شبکه‌های مختلف تلویزیون در سال‌های گذشته برای ایام رمضان هر یک تولیداتی را به‌عنوان برنامه شاخص و برند خود معرفی کرده‌اند؛ وضعیت این برندها در رمضان ۹۸ چگونه است؟

 آن‌قدری که بخشی از خاطرات مشترک مخاطبان تلویزیون با ماه رمضان گره خورده است هیچ مناسبت و موعد دیگری نیست که مخاطب هر لحظه این جعبه جادویی را روشن کند و از افطار تا سحرش را با آن سپری کند. تلویزیونی که انگار مثل روزه‌دارها او هم قرار است مناسک و مراسم خاصی را اجرا کند و هر ساعتش را با مراسم ویژه‌ای به مهمانی ماه خدا برود.

تلویزیون طی این سال‌ها در ماه مبارک رمضان آیین‌ها، خاطرات و اتفاقاتی را رقم زده و با سریال‌هایش تدارکی دیده است که اغلب مردم دوست دارند این یک ماه را بیشتر با آن سر کنند و حتی آن‌ها که سراغ شبکه‌های ماهواره‌ای می‌روند بیشتر هوس می‌کنند در این ایام نیم نگاهی به رقابت شبکه‌های داخلی هم داشته باشند. برنامه‌هایی که حال و هوای روزه داری و ایام شب قدر و شادمانی عید فطر را برایشان به ارمغان آورد و هر یک بتواند تلنگری برای ساختن خویشتنی و قصه‌هایی برای یک سبک زندگی و تقدیر دوباره باشد.

تلویزیو رمضان‌های این سال‌هایش را با برنامه‌های متفاوتی سپری کرده است، برنامه‌هایی که پیشینه برخی از آنها مثل «ماه عسل» به یک دهه می‌رسد و یا برخی با اجرای یک مجری شاخص به برندهای جدیدی تبدیل شدند که مردم را چندین سال با سحر و افطار ماه رمضان همراه کردند.

امسال تلویزیون با یک تغییر مهم همراه است؛ دیگر خبری از «ماه عسل» و احسان علیخانی‌ای که سناریو می‌چید و مخاطبان را به قصه‌های پر آب و تاب دعوت می‌کرد، نیست. این برنامه با همه حواشی و طرفداران و مخالفانی که داشت پرونده‌اش بسته شد البته همچنان شاهد رویکرد «ماه عسل طور» برخی از برنامه‌های سیما خواهیم بود اما احسان علیخانی پرونده برند ۱۰ ساله‌اش را بسته است.

به بهانه پایان پخش یکی از مهمترین برندهای رمضانی تلویزیون در تمام این سال‌ها، در این گزارش مروری داشته‌ایم بر مهمترین برندهایی که هر یک از شبکه‌های سیما و اینکه هر یک از این برنامه‌های شاخص در ویترین رمضان ۹۸ چه سهم و جایگاهی خواهند داشت. پیش از این مروری بر سریال‌های رمضان ۹۸ داشته‌ایم و به همین دلیل در این بازخوانی تمرکز را بر برنامه‌های غیرنمایشی و ترکیبی قرار داده‌ایم.

شبکه یک؛ سحرهای «ماه خدا»

اگر بخواهیم اندکی به سال‌های دورتر برویم، رمضان‌های شبکه یک را با اجراهای سحرگاهی و متفاوت فرزاد جمشیدی به یاد خواهیم آورد. مجری‌ای که به‌صورت ثابت اجرای برنامه‌های سحرگاهی شبکه را برعهده داشت و توانسته بود با ادبیات و لحن خاص خود مخاطبان زیادی را هم به خود جذب کند. جمشیدی البته بعد از حاشیه‌هایی که برایش رقم خورد این جایگاه را از دست داد.

بعد از آن ویژه‌برنامه‌های سحری شبکه یک را مجریان مختلفی اجرا کردند که یکی از موفق‌ترین و با ثبات‌ترین آن‌ها حسن سلطانی بوده است. سلطانی البته خودش سابقه زیادی در اجرای برنامه‌های مذهبی و مناسبی داشته و در این سال‌ها در شبکه یک سیما مهمان سحرهای مردم بوده است. وی که کار خود را با اجرای برنامه‌های مناسبتی رادیو شروع کرد با همین رویکرد به سیما آمد، بعدها در دوره‌ای به گویندگی خبر و گفتگوهای سیاسی روی آورد و حالا در این سال‌ها دوباره اجرای برنامه‌های معارفی را بر عهده دارد و جزو مجریان برندشده حوزه معارف محسوب می‌شود.

