نصف جهان: ساعت 4 صبح جمعه 28 تیرماه 1387 برای همیشه صدای «خسرو»ی هنر ایران خاموش شد؛ او رفت ولی آثار موفق و خاطره انگیزش در ذهنِ اهالی فرهنگ و هنر و مخاطبان مرور می‌شود.

سفر اخروی خسرو شکیبایی به بیش از یک دهه می‌رسد ولی با دیدن «کیمیا»، «هامون»، «پری» و «حکم» که جزو آثار سینمایی این هنرمند به شمار می‌رود و «روزی روزگاری» و «خانه سبز» و دیگر هنرمندی‌هایش، به وجوه متمایز نقش‌آفرینی‌های شگفت‌انگیز این بازیگر غبطه می‌خورد چرا در 64 سالگی صحنه هنرمندی را تنها گذاشت.

شاید این بازیگر را بیشتر سینمایی و تئاتری بشناسند اما اولین بازیگری که در تلویزیون نقش آیت‌ا... مدرس را بازی کرد، نامش خسرو شکیبایی بود. قدرت بیان این بازیگر و نزدیک شدن او به این چهره تاریخی، تصویری ماندگار از او به جا گذاشت. یکی از مسائلی که باعث شد بازی شکیبایی در این نقش بیشتر به چشم بیاید، مونولوگ طولانی و معروف مدرس با بازی او در مجلس بود. هوشنگ توکلی، کارگردان سریال هم در جایی تعریف کرده: «شکیبایی مونولوگی طولانی و 20 دقیقه‌ای را حتی بدون یک بار کات دادن و قطع فیلمبرداری بازی کرد.»

البته شکیبایی در سال 1354 به دعوت محمدرضا اصلانی در سریال «سمک عیار» ایفای نقش کرد و پس از آن در سریال‌هایی چون «لحظه»، «کوچک جنگلی»، «مدرس»، «روزی روزگاری»، «خانه سبز»، «کاکتوس»، «آواز مه»، «تفنگ سر پر» و «در کنار هم» به ایفای نقش پرداخت. این شب‌ها تلویزیون سریال «تفنگ سرپر» را شب‌ها تکرار می‌کند و مخاطبین شاهدِ نقش‌آفرینی برجسته و هنرمندانه خسرو شکیبایی هستند.

خسرو شکیبایی با تجربه بازی در «مدرس»، بعد از بازی در «هامون»، دوباره به تلویزیون آمد و در «روزی روزگاری» بازی کرد. امرا... احمدجو این نقش را برای جمشید هاشم‌پور نوشته بود و حتی فیلمنامه را هم در اختیار او گذاشته بود اما نهایتاً امکان همکاری فراهم نشد و به او پیشنهاد دادند به خاطر بازی درجه یک شکیبایی در «هامون» از او دعوت به همکاری کند. خود احمدجو جایی تعریف کرده که «خسرو دو ماه طول کشید تا جلوی دوربین بیاید. در تمام این مدت او با گریم سرصحنه می‌آمد و تماشاچی بود. مدام فیلمنامه دستش بود و مدام می‌خواند، تا جایی که اشرافش از من بر فیلمنامه بیشتر بود.»

کارگردان اصفهانی سریال «روزی روزگاری» می گوید: از روزی که خسرو را در لوکیشن «روزی روزگاری» دیدم و هنرمندی‌اش حالم را خوب می‌کرد به خودم گفتم دوست دارم در هر کارِ من خسرو باشد. جایش خیلی خالی است و از این خلأ احساس آزردگی دارم. فوتِ خسرو باعث شد تا شبیه به او را در جایی نیابم؛ همیشه گفته‌ام ای کاش بیشتر از ذوقِ بازیگری، از اخلاق و شخصیت کم‌نظیرش بهره می‌بردیم.

اما بدون هیچ‌شکی، درخشان‌ترین نقش خسرو شکیبایی در تلویزیون، همان رضای محبوب «خانه سبز» بود. این نقش نقطه عطف جدیدی در کارنامه بازیگری شکیبایی به شمار می‌رفت و باعث شد بعد از «هامون» یک بار دیگر با رفتار و احساسات و بغض‌ها و دیالوگ‌های ارزشمندش در ذهن مخاطبان ماندگار شود و برای همیشه در خاطره آنها بماند. بیژن بیرنگ کارگردان این سریال تلویزیونی گفت: وقتی خسرو شکیبایی به سریال «خانه سبز» آمد، یک سوپراستار معروف بود. وقتی بازی می‌کرد دست و پای ما می‌لرزید که آقای شکیبایی در سریال ما بازی می‌کند. او واقعاً به کار، جملات، مفاهیم، بازی و کارگردانی معتقد بود.

بیرنگ خاطرنشان کرد: مسئله بازیگری، توانایی بازیگری و استعداد نیست. چون این ویژگی‌ها و شاخصه‌ها را حتماً خداوند به یک کسی داده و به هرکسی در شرایط خودش و برمبنای توانایی‌اش حتماً این موهبت‌ها را ارزانی می‌دارد. مسئله چیز دیگری است. به نظرم می‌آید آن شعوری است که یک انسان با زندگی کردن در دنیا نه با خواندن و نه با دیدن با زندگی کردن به دست می‌آورد که در وجودشان نهادینه می‌شود؛ مثل داشتن معرفت و انسانیت و همچنین داشتن عدالت و برخورداری از انصاف؛ اینها چیزهایی نیست که خداوند به راحتی به آدم‌ها بدهد. خسرو شکیبایی یکی از این آدم‌هاست هر روز می‌گذرد جای خالی‌اش بیشتر حس می‌شود و بیشتر دلتنگش می‌شوم.

خسرو شکیبایی در هفتم فروردین‌ماه سال 1323 در کرمان به دنیا آمد. او پیش از اینکه وارد عرصه تئاتر شود، در حرفه‌هایی چون خیاطی و کانال‌سازی و آسانسورسازی کار می‌کرد. شکیبایی فعالیت هنری خود را از سال 1342 با بازیگری تئاتر آغاز کرد و با بازی در نقش کوتاهی در فیلم «خط قرمز» (مسعود کیمیایی، 1361) به سینما آمد و تا سال 1368 نقش آفرینی‌هایی کرد. از جمله در فیلم‌های «دزد و نویسنده»، «ترن» و «رابطه» خوب ظاهر شد. اما پس از بازی در فیلم «هامون» (داریوش مهرجویی-1368) بود که نام خسرو شکیبایی بر سر زبان‌ها افتاد. او برای بازی خود در همین فیلم از «هشتمین جشنواره فیلم فجر»، سیمرغ بلورین دریافت کرد و تحسین منتقدان و مردم را برانگیخت.

او برای بازی در فیلم «کیمیا» (احمدرضا درویش، 1373) بار دیگر برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شد. او سومین سیمرغ خود را هم برای بازی در نقش «عادل مشرقی» فیلم «سالاد فصل» (فریدون جیرانی) گرفت. از آخرین افتخارات شکیبایی هم دیپلم افتخار برای فیلم اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد) بود. شکیبایی آخرین جایزه‌اش را از ششمین جشن ماهنامه «دنیای تصویر» برای بازی در فیلم «کاغذ بی خط» دریافت کرد.