نیست و در کافه‌های شمال تا جنوب تهران در کنار افراد مختلف، نوجوانان و جوانان کم سن و سال و نیز دخترانی را می‌بینیم که بدون هیچ نگرانی از آثار زیانبار و خطرناک مصرف دخانیات، به استعمال قلیان می‌پردازند.

قلیان جیبی، خطر جدید بیخ گوش جوانان

این همه در حالی است که پزشکان و کارشناسان سلامت تاکنون درباره اثرات زیانبار و بسیار خطرناک مصرف دخانیات اعم از سیگار و قلیان خصوصاً مصرف مداوم آن هشدار داده‌اند.

با این حال برخی نوجوانان و جوانان بدون توجه به هشدارهای پزشکان و فعالان سلامت به مصرف قلیان و استعمال سیگار می‌پردازند که بدون شک برای سلامتی آنها بسیار خطرناک است، کما اینکه به اعتقاد پزشکان و بنا بر هشدارهای آنها یک پک قلیان برابر با مصرف 70 نخ سیگار است. در این میان اما شاهد ورود ترفندهای جدید برای افزایش علاقه و انگیزه نوجوانان و جوانان برای مصرف سیگار و قلیان هستیم که ورود قلیان‌های جیبی و سیگارهای الکترونیکی نمونه‌ای جدید از این ترفند‌ها است.

قلیان جیبی شگرد تازه‌ای است که برای افزایش انگیزه افراد خصوصاً نوجوانان و جوانان برای مصرف سیگار و قلیان به کار می‌رود. بر اساس برخی ادعاهای مطرح شده، مصرف قلیان جیبی و سیگارهای الکترونیکی ضرری ندارد و حتی راهکاری برای ترک مصرف دخانیات است اما به اعتقاد پزشکان و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان، استفاده از این وسیله جدید نه تنها راهکار مناسبی برای ترک دخانیات نیست بلکه ضررهای بسیار زیاد و جبران‌ناپذیری دارد. با این حال این نوع وسیله جدید که از آن به عنوان یک ترفند از سوی شرکت‌های مختلف با هدف کسب سود نام می‌برند، راهی بازار شده تا با دلایل غیرعلمی راهکاری برای ترک سیگار، بیشتر از هر وقت دیگری نوجوانان و جوانان را برای استعمال سیگار و قلیان تشویق کنند.

این موضوع را دکتر بیژن احمدزاده پزشک عمومی و مسئول کلینیک ترک اعتیاد نیز تأیید می‌کند و می‌گوید: متأسفانه این روزها شاهد تبلیغات و فروش قلیان‌های جیبی و سیگارهای الکترونیکی هستیم که در واقع شعارشان راهکاری مؤثر برای ترک یا کاهش مصرف سیگار است، اما واقعیت این است که این وسیله نه تنها راهکاری برای ترک یا کاهش مصرف دخانیات نیست بلکه می‌تواند عاملی برای افزایش علاقه و انگیزه افراد برای مصرف دخانیات باشد.

سیگار الکترونیکی وسیله‌ای است که استعمال دخانیات را شبیه‌سازی می‌کند. این وسیله که ظاهری شبیه سیگار دارد، به واسطه تولید بخاراتی که بو و طعم شبیه سیگار دارند، حس کشیدن سیگار را به مصرف‌کننده القا می‌کند. در کشورهای مختلف، قوانین متفاوتی درباره مصرف سیگار الکترونیکی وجود دارد و با افزایش ارزش بازار آن تا مرز 3 میلیارد دلار، بسیاری از شرکت‌های بزرگ تولید سیگار، به سرمایه‌گذاری در این حوزه پرداخته‌اند. در تبلیغات آنها برای جذب مشتری قید می‌شود بدون بو، بدون سیاهی دندان و خیلی چیز‌های دیگر. همچنین با آمدن قلیان جیبی کار مصرف‌کنندگان قلیان راحت شده و همه جا قلیانشان را همراهشان دارند. دکتر احمدزاده ورود این وسیله‌ها را ترفندهایی از سوی برخی شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ تجاری به منظور کسب سود عنوان می‌کند و می‌گوید: مصرف دخانیات در دنیا میلیاردها دلار گردش مالی دارد و در این میان کمپانی‌های بزرگ دنیا برای کسب سود بیشتر دست به هر کاری می‌زنند که نمونه آن تولید و عرضه سیگار الکترونیکی و قلیان‌های جیبی است.

او می‌افزاید: واقعیت این است که این وسایل خود به خود به افزایش علاقه‌مندی برای مصرف سیگار و قلیان کمک می‌کنند چراکه با این وسیله استفاده از دخانیاتی مثل قلیان ساده‌تر، همگانی‌تر و همه مکانی و همه زمانی می‌شود و فرد برای استعمال قلیان نیازی به حضور در کافه یا مکان‌های دیگری مثل منزل ندارد بلکه با در دست داشتن این وسیله حتی در سفر و پشت فرمان اتومبیل هم می‌تواند قلیان مصرف کند.

صحبت‌های این پزشک و کارشناس ترک اعتیاد در حالی است که خبرگزاری ایرنا نیز چندی پیش در گزارشی به تأثیرات منفی و مضرات سیگار الکترونیکی پرداخت.