برنامه افطار و شبانگاهی شبکه یک نیز هر چند سال با تغییراتی مواجه بود که از داریوش کاردان گرفته تا نیما کرمی و امیرحسین مدرس مجریان این برنامه‌ها بوده‌اند و نمی‌توان از یک برند شاخص به عنوان برنامه افطار شبکه یک یاد کرد.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: امسال قرار است باز هم حسن سلطانی اجرای ویژه برنامه سحر ماه رمضان را برعهده داشته باشد. همچنین چند برنامه افطار و شبانگاهی نیز روی آنتن شبکه یک می‌رود که از جمله آن‌ها می‌توان به «این شب‌ها» اشاره کرد. آن‌ها که مخاطب پر و پا قرص «این شب‌ها» بودند، می‌دانند که این برنامه مناسبتی با اجرای علی درستکار روی آنتن می‌رفت و او گفتگوهایی براساس رویکرد و سبک خاص خود در این برنامه مناسبتی رقم می‌زد ولی این برنامه مناسبتی بعد از جدایی درستکار با مجری دیگری روی آنتن رفت و جای او بین طرفدارانش خالی ماند. امسال قرار است مجید یراقبافان این برنامه را اجرا کند.

شبکه دو؛ دورهمی در «شب‌های روشن»

یکی از برنامه‌های شاخص ماه رمضانی شبکه دو «شب‌های روشن» بوده است. برنامه‌ای که پیام ابراهیم‌پور از اولین تهیه‌کنندگان «ماه عسل»، ساخت آن را بر عهده داشت، رسالت بوذری مجری برنامه‌های مناسبتی سیما نیز این برنامه را بر فراز پشت بام اجرا می‌کرد و کارشناسان مختلفی شامل حجج اسلام شهاب مرادی، محمدرضا زائری و سرلک مهمان این برنامه می‌شدند.

این برنامه اما چند سالی است که دیگر روی آنتن نمی‌رود و شبکه دو افطار و برنامه شبانگاهی اش را با افراد مختلفی سپری کرده است. سحرهای شبکه دو نیز اگرچه با نام خاصی پیوند نخورده است اما جواد هاشمی بازیگر و کارگردان یکی دو سالی مسئولیت اجرای برنامه‌های سحرگاهی را بر عهده گرفته و این شبکه عهده‌دار جذب مخاطبان نوجوان در سحرهای رمضان در قالب برنامه «نوسفران» بوده است.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: امسال قرار است چند برنامه خانوادگی جای خالی افطاری‌های شبکه دو را پر کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به «هزار راه نرفته» اشاره کرد که بعد از ۱۰ سال دوباره به شبکه بازمی گردد و برنامه‌ای در حوزه آسیب‌های اجتماعی و روانشناسی میان زوجین است.

همچنین برنامه سحر این شبکه را هم قرار است امیرحسین مدرس اجرا کند که او هم در اجرای برنامه‌های مناسبتی و معارفی جزو باسابقه‌ها و باتجربه‌هاست.

شبکه سه؛ پایان «ماه عسل» ۱۲ ساله

«ماه عسل» تقریباً مهمترین برند رمضانی تلویزیون محسوب می‌شود. برنامه‌ای که بیش از یک دهه عمر کرد و چند مجری از علی ضیا تا حسن جوهرچی به خود دید اما تنها توانایی‌های خود احسان علیخانی بود که توانست هر ماه رمضان مخاطبان را پای خود بنشاند و قصه‌هایی تعریف کند که مخاطبان با آن همراه شوند.

قصه‌هایی که برای افراد عادی شکل می‌گرفت و برنامه تلاش کرد چهره‌های عادی را قهرمان و به سلبریتی‌های جدید تبدیل کند.

«ماه عسل» در سال‌های اخیر اما به قصه‌هایی پرداخت که برای مخاطبی که از ساعتی قبل از افطار به تماشای تلویزیون می‌نشست آه و تلخی و غم به جا گذاشت و قهرمانان بیشتر افراد تحقیر شده‌ای در مقابل دوربین بودند که علیخانی می‌خواست به زور اعتراف آن‌ها را برنده نشان دهد و شاید حجم انتقادات به همین رویکرد بود که امسال خود علیخانی را هم که درگیر پروژه عظیم «عصر جدید» شده است به این جمع بندی رساند که بهتر است به این برنامه ۱۲ ساله پایان دهد.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: هنوز خبر رسمی از برنامه افطار شبکه سه اعلام نشده است حتی حجت‌الاسلام عرفاتی دبیر شورای معارف سیما در نشست اعلام برنامه‌های معارفی رمضان که روز ۱۴ اردیبهشت برگزار شد در این باره خبری اعلام نکرد تا همچنان و با فاصله یک روز مانده تا شروع ماه رمضان حواشی نسبت به برنامه جایگزین احسان علیخانی ادامه دار باشد. البته قرار است مسابقات فینال «عصر جدید» در ماه رمضان پخش شود و نجم الدین شریعتی برنامه سحرگاهی این شبکه را با نام «ماه من» اجرا خواهد کرد.

برنامه افطار این شبکه نیز به بنیامین بهادری خواننده پاپ رسیده است که او هم قرار است در رویکردی مشابه با روند آنچه پیش از این در «ماه عسل» بوده است به قصه که در صورت اجرایی شدن ایده احتمالاً می‌توان شاهد برنامه‌ای دیگر در راستای استراتژی تازه شبکه سه جهت به‌کارگیری از استارهای سینما و موسیقی در حوزه برنامه‌سازی خواهیم بود.

شبکه چهار؛ گفتگوهایی برای تنهایی

علی میرمیرانی روزنامه‌نگاری بود که با برنامه «گفتگوی تنهایی» توانست گفتگوهایی نو و بدیع با هنرمندان و حتی چهره‌های سیاسی و فرهنگی شکل دهد که چندین فصل از آن طی سال‌های متوالی در شبکه چهار سیما پخش شد و فضای متفاوتی در یک برنامه مناسبتی را رقم زد.

«گفتگوی تنهایی» به خلوت چهره‌ها و هنرمندان می‌رفت و سوالاتی درباره همه اندیشه‌های آنها را در تنهایی‌هایشان پرسید. این برنامه طی این سال‌ها فصل جدیدی نداشت و شبکه چهار با برنامه‌های مختلفی، رمضان خود را سپری کرد.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: شبکه چهار سیما هم بنابر رویکرد ثابت خود جهت جذب مخاطبان نخبه سیما در رمضان امسال چند برنامه معرفتی و اندیشه محور تدارک دیده است که البته قرار نیست برای افطار برنامه ویژه‌ای داشته باشد. برای سحرهای رمضان ۹۸ هم ویژه‌برنامه‌ای با اجرای ساعد باقری و تهیه‌کنندگی امیر قمیشی روی آنتن شبکه چهار خواهد رفت.

شبکه پنج؛ از «جشن رمضان» تا قاب‌های گفتگو

مهمترین برنامه رمضانی شبکه پنج «جشن رمضان» است که کاظم احمدزاده حدود ۲۰ سال تهیه‌کنندگی و اجرای آن را برعهده داشت. برنامه‌ای که بیشترین پیشینه را در ثبت یک برند رمضانی در تلویزیون به نام خود رقم زده و احمدزاده طی دو دهه برنامه سازی اولین نمونه از اتفاقاتی را رقم زد که بعدها در نمونه‌هایی مانند «ماه عسل» به شکلی ویژه‌تر به تکامل رسید. پرداختن به امور خیریه برای مردم و رفتن به خانه‌های آن‌ها برای اهدای وسایل و نیازمندی‌های زندگی و همچنین آزادی زندانیان در بند از جمله اتفاقاتی بود که در این برنامه کلید خورد و احمدزاده این پرداختن به امور خیریه را حتی با حس و حزن بیشتری هم همراه می‌کرد.

او حتی اتفاقاتی از جمله رسیدن دو خواهر بعد از ۳۵ سال به یکدیگر را در این برنامه رقم زد که اتفاقات مشابه آن بعدها در «ماه عسل» هم تکرار شد. او برخلاف این بخش از ماجرا که سال‌ها به طور جدی پیگیری‌اش کرد بخش اصلی برنامه‌اش را به شکل جشن ترتیب داد و هر بار با شخص دیگری که زوج و پارتنر وی بود به صحنه می‌رفت و اجازه می‌داد تا شوخی‌های زیادی با او شکل بگیرد. شوخی‌هایی که حتی گاهی برای خندان مخاطب تا تحقیر شدن هم پیش می‌رفت و از محمد حسینی تا محمود شهریاری و هومن حاجی عبداللهی او را در این قالب همراهی کردند.

سال ۹۴ اما به یک باره از اجرای این برنامه کنار گذاشته شد تا باسابقه‌ترین برند ماه رمضانی دستخوش تغییر شود. در سال‌های اخیر نیز ابوالفضل آقاخانی مجری این برنامه شد که پیش از این بیشتر در رادیو حضور داشت و نتوانست جایگاهی که احمدزاده در این برنامه داشت را احیا کند.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: شبکه پنج قرار است امسال برنامه «اختیاریه» را با اجرای مرتضی فاطمی در ماه رمضان روی آنتن ببرد و هر شب به قصه یکی از مهمانانش بپردازد. برنامه‌ای که سال ۹۷ پخش آن کلید خورد و از چهره‌های هنری همچون جمشید مشایخی تا چهره‌های سیاسی و نمایندگان مجلس مهمان آن بودند و به سوالات چالشی مجری برنامه پاسخ گفتند. خبرهای مرتبط با تولید این برنامه که قرار است در آستانه اذان مغرب و در تایمی مشابه برنامه «ماه عسل» روی آنتن برود، به همراه تأکید بر حضور مهمانان غیرچهره و مرور داستان آدم‌های معمولی در سری ویژه رمضانی این برنامه، شائبه‌هایی را درباره حال و هوای مشابه آن با برنامه سال‌های قبل احسان علیخانی به‌وجود آورده است.

شبک نسیم؛ شاد مثل «خندوانه» غمگین مثل «هزارداستان»

شبکه «نسیم» از آن شبکه‌هایی است که هیچگاه برند اختصاصی برای ایام رمضان نداشته است اما با راه‌اندازی و تولید «خندوانه» در این شبکه گاهی پخش این برنامه در ماه رمضان نیز ادامه داشت و صورت «ویژه» پیدا می‌کرد تا مخاطب در شب‌های رمضان شاهد تاک شوهای شاد و گفتگومحور رامبد جوان با مهمانانش باشد.

با این حال برند رمضانی اصلی این شبکه را می‌توان «هزار داستان» دانست که فواد صفاریان‌پور کارگردانی‌اش را بر عهده داشت و سه فصل از آن با حضور او و هنرمندانی که به‌عنوان میزبان اجرای برنامه را بر عهده می‌گرفتند روی آنتن رفت. این برنامه هم در فصل‌های بعد به فضای «ماه عسل» نزدیک شد و سراغ قصه‌های افرادی رفت که زندگی‌های سختی داشته‌اند.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: تولید «هزار داستان» امسال هم ادامه دارد و باید دید با نبود «ماه عسل» این برنامه چقدر می‌تواند بر تعداد مخاطبانش تاثیر بگذارد. با توجه به اینکه شبکه نسیم برنامه زنده ندارد «هزارداستان» مثل همیشه به شکل تولیدی قبل از افطار روی آنتن می‌رود و طبیعتاً برنامه سحرگاهی نیز ندارند.

امسال البته قرار بود «دورهمی» هم در اردیبهشت ماه به پخش برسد که می‌توانست یکی از گزینه‌های کنداکتور رمضانی شبکه نسیم باشد اما به نظر می‌رسد هنوز مشکلات تولید و پخش این برنامه بعد از توبیخ مدیر شبکه نسبت به پخش قسمت نخست آن حل نشده و فصل جدید «دورهمی» هنوز کلید نخورده است.

شبکه کودک؛ سر سفره خدا با کودکان

چند سالی است که شبکه نهال هم به جمع برندسازان رمضانی سیما پیوسته است. برنامه ویژه سحر این شبکه شاید مجریان چهره نداشته باشد اما این برنامه تقریباً از همان فصل اول توجهات را به خودش جلب کرد.

این برنامه مهمانان ویژه‌ای داشت و در آن بزرگ‌ترهایی که یک شغل فرهنگی و هنری داشتند به همراه کودکانشان به برنامه می‌آمدند. سروشکل متفاوت این برنامه برای ایجاد جذابیت در لحظات سحرگاه‌های رمضان، مخاطبان خاص خود را پیدا کرده و مانند سهم غالب شبکه پویا در خانواده‌هایی که کودک دارند، کم نیستند سفره‌های سحری که به جهت حضور روزه‌داران نوجوان در خانه پای این برنامه پهن می‌شوند.

رویکرد شبکه در رمضان ۹۸: «سر سفره خدا» امسال هم روی آنتن می‌رود برنامه‌ای که حامد مدرس مجری آن است و احسان مهدی در بخش‌های نمایشی او را همراهی می‌کند.

با مرور برنمه‌های امسال می‌توان فهمید تلویزیون هنوز برای برنامه‌های مناسبتی و مخصوصاً باکس‌های طلایی ویژه ای چون رمضان به فکر سفارش برنامه‌های برند و شاخص نیفتاده است و صرفاً برنامه‌هایی تولید می‌شوند که بنا به نیاز آنتن و به دلیل دغدغه یک تهیه‌کننده یا برنامه‌ساز راهی آنتن شده‌اند. با این حال قضاوت اصلی درباره برنامه‌ها را باید به بعد از پخش آنها موکول کرد.