مدیرعامل موسسه خانه کتاب در نشست «هم اندیشی نشر الکترونیک و کاربرد شابک در آن» گفت: ناشران الکترونیک مانند ناشران کاغذی از حمایت وزارت ارشاد برخوردارند.

 نیکنام حسینی پور اظهار داشت: یکی از دغدغه های مسئولان سی و یکمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، شرکت ناشران الکترونیک و نحوه حضور آنها در این رویداد فرهنگی بود که البته پیشتر، این دغدغه در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز وجود داشت.

حسینی پور توضیح داد: تحولات تکنولوژی جهانی نشان می دهد که نشر چاپی به سمت نشر الکترونیک در حرکت است، در ایران نیز ناشران به این سمت در حال حرکت هستند اما در برخی کشورها مانند آمریکا بعضی سال ها در حوزه نشر الکتروینک کاهش خواننده و بعضی سالها افزایش خواننده به چشم می خورد.

مدیرعامل خانه کتاب با بیان اینکه شابک (شماره استاندارد بین المللی کتاب) محلی برای ارائه خدمت به ناشران است، افزود: در مباحث مربوط به کتاب مانند خرید کتاب و ارائه تسهیلات به ناشران، حتما باید شابک وجود داشته باشد، این جلسه نیز به منظور شنیدن دغدغه های ناشران الکترونیک و استفاده از آنها برای احیانا وضع قوانین و تدوین آیین نامه در این حوزه برگزار می شود تا بتوان فرآیند خوبی برای نشر الکترونیک ارائه کرد.

حسینی پور تاکید کرد: سیاست دولت در سطح کلان، تسهیل گیری به منظور کسب و کار بخش خصوصی است، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز همین سیاست در حال اجراست و در همین راستا بسیاری از مجوزها ادغام می شوند.

وی با اشاره به واگذاری امور نشر دیجیتال به صنف مربوطه ادامه داد: واگذاری امور به اصناف در وزارت ارشاد به ویژه در معاونت فرهنگی این وزارتخانه، همواره مطرح بوده، به طوری که در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران این سیاست اجرا شد و در سال های آینده نیز این واگذاری توسعه خواهد یافت هرچند صنف در این حوزه باید مسئولیت پذیر باشد.

وی ادامه داد: در بخش صدور مجوز نیز از زمان وزارت آقای جنتی، این وزارتخانه اعلام آمادگی کرده که ناشران این فرآیند را خود بر عهده بگیرند اما خود ناشران نپذیرفتند، در بخش نشر الکترونیک نیز می توان در این راستا به جمع بندی رسید.

حسینی پور اظهار داشت: بدون تردید ناشران الکترونیک مانند ناشران کتاب چاپی مورد حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند که مصداق آن در بحث خرید کتاب های نشر الکترونیک از سوی وزارتخانه است.

مدیر عامل خانه کتاب استفاده از خرد جمعی بخصوص نظرخواهی از بخش خصوصی را در تصمیم گیری های آینده هدف برگزاری این جلسه عنوان و اضافه کرد: دولت باید پای خود را از بخش خصوصی کنار بکشد و فقط نظارت داشته باشد زیرا هم از نظر اقتصادی به صرفه خواهد بود و هم به سهولت نظارت منجر می شود.

به گفته حسینی پور، باید هم افزایی بین خانه کتاب، معاونت فرهنگی و مرکز رسانه ای دیجیتال ایجاد شود تا بتوان به بخش خصوصی خدمت کرد.

** ضعف فضای نشر الکترونیک به لحاظ بانک اطلاعاتی

مدیر اطلاع رسانی خانه کتاب نیز گفت: این خانه از سال 1372 نمایندگی شابک جهانی را بر عهده گرفته و از سال 1375 با بخشنامه معاونت فرهنگی، استفاده از آن توسط ناشران الزامی شد از این رو به تدریج استفاده از شابک فراگیر شد به نحوی که می توان گفت، امروز همه کتاب ها با شابک منتشر می شوند.

مجتبی تبریز نیا ادامه داد: از حدود چهار سال اخیر طرحی ملی در خانه کتاب راه اندازی شده که در آن بخشی از یارانه کتاب وزارت ارشاد از طرف کتابفروشی ها به تمام مردم اختصاص می یابد، این فرایند در زمان واحد در سراسر کشور با اتکای دو زیر ساخت «دیتای خانه کتاب» و «شابک کتاب» صورت می گیرد، نتایج این طرح نشان داده که شابک چقدر در چرخه فروش می تواند یاری رسان باشد.

مدیر اطلاع رسانی خانه کتاب افزود: این دو فرایند ما را به این نتیجه رسانده که شابک برای کالاهای چاپی و دیگر شکل های مختلف نشر اعم از لوح فشرده قابل استفاده است اما فضای نشر الکترونیک به لحاظ بانک اطلاعاتی ضعیف است.

** صدور دو مجوز در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد

معاون دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این نشست از تجمیع مجوزها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داد و گفت: اکنون در معاونت فرهنگی این وزارت خانه دو مجوز صادر می کنیم، مجوز برای چاپ کتاب با هر محتوا و قالبی و مجوز برای فعالیت نشر.

احمد کمالی نژاد ادامه داد: تفکیکی بین نشر کاغذی و الکترونیک قائل نیستیم، اگر نشر دیجیتال در جایگاه قانونی خود قرار گیرد، بسیاری از مشکلات این حوزه حل می شود.

مشاور فناوری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این نشست گفت: با توجه به عزمی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای حرکت تمام معاونت های این وزارتخانه به سمت فضای سایبر دارد و از طرف دیگر چون مقرر شده مجوزهای نشر دیجیتال به سمت خود معاونت سوق پیدا کنند، اهمیت برگزاری این جلسه دو چندان می شود.

بهروز مینایی با بیان اینکه جای نشر الکترونیک در تمام رویدادها اعم از نمایشگاه کتاب خالی است، ادامه داد: برگزاری این جلسات به این منظور است که دامنه آموزش نشر الکترونیک مشخص شود و این که در چه قسمتی فعالان این حوزه اختیار ورود دارند. همچنین چقدر قرار است در این حوزه حقوق نویسندگان، ناشران رعایت شود و این که آیا در این حوزه نیاز به تدوین آیین نامه هست یا نه ؟.

وی با بیان این که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه عزم جدی دارد، گفت: یکی از مسائل مهم در حوزه نشر الکترونیک، مشخص شدن بحث کپی رایت است، تا زمانی که این مساله حل نشود نمی توان در این راستا گام برداشت.

**شابک یک استاندارد جهانی است

مدیر واحد شابک خانه کتاب هم گفت: شابک از ابتدا که در جهان به وجود آمد به کتاب های چاپی اختصاص پیدا کرد اما به تدریج کتاب های الکترونیک، کتاب های گویا، محصولات تعاملی، چند رسانه ای های آموزشی و همچنین بازی های آموزشی که بسترشان کتاب است، در این حوزه قرار گرفتند.

روح الله سلطانی با بیان این که شابک یک استاندارد جهانی است و می تواند تمام فرآیندهای نشر را دربرگیرد، افزود: ناشران ما برای کتاب های کاغذی خود isbn دریافت می کنند اما متاسفانه برای کتاب های الکترونیک خود اقدام به دریافت این شماره استاندارد بین المللی نمی کنند در حالی که باید علاوه بر دریافت isbn برای کتاب های کاغذی خود یک شابک دیگری نیز برای کتاب های دیجیتال خود دریافت کنند.

قائم مقاوم و معاون اجرایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال در این نشست گفت: در حال حاضر در فضای مجازی این اتفاق افتاده که همه بسترها به هم می پیوندند، به این منظور باید به سمتی حرکت کنیم که مجوزها یکپارچه شوند.

محمد رحمتی افزود: به عبارت دیگر مرزبندی که اکنون در حوزه صدور مجوز در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موجود است دیگر عملی نیست بنابراین می کوشیم همه دغدغه های بخش خصوصی در حوزه مجوز نشر از راه یک پنجره واحد رفع شود.

خداوردی لو، عضو شورای عالی فضای مجازی و فعال نشر دیجیتال از دیگر سخنرانان این نشست بود.

وی با بیان اینکه تعاریف نشر دیجیتال متحول شده است، گفت: نشر سنتی در فضای مجازی بسط پیدا کرده و به این منظور ضرورت بازنگری قوانین آن محسوس است.

خداوردی لو ادامه داد: اینکه ما یک شناسه (شابک) داشته باشیم خوب است اما این که این نشانه می تواند نیاز ناشران دیجیتال را برآورده کند یا خیر نیاز به تأمل دارد. به این منظور پیشنهاد می کنم یک جلسه تخصصی میان معاونت های مرتبط به این حوزه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور رفع ابهامات و احیاناً اختلافات برگزار شود و در نهایت جلسه ای با حضور ناشران دیجیتال برای شنیدن دغدغه های آنها راه اندازی شود تا به یک اجماع نظر در این حوزه برسیم.

طاهرخانی، فعال حوزه نشر دیجیتال گفت: اکنون ناشران مکتوب در برابر نشر الکترونیک مقاومت نشان می دهند نمونه آن همین نمایشگاه کتاب سال جاری است؛ اگر ما ناشر هستیم پس باید زیر مجموعه چتر حمایتی دولت قرار بگیریم اما متاسفانه امسال هم موفق نشدیم در نمایشگاه حضور پیدا کنیم.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی فعلی، وزارت ارشاد نگاه ویژه ای به مرکز رسانه های دیجیتال داشته باشد، وزارت خانه باید بدانند بخش خصوصی پای کار است و اگر این بخش احساس کند دولت از آنها حمایت می کند از هیچ کمکی دریغ نخواهد کرد.

این فعال حوزه نشر دیجیتال گفت: موافقم که ناشران الکترونیک به سمت شابک سوق پیدا کنند اما این فرایند نباید برای آنها زمان بر باشد.

احمدی، دبیر رسته ناشران الکترونیک اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز گفت: در حال حاضر ناشران الکترونیک در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران یک رسته دارند بنابراین این ناشران می توانند عضو این رسته شوند و در نمایشگاه های مختلف کتاب شرکت کنند.

وی با بیان این که لازم است کتاب و نشر الکترونیک به صورت جدی و تخصصصی در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد توجه قرار گیرد، گفت: باید مسائلی از جمله کپی رایت حل شود چرا که درغیر این صورت نمی توان به حوزه نشر دیجیتال ورود پیدا کرد.

به گفته احمدی، باید مشخص شود که آیا ناشران الکترونیک زیر مجموعه مرکز رسانه های دیجیتال یا معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند.

فاطمه محمدی، مدیر مسئول موسسه نوین (کتاب گویا) در این نشست گفت: معضلی که در حوزه شابک وجود دارد این است که هنوز در حوزه کتاب گویا بانک اطلاعاتی وجود ندارد وگرنه شابک بسیار جامع است و جای بحثی در آن وجود ندارد.

احدی، ناشر دیجیتال از دیگر سخنرانان این نشست بود که مشکل اصلی صنف نشر دیجیتال را نبود متولی قدرتمند در این حوزه برشمرد و گفت: معتقدم امور مربوط به نشر دیجیتال باید به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران واگذار شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید نظارت داشته باشد.

شاهوردی، فعال نشر الکترونیک در بخش دیگری از این نشست اظهار داشت: اگر ناشران الکترونیک مطمئن شوند که با پذیرفتن شابک مشمول حمایت های دولت برای بخش مکتوب خواهند شد، بدون تردید در این راستا گام برمی دارند. به عبارت دیگر اگر قرار است سنگی از جلوی پای لنگ نشر برداشته شود ما نیز پای کار هستیم.

صادقی، دیگر فعال حوزه نشر الکترونیک درباره نقش انکار ناپذیر رسانه ها در معرفی شابک سخن گفت.

در ادامه این نشست، سید علی خانی، ناشر الکترونیک بر بهره مندی از بخش خصوصی در تدوین آیین نامه نشر دیجتال تاکید کرد و گفت: باید در مرکز رسانه های دیجیتال بین تولید کننده و توزیع کننده محتوای دیجیتال تفاوت قائل شد، همچنین سرعت عمل در انجام امور نشر دیجیتال را خواستارم تا بتوان در کمترین زمان ممکن نتیجه گرفت.