سهیل سنایی: وزش باد شدید از بعدازظهر روز دوشنبه موجب فعال شدن خیزش گرد و خاک در نواحی شرقی و شمالی استان شده و بر اساس پیش بینی ها، این گرد و خاک به نواحی مرکزی استان نیز رسیده است.

وزش باد روز دوشنبه در مناطق مورچه خورت، چوپانان، انارک، زواره، آران و بیدگل، کوهپایه، ورزنه، مهاباد و دیگر مناطق کویری استان به ۵۵ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت رسید و موجب افزایش شاخص آلایندگی در بیشتر مناطق استان شد. این شرایط همچنان برای امروز چهارشنبه هم وجود دارد و در برخی مواقع افزایش غلظت آلاینده‌ها و کیفیت هوا به حد ناسالم برای عموم می‌رسد. البته شدت آلاینده‌ها از روز پنجشنبه کاهش می‌یابد و کیفیت هوا به مرز ناسالم برای گروه‌های حساس خواهد رسید.

روز گذشته همزمان با دومین روز مردادماه شاخص کیفیت هوای کلانشهر اصفهان، خمینی شهر، شاهین شهر و قهجاورستان در وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم افراد جامعه را نشان می داد. این در حالی بود که شاخص کیفیت هوا در سجزی با میانگین ۲۶۰ AQI در وضعیت بنفش و بسیار ناسالم قرار گرفت.

بنا بر اعلام اداره کل هواشناسی استان اصفهان، به دلیل تداوم شیب فشاری جو که وزش باد به نسبت شدید تا شدید و گاهی تندباد لحظه‌ای به همراه دارد، کانون‌های گردوخاک داخلی در مناطق شرق و شمال استان فعال شده و خیزش ریزگردها از این نواحی سبب افزایش غلظت آلایندگی هوای مناطق مرکزی از جمله کلان‌شهر اصفهان و شهرهای مجاور آن شده است.

بنا بر اعلام اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان، کلانشهر اصفهان از ابتدای فروردین تا ۳۰ تیرماه ۱۴۰۳ طی ۱۲۳ روز، ۱۰ روز هوای پاک، ۸۰ روز قابل قبول، ۲۹ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و چهار روز ناسالم برای عموم افراد جامعه داشته است. کیفیت هوای اصفهان به خصوص از اواخر خرداد تا پایان تیر، در شرایط آلوده بوده و آن طور که نوید حاجی‌بابایی معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی اصفهان گفته است، شرایط آلودگی هوای اصفهان کم و بیش تا پایان مرداد ماه ادامه دارد و اصفهان زیر چتر این آلودگی خواهد بود.

نتایج ترسناک یک پژوهش

اما در حالی که اوضاع هوای اصفهان به شدت وخیم است، یک پژوهشگر مرکز تحقیقات محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به نتایج تحقیقاتی اشاره کرده که نشان می دهد هوای این کلانشهر ۴۰ میکروگرم بر مترمکعب ذرات معلق دارد و این رقم هشت برابر استاندارد جهانی است.

یعقوب حاجی‌زاده که در گفت و گو با ایرنا این آمار را ارائه کرده است در عین حال می گوید: سازمان بهداشت جهانی، میانگین استاندارد ذرات معلق در هوا را سالانه پنج میکروگرم بر مترمکعب اعلام کرده اما میزان این ذرات در هوای اصفهان که آلوده به فلزات سنگین است، بشدت از استانداردها فاصله دارد. وی اضافه کرد: میزان فلزات سنگین در هوای اصفهان زیاد است و وجود این میزان آلاینده‌ خطرناکی همچون فلزات سنگین در هوا، اثرات بلندمدت بر سلامت شهروندان دارد.

حاجی‌زاده افزود: خطرناکترین فلزات سنگین «سرب»، «کادمیم»، «جیوه»، «کُروم»، «کبالت» و «رادیوم» است که می‌توانند از طریق فرایندهای احتراقی در منابع متحرک و صنایع کوچک و بزرگ وارد هوا شود و در قالب ذرات معلق ۲.۵ میکرون(pm) خود را نشان دهد. این فلزات سنگین موجب اختلال در رشد سیستم عصبی جنین مادران باردار، کاهش هوش و عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود.

پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان افزود: علاوه بر سرب و جیوه، فلز دیگری که غلظت آن در هوای اصفهان کم نیست، کادمیم است و این فلز ارتباط معناداری با بیماری‌های سخت درمان دارد.

منطقه خطرناکی به نام گاوخونی

یکی از مناطقی که سالانه انبوهی از گرد و غبار آغشته به فلزات سنگین را روانه اصفهان می کند تالاب خشک گاوخونی است.

تالاب گاوخونی سال‌ها محل انباشت رسوبات رودخانه زاینده رود، سموم و کودهای مورد استفاده در کشاورزی بوده که آلوده به فلزات سنگین هستند؛ علاوه بر این فلزات سنگین از طریق ذرات معلق ۲.۵ میکرون (pm) تولید شده در هوای کلانشهر اصفهان بر اثر سوخت‌های احتراقی خودروها و صنایع، با بارندگی‌ها و جریان آب، وارد بستر زاینده رود و در نهایت تالاب می‌شوند؛ جایی که بر اثر خشکی و نرسیدن حقابه‌های محیط زیستی، به شدت فرسایش پذیر شده و با افزایش وزش باد، خیزش گرد و غبار سطح آن در حالی که آلوده به فلزات سنگین است، شدت بیشتری می‌گیرد.

تالاب گاوخونی در تمام ۲۰ سال گذشته جز مواردی جزئی از حقابه محیط زیستی اش محروم مانده و طبق آخرین اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست، ۹۸ درصد از وسعت ۴۷۶ کیلومترمربعی آن خشک است. در میانه تابستان هستیم و امسال گرمای بی‌سابقه هوا بیداد می‌کند؛ با این وصف، سطح تبخیر افزایش بیشتری داشته و به مراتب رطوبت ۲ درصدی وسعت تالاب گاوخونی کمتر شده است.

از سوی دیگر امسال وزش باد در شمال و شرق اصفهان که عمده کانون‌های گرد و غبار این استان هم در همین مناطق قرار دارند، نسبت به سال گذشته شدت بیشتری داشته و به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر که منجر به خشک شدن سطح اراضی و افزایش قدرت خیزش ذرات خاک شده است، طوفان‌های گرد و خاک از مناطقی چون تالاب گاوخونی، دشت سجزی، خور و بیابانک و اردستان به سمت مرکز استان و کلانشهر اصفهان شکل گرفتند.

این طوفان‌های گرد و غبار که از شمال اصفهان شروع می‌شوند، در مسیر حرکت خود در مناطقی چون تالاب گاوخونی که هم اکنون بیشتر از ۹۸ درصد وسعت آن خشک است، تقویت می شوند و بر غلظت آن‌ها افزوده می شود؛ همه این‌ها در حالی است که به گفته کارشناسان هم اکنون بخشی از قسمت های شرقی تالاب گاوخونی که دارای بافت دانه ریز و از رس های با سطح ویژه بالا و ظرفیت تبادل کاتیونی قابل توجه تشکیل شده، فعال است و می‌تواند مقدار قابل توجه از فلزات سنگین خطرناک را به خود جذب کند و به صورت ریزگردهای سمی با بادهای شرقی به سمت اصفهان بیاورد.