به گزارش ایرنا به نقل از گاردین، مطالعه روی نمونه‌های حیوانی نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض بخار سیگار الکترونیکی، سبب آسیب ریه و منجر به عفونت می‌شود. بخار e- cigarettes حاوی رادیکال‌های آزاد (اتم‌ها و مولکول‌هایی که برای سلول‌ها سمی هستند) است و به ریه آسیب می‌زند.

سطح ماکروفاژهای ریه افرادی که سیگار الکترونیکی می‌کشند، بیشتر از حد نرمال است. ماکروفاژ یک نوع سلول‌ سفید خون است که سلول‌های آسیب‌دیده و مرده را حذف می‌کند. مدل‌های حیوانی نشان می‌دهد که این عارضه در صورت بروز آنفلوآنزا و ذات‌الریه جدی‌تر می‌شود. برخی افراد سیگار الکترونیکی را جایگزین سالمی برای سیگار می‌دانند در حالی که سازمان غذا و داروی امریکا (FDA)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و انجمن تنفس اروپا، به هیچ عنوان این ادعا را قبول ندارند و سیگار الکترونیکی را جایگزین مطمئن سیگار نمی‌دانند.

سازمان بهداشت جهانی چندی پیش خواستار تصویب قوانین جدی‌تر و ممنوعیت‌های بیشتری در مورد استعمال سیگار الکترونیکی به ویژه در محیط‌های بسته و فروش آن به کودکان و نوجوانان شد.

این سازمان گزینه‌های قانونی مختلفی از جمله ممنوعیت نصب دستگاه‌های فروش خودکار سیگار در اماکن عمومی، توقف فروش تنباکوی شیرین و طعم‌دار و همچنین ممنوعیت تبلیغات در خصوص منافع استفاده از سیگارهای الکترونیکی (از جمله کاربرد آن در ترک سیگار) را پیشنهاد کرد.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، دود حاصل از سیگارهای الکترونیکی صرفاً بخار آب نیست، بلکه حاوی نیکوتین و ذرات معلقی است که انتشار آن در محیط‌های بسته می‌تواند به سلامت افراد آسیب وارد کند.

نیکوتین مایع موجود در سیگار الکترونیکی از طریق چشم و پوست کودکان جذب می‌شود و عوارض جانبی مانند استفراغ، حالت تهوع، بیش‌فعالی، احساس گرگرفتگی، سرگیجه، تپش قلب و سوزش چشم در این کودکان مشاهده شده است.

در ادامه این گزارش آمده است که سیگار الکترونیکی هرگز به ترک سیگار کمک نمی‌کند و باور اینکه

e- cigarette باعث کاهش تمایل مغز به سیگار می‌شود کاملاً غلط است.

هشدار دوباره برای بیداری از خواب خرگوشی

این همه در حالی است که تحقیقات انجام شده بارها و بارها رابطه مستقیم بین مصرف سیگار و قلیان و سرطان را تأیید کرده است. بر اساس تحقیقات، استعمال سه تا پنج سال قلیان می‌تواند موجب سرطان خون شود و پس از 15 سال قلیان کشیدن مداوم، ابتلا به سرطان ناشی از بنزن (ماده شیمیایی) مانند سرطان خون قطعی است.

پزشکان درباره مضرات استفاده از قلیان‌های جیبی و سیگارهای الکترونیکی اعتقاد دارند قلیان‌های جیبی یا الکترونیکی که توسط باتری لیتیومی و درگاه USB ‌ایجاد حرارت می‌کنند، در ابتدا با هدف ترک سیگار تولید و عرضه شدند، هم‌اکنون بسیاری از جوانان به استعمال این قلیان‌ها معتاد شده‌اند.

به عقیده پزشکان، در این قلیان‌ها از تنباکوی معسل استفاده می‌شود و در قلیان‌های جیبی عصاره تنباکوی معسل به صورت مایع درآمده و استفاده می‌شود که همه آسیب‌های قلیان را دربر می‌گیرد و همچنین به علت حمل آسان و دسترسی راحت احتمال استفاده آن از قلیان بیشتر است. قلیان‌های جیبی به علت ترکیب شدن مواد با فلزات سنگین، می‌تواند برخی از بیماری‌ها مانند انواع سرطان و بیماری‌های قلبی، فشار خون یا تنفسی را ایجاد کند. با این حال با ترفندی جدید شاهد ورود قلیان‌های جیبی و سیگارهای الکترونیکی در بازار هستیم که افراد مختلف علاقه‌مندی و انگیزه بیشتری برای مصرف قلیان و سیگار پیدا می‌کنند. حالا باید منتظر ماند و دید آیا با وجود هشدارهای فراوان درباره مضرات و تأثیرات منفی استفاده از وسایلی مانند سیگار الکترونیکی و قلیان‌های جیبی، متولیان امر برای جلوگیری از عرضه این نوع وسایل که تبلیغاتی دروغین دارد و تأثیرات منفی از خود به جای می‌گذارد چه تصمیمی خواهند گرفت؟ آیا این موضوع در سایه خوش‌خیالی و خواب خرگوشی متولیان به فراموشی سپرده می‌شود یا این بار اقدامی جامع در خصوص جلوگیری از عرضه این وسایل صورت می‌گیرد تا تأثیرات مخرب و زیان‌های مصرف دخانیات اعم از قلیان و سیگار، حداقل در همان حد قبلی خود باقی بماند و بیشتر نشود.