رقابت بين ايران و عربستان سعودي به‌طور پيوسته در حال افزايش است و در حال تبديل شدن از يک جنگ نيابتي به يک رويارويي نظامي مستقيم است. در حالي که هيچکدام از طرفين، يک درگيري همه جانبه را نمي‌خواهد اما به نظر مي‌رسد دو کشور قادر به مديريت مسيري نيستند که منجر به درگيري نظامي و يک جنگ تمام عيار نشود.

به گزارش «انتخاب» به نقل از ميدل ايست آي، نگران‌کننده‌ترين نشانه، تمايل ظاهري دو طرف به عبور از خطوط قرمز يکديگر است. عربستان سعودي از گروه‌هاي اپوزيسيون ايران حمايت مي‌کند و از سوي ديگر ايران متهم به تهيه موشک براي نيروهاي حوثي در يمن است. جنگ نيابتي ايران و عربستان در سوريه و يمن و تا حدي در عراق نيز از مدت‌ها پيش آغاز شده بود. اين احتمال وجود دارد که اين شکاف‌ها به مرحله‌اي برسند که کنترل کردن اين تقابل از دست دولت‌هاي منطقه خارج شود. اوايل اين ماه، «عبدالعزيز الشيخ» مفتي اعظم عربستان با تکفير کردن تمام ملت ايران به عنوان غير مسلمان، از آنها با عنوان مجوس ياد کرد.

پس از گزارش مرگ 464 زائر ايراني در حج سال گذشته، همچنين پس از اجراي حکم اعدام «شيخ نمر باقر النمر» روحاني شيعه عربستان در ژانويه، درگيري بزرگ ايران و عربستان آغاز شد. اين حوادث باعث حمله به سفارت عربستان سعودي در تهران و کنسولگري اين کشور در مشهد شد و نشان داد که تنش بين دو قدرت منطقه به مرحله‌اي بي‌سابقه رسيده است. حتي درگيري دو کشور پس از کشتار نزديک به 300 زائر ايراني در مراسم حج سال 1987 در اوج جنگ ايران و عراق نيز به اين ميزان جدي و عميق نبود.

ايران امروزي، مسلماً قدرت مسلط در خاورميانه، با نفوذي گسترده در هر گوشه‌اي از منطقه است و نقشي کليدي در درگيري‌هاي يمن، سوريه و عراق ايفا مي‌کند.

ايران از طريق متحدان محلي، توازن قدرت در لبنان را حفظ مي‌کند و آماده شکل دادن به درگيري‌هاي بعدي با اسرائيل است. جمهوري اسلامي همچنين از نفوذ قابل توجهي در بحرين و اکثريت شيعه شرق عربستان سعودي برخوردار است و مي‌تواند، در هر زمان که اراده کند، از اين اهرم‌ها براي فشار بر دشمنانش بهره‌مند گردد.

تحليلگران غربي در بررسي تنش‌هاي فزاينده بين عربستان و ايران، گرايش به توصيفي اغراق‌آميز از اهميت عامل درگيري‌هاي فرقه‌اي دارند. بدون شک اين عامل تأثير عمده‌اي در روابط دوجانبه بين دو کشوري دارد که رهبران دو شاخه اصلي اسلام هستند اما بايد توجه داشت که اهداف سياسي در اين درگيري‌ها از اهميت فوق‌العاده زيادي برخوردار است. ايران و عربستان برنامه‌هاي بلند مدتي دارند و سياست خارجي‌شان را بر اساس منافع ملي و مبتني بر عقل سياسي براي دستيابي به اهداف ژئوپليتيک خود تنظيم کرده‌اند.

ايران در ماه‌هاي اخير تحرکات مهمي در خليج فارس داشته است. از تنش با آمريکا و دستگيري ملوانان آمريکايي گرفته تا برگزاري مانورهاي نظامي بزرگ و آزمايش موشک‌هاي پيشرفته که موجب تحريک دشمنان منطقه‌اي ايران شده است. از سوي ديگر و در راستاي اين تحولات استراتژيک، رهبري جديد عربستان يک سياست تهاجمي را آغاز کرده است که شامل نفوذ در داخل ايران نيز مي‌شود. اين برنامه با هدف بي ثبات کردن امنيت ملي داخلي ايران به وسيله گسترش حمايت از گروه‌هاي تروريستي مخالف صورت مي‌گيرد. به گفته يک ديپلمات ارشد سابق ايران، عربستان سعودي با برنامه‌ريزي براي بر هم زدن امنيت داخلي ايران، شرايط مساعد براي يک جنگ بزرگ را ايجاد کرده است. بااين‌حال، ترکيبي از عوامل استراتژيک و نظامي، هرگونه رويارويي مستقيم را امکانپذير مي‌سازد.

در ارتباط با اين درگيري‌هاي احتمالي بايد به چند نکته توجه داشت:

1- سال‌ها ايالات‌متحده نيروي نظامي بزرگي در خليج‌فارس بوده و هنوز هم قدرت مؤثري محسوب مي‌شود. واشنگتن احتمالاً پيشگام در هرگونه درگيري خواهد بود، منوط به اينکه جريان انتقال نفت از تنگه هرمز دچار مشکل نشود.

2- با توجه به عدم وجود يک مرز زميني بين ايران و عربستان، هرگونه درگيري مستقيم تنها از طريق جنگ‌هاي هوايي و دريايي خواهد بود. در جنگ احتمالي، عربستان در هوا تجهيزات بيشتري دارد و نيروهاي دريايي ايران بر نيروي دريايي نسبتاً کوچک و بي‌تجربه رياض غالب است.

3- تهران مي‌تواند بر روي ذخاير گسترده موشک‌هاي بالستيک خود براي جلوگيري از حملات هوايي عربستان در زيرساخت‌هاي حياتي ايران تکيه کند.

درنهايت بايد گفت که اين احتمال نيز وجود دارد که اين جنگ به‌صورت درگيري‌هاي پراکنده براي سال‌ها حتي دهه‌ها ادامه پيدا کند و ساختار استراتژيک و معادلات منطقه‌اي جديدي را براي سال‌ها در خاورميانه شاهد باشيم.