توسعه نامتوازن، جمعیت بسیار زیاد و ساختار کهنه مدیریت شهری، دلایل بی‌نظمی در تهران است

ساختار شهری تهران به شدت مغشوش و نامنظم شده است. در این بین، شهردار تازه تهران تنها 100 روز است بر مسند خود تکیه زده و با مشکلات بی ‌شماری دست‌وپنجه نرم می‌کند.

 شهردار تهران در دوره شورای پنجم شهر، برای دومین بار عوض شد تا با احتساب حضور 8 ماهه محمدعلی نجفی در شهرداری، چند ساعت سرپرستی مصطفی سلیمی و باز هم سرپرستی چند روزه سمیع الله حسینی مکارم، مدیریت شهر برای چهارمین بار پس از رفتن محمدباقر قالیباف، تغییر کند و محمدعلی افشانی به عنوان کلیددار بلدیه پایتخت در واپسین روزهای اردیبهشت ماه 97، معرفی شود.

افشانی در اولین قدم برای حضور در مدیریت شهری، شعار اصلی و محوری خود را بر دو پایه "شهر زیست پذیر" و "شهروند مشارکت پذیر" استوار کرد تا با استفاده از به میدان آوردن شهروندان، کاری کند تا باعث ارتقای کیفیت زندگی مردم شود.

با وجودی که شهردار تهران گفته بود با کار در پایتخت آشناست ولی نمی توانست ناآشنایی خود را با اداره کلانشهر تهران پنهان کند. او در ابتدای امر عنوان کرد ۴ اولویت برای تهران وجود دارد و چهار برنامه را در روند فعالیتهای خود پی خواهد گرفت. بنا بر اعلام افشانی، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، افزایش واگن‌های مترو، حفظ باغ‌های تهران و تکمیل پروژه‌های نیمه تمام شهری از اولویت‌های کاری‌اش در شهرداری خواهد بود. حتی او اعلام کرد اولویت اش برای سر و سامان دادن به تهران اتمام پروژه های نیمه تمام است، یعنی هزینه برترین بخش کار.

با این حال وقتی او به میدان واقعی عمل درآمد متوجه شد 3 محور از این چهار محور با بودجه و اعتبار شهرداری مستقیما مربوط است و حفظ باغات تهران هم باعث خواهد شد تا درآمد شهرداری از محل صدور پروانه ساخت و ساز و تغییر کاربری اراضی باغی پایتخت، بشدت کاهش یابد. به عبارت دیگر، شهردار تهران خود را در موقعیت حل یک معادله 4 مجهولی روبرو می دید: 3 مجهول آن، روش تامین هزینه برای خرید واگن و اتوبوس جدید و تکمیل پروژه های عمرانی شهر است و مجهول چهارم این است که با وجود وعده حفظ باغات تهران، درآمد شهرداری از کجا تامین شود؟ چون در شرایط فعلی شهرداری تهران بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد و درآمد ماهیانه اش فقط۶۵۰ میلیارد تومان است. این شاهکار بی تعادل بودجه ای البته مربوط به امروز و دیروز نیست چون واقعیت اینجاست که قالیباف ۵۲هزارمیلیاردتومان بدهی روی دست شهرداری گذاشت و الان توان بازپرداختش در شهرداری تهران نیست.

مشکلی به نام گذشته شهرداری

ولی سختی کار افشانی فقط به درآمد و هزینه شهرداری مربوط نمی شود. او با مشکلی به مراتب بزرگتر مواجه است که واقعا کار را برای تیم جدید مدیریت شهری سخت کرده. مشکلی به نام گذشته شهرداری تهران در بسیاری از امور، تقریبا کار شهرداری را متوقف کرده و مدیران شهری جدید حتی نمی دانند وضعیت حقوقی بده بستان شهرداری با دیگر نهادها، پیمانکاران، سازمانهای همکار و مانند آن چگونه است. شاید برای همین بود که شهردار تهران، نیامده، تهدید به استیضاح شد و یکی از اعضای شورای شهر گفت: افشانی باید تکلیف اموال شهر را روشن کند!

اینقدر مسایل مالی شهرداری درهم و برهم است که حتی ماجرای طلب ۴۵۰۰ میلیارد تومانی شهرداری تهران از سپاه هم مشخص نشد چون تکذیب سپاه و از آن سو، اصرار شورای شهر همچنان ادامه دارد. هر چند نقل قولها در این باره زیاد است ولی هنوز هم چندان جزییات بدهی و مطالبات شهرداری تهران از دولت و سپاه پاسداران مشخص نیست.

مشکلات مربوط به گذشته شهرداری در همین یک نکته خلاصه نمی شود. برخی ناظران حوزه مدیریت شهری تا ۷ چالش بزرگ «افشانی» در شهرداری برشمرده اند. به تعبیر این ناظران، مشکلاتی مانند "حمل و نقل و آلودگی هوا"، "بدهی کلان"، "سهم خواهی و فشارهای سیاسی"، چالش های فرهنگی شهرداری"، "گران اداره شدن تهران"، آسیب های اجتماعی لجام گسیخته" و "پیمانکاران پرنفوذ" از عمده ترین دردسرهای مدیریت شهری تازه تهران شمرده می شوند.

می توان این طور گفت علاوه بر مسایل بالا، موضوعاتی از قبیل بدهی کلان شهرداری گرفته تا انتصابات خانوادگی مدیران چالش‌هایی است که این روزها، شهردار تهران با آن روبروست که همه ریشه در گذشته مدیریت شهری دارند. البته شاید تنها شانسی که افشانی در میان این تلاطم بی سابقه در مدیریت شهری آورد، این بود که مجلس باز هم قید تحقیق و تفحص از شهرداری تهران را زد وگرنه با جدی شدن ماجرای تحقیق و تفحص مجلس، شهرداری دچار "قوز بالا قوز" می شد و از همه رانده و از همه چیز درمانده، باقی ماند. البته در این بین خبرهایی مانند واکنش نماینده آمل به خبر رشوه‌گیری نمایندگان از شهرداری تهران هم بخشی از حرف و نقل هایی که پشت سر این دو نهاد بود را بازگو می کرد. در مقابل این اظهارات البته افشانی می گوید: من‌ فشار ناپذیرم!

انتهای دردسرهای شهردار تازه تهران همینجا نبود چون در این بین، مشکل تازه ای هم برای شهردار تهران رونمایی شد: اصلاح قانون منع اشتغال بازنشستگان!

افشانی می ماند یا می رود؟

شاید اصلی ترین چالش فردی شهردار تهران از زمان تصدی این سمت در 3 ماه اخیر، ماجرای احتمال کناره‌گیری از شهرداری تهران به علت بازنشستگی بود.

هرچند افشانی حمایت تمام قد شورای شهر برای ماندن را دارد ولی باز هم به روشنی معلوم نیست تکلیف شهردارتهران پس از مصوبه منع بکارگیری بازنشستگان چه می‌شود؟

موافقان رفتن افشانی به دلیل بازخرید بودن، عنوان می کنند قانون، استثنایی به نام شهردار تهران را به رسمیت نمی شناسد ولی حامیان او با گفتن دلایل خود عنوان می کنند شورای شهر تهران، افشانی را بازنشسته نمی‌داند. در این میان برخی از اعضای شورای شهر هم توضیح داده اند چرا افشانی شامل قانون جدید منع به‌کارگیری بازنشسته‌ها می‌شود.

در این میان توضیحات عضو شورا درباره انتشار اخباری در مورد رفتن شهردار تهران هم البته نشان داد زیر پای شهردار تازه تهران، چندان هم سفت و محکم نیست. هر چند این عضو شورای شهر بعدا اظهارات خود را اصلاح کرد ولی باز هم فضای غالب ذهنی در مدیران و کارکنان شهرداری همچنان در شش و بش ماندن و رفتن شهردار مانده و باعث بی ثباتی در عملکرد مدیریت شهری شده است. انگار اجرای پرده های بعدی این نمایش همچنان ادامه دارد.