اواسط سال گذشته بود که قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم در مجلس تصویب و برای اجرا به وزارتخانه‌های مختلف ابلاغ شد. در این قانون به اخذ مالیات از خانه‌های مسکونی خالی نیز اشاره شده است که بر اساس ماده 54 آن، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای با جمعیت بیش از صد هزار نفر که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور به عنوان «واحد خالی» شناسایی می‌شوند، از سال دوم به بعد مشمول مالیات معادل مالیات بر اجاره خواهند شد. این مالیات در سال دوم معادل 50 درصد، سال سوم برابر و در سال چهارم به بعد معادل 1/5 برابر قیمت واقعی اجاره است.

از سوی دیگر اکنون تعداد واحدهای مسکونی خالی در کشور یک میلیون و 600 هزار واحد برآورد می‌شود که این میزان می‌تواند قسمت اعظمی از بازار عرضه را پاسخ دهد بنابراین اهمیت تصمیم‌گیری در این باره برای وارد کردن خانه‌های خالی به بازار دوچندان می‌شود اما نظرات مختلفی برای راه‌های اقدام پیرامون این موضوع وجود دارد.

قانونگذار یکی از راه‌های وارد کردن خانه‌های خالی به بازار مصرف را اخذ مالیات در نظر گرفته است اما این امر با مخالفت انبوه‌سازان مواجه شد و به عقیده برخی فعالان بازار ساخت و ساز کشور، اخذ مالیات از این واحدهای مسکونی در واقع انبوه‌سازان را به اجاره‌بگیر تبدیل خواهد کرد. ضمن اینکه برخی دیگر از فعالان بازار مسکن نیز معتقدند که اگر سازنده، واحد خالی خود را در زمان رکود بازار اجاره دهد و در زمان رونق نتواند برای بازگشت سرمایه خود و به کارگیری در تولید بفروشد، در نهایت باید از امر تولید به دریافت اجاره بسنده کند. به عبارت دیگر سرمایه انبوه‌ساز با گرفتن اجاره متوقف و مسدود می‌شود.

اما از سوی دیگر عده‌ای گرفتن مالیات از خانه‌های خالی را راهی برای ایجاد اهرم فشار بر صاحب خانه‌ها برای اجاره‌های این واحدها و در نهایت رونق بازار مسکن می‌دانند. البته معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی عقیده دارد که اخذ مالیات از خانه‌های خالی قرار نیست تحرک چندانی را در این بازار ایجاد کند.

با این حال حامد مظاهریان عنوان می‌کند که قانون مالیات بر خانه‌های خالی مصوب مجلس است و دولت تلاش می‌کند تا قانون اجرایی شود.

اگرچه وزارت راه و شهرسازی اجرایی شدن این قانون را در دستور کار خود قرار داده اما عملیاتی شدن آن مدت‌هاست که مسکوت مانده است و به نظر می‌رسد مقامات وزارت راه و شهرسازی هم اعتقاد چندانی به اثربخش بودن اخذ این مالیات بر بازار مسکن ندارند.

این در حالی است که مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی نیز این مالیات را چندان مؤثر نمی‌داند و می‌گوید: این مالیات آنقدر تأثیر ندارد تا بازار مسکن را متحول کند. علی چگینی با تأکید بر اینکه اخذ مالیات از خانه‌های خالی، مالیات اثرگذاری نیست، می‌گوید: با وجود این، مالیات خانه‌های خالی در قانون آمده است و از این رو به محض فراهم شدن بانک اطلاعاتی شناسایی این واحدهای مسکونی، اجرایی خواهد شد.

به گفته چگینی، مالیات خانه‌های خالی قبل از سال 80 نیز وجود داشته اما از آنجا که وزارت امور اقتصادی و دارایی به علت شفاف نبودن اطلاعات و کارآمدن نبودن این مالیات‌ها نمی‌توانسته دریافتی داشته باشد، بنابراین از قانون حذف شد اما پس از مدتی مجدداً در اصلاحیه قانون قرار گرفت و اکنون نیز مراحل ایجاد بانک اطلاعاتی این بخش از سوی وزارت راه و شهرسازی در حال طی شدن است.

آنطور که تیمور رحمانی عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران می‌گوید: برآیند این اصلاحیه قانون ناشی از نظرات مسئولان وزارت راه و شهرسازی، مجلسی‌ها و حتی نظرات کارشناسان در مسیر رفت‌وبرگشت‌هاست.

به نظر می‌رسد مالیات بر خانه‌های خالی آنقدرها هم که مردم برای ایجاد تحرک در بازار مسکن به آن دل بسته‌اند، مؤثر واقع نمی‌شود اما عملیاتی شدن آن از آنجا که به عنوان یک قانون به تصویب رسیده است، همچنان در پیچ و خم‌های اداری و زمین وزارتخانه‌های مختلف خواهد بود